Tι κάνουμε λάθος με τους μαθητές; Η αξιολόγηση του PISA, το εκπαιδευτικό μας σύστημα και τα μέτρα του ΥΠΑΝ

Περίπου 690.000 μαθητές από 81 χώρες συμμετείχαν στην έρευνα που έγινε για πρώτη φορά το 2000 και πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια. Οι 15χρονοι μαθητές Σιγκαπούρης, Ιαπωνίας και Κορέας κατέλαβαν τις τρεις πρώτες θέσεις, ενώ η καλύτερη ευρωπαϊκή χώρα και 4η στο σύνολο των 81 κρατών ήταν η Εσθονία και ακολούθησε στην 5η θέση η Ελβετία. Εμείς όπως δείχνουν τα πράγματα την πρωτιά δεν τη βλέπουμε ούτε με κιάλια. H χώρα μας κατέλαβε την 62η θέση, καταγράφοντας σημαντική πτώση σε σχέση με την αξιολόγηση του 2018. Στα μαθηματικά η βαθμολογία της Κύπρου ήταν 418 έναντι 451 που ήταν το 2018, δηλαδή σημείωσε πτώση 32,4 βαθμούς από την προηγούμενη αξιολόγηση και 16,8 βαθμούς πτώση από το 2012. Στην κατανόηση κειμένου η βαθμολογία της Κύπρου ήταν 381 έναντι 424 που ήταν το 2018, δηλαδή σημείωσε πτώση 43,3 βαθμούς από την προηγούμενη αξιολόγηση και 68,9 βαθμούς πτώση από το 2012. Στις φυσικές επιστήμες η βαθμολογία ήταν 411 έναντι 439 που ήταν το 2018, δηλαδή σημείωσε πτώση 28,1 βαθμούς από την προηγούμενη αξιολόγηση και 23,5 βαθμούς πτώση από το 2012. Με λίγα λόγια «πατώσαμε». Το ερώτημα είναι τι πρέπει να γίνει τώρα, πώς η πολιτεία μπορεί να βελτιώσει το επίπεδο του εκπαιδευτικού συστήματος. Απαντήσεις στο πιο πάνω ερώτημα καθώς και σε πολλά άλλα που προκύπτουν μετά την αξιολόγηση της PISA δίνουν ο πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ Δημήτρης Ταλιαδώρος, ο πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών και πρώην υπουργός Παιδείας Αντρέας Δημητρίου, ο πρόεδρος της Κυπριακής Μαθηματικής Εταιρείας Γρηγόρης Μακρίδης, ο καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Λεωνίδας Κυριακίδης και φυσικά η υπουργός Παιδείας Αθηνά Μιχαηλίδου.

Δ. Ταλιαδώρος

«Τα μέτρα δεν απέδωσαν»

Σε δηλώσεις του στον «Π», ο πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ Δημήτρης Ταλιαδώρος, ανέφερε ότι όλες οι χώρες παρουσιάζουν πτώση, το πρόβλημα ωστόσο στην περίπτωση της Κύπρου είναι ότι στα μαθηματικά και στη γλώσσα την περίοδο που διεξήχθη η έρευνα PISA του ΟΟΣΑ, λήφθηκαν διορθωτικά μέτρα. Μεταξύ άλλων, αυξήθηκαν οι ώρες της διδασκαλίας των μαθηματικών, ιδιαίτερα στον γυμνασιακό κύκλο, αλλά και της ελληνικής γλώσσας, με τον κ. Ταλιαδώρο να διαπιστώνει ότι τα διορθωτικά μέτρα δεν απέδωσαν αυτά που προσδοκούσαμε». Εξέφρασε δε την άποψη ότι πρέπει να βελτιωθούν οι μέθοδοι διδασκαλίας. Ακολούθως, επεσήμανε ότι η έρευνα PISA αναζητεί και επιδιώκει να εντοπίσει στοιχεία για δεξιότητες των παιδιών. «Το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα», πρόσθεσε, «δεν έχει ως ζητούμενο την επίτευξη των δεξιοτήτων αλλά την απόκτηση γνώσεων». Ο ίδιος μίλησε και για το γεγονός ότι ενοχοποιούνται οι εκπαιδευτικοί, επισημαίνοντας ότι κάτι τέτοιο δεν πρέπει να γίνεται καθώς οι καθηγητές εφαρμόζουν τα αναλυτικά προγράμματα και τις διδακτικές πρακτικές που έχει καθορίσει το υπουργείο. «Υπάρχουν μαθήματα που δεν ακολουθούνται ορθολογιστικές πρακτικές. Στο γυμνάσιο και την Α’ λυκείου, για παράδειγμα, έπρεπε ζητούμενο να είναι τα παιδιά να αγαπήσουν το αντικείμενο που διδάσκονται, όχι να μετατραπούν σε ειδικούς. Καταπιανόμαστε με τεχνικές λεπτομέρειες» τόνισε. Υπογράμμισε, παράλληλα, ότι έχει σημασία τι γίνεται και στις προηγούμενες τάξεις. «Συμφωνούμε με την υπουργό, ότι χρειάζονται ουσιαστικές παρεμβάσεις από το νηπιαγωγείο».

Α. Δημητρίου

«Ανεπαρκής η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών»

H πανδημία του κορωνοϊού και οι δυσκολίες που αυτή έφερε στον τομέα της εκπαίδευσης, σχετίζονται άμεσα με την πτώση των επιδόσεων των μαθητών, δήλωσε ο πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών και πρώην υπουργός Παιδείας Αντρέας Δημητρίου. Σε τοπικό επίπεδο, ο δρ Δημητρίου επισημαίνει ότι το «κακό» αρχίζει από τον τρόπο εκπαίδευσης των ίδιων των εκπαιδευτικών. Όπως εξήγησε από τα προγράμματα σπουδών υπολείπονται των μαθησιακών αναγκών των μαθητών. Ο ίδιος μίλησε για αδυναμία που έχουν οι εκπαιδευτικοί στη χώρα μας στο να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές, ενώ έθιξε και το θέμα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, η οποία χρήζει αναβάθμισης. Τόνισε ότι αυτό που πρέπει να γίνει είναι συστηματικές αλλαγές στο αναλυτικό πρόγραμμα για την καλλιέργεια προσέγγισης στη λύση προβλημάτων όπως τη ζητούν οι εξετάσεις αυτού του τύπου, δηλαδή τα παιδιά να μάθουν να διαχειρίζονται την γνώση τους, σε όχι οικείο περιβάλλον, αλλά η πιο δραστική αλλαγή που χρειάζεται είναι η πολιτεία να αλλάξει δραστικά την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών της μέσης, η οποία είναι ανεπαρκής.

Γ. Μακρίδης

«Καμία έκπληξη»

Ένα από τα μαθήματα στα οποία αξιολογήθηκαν οι μαθητές και φάνηκε ότι υπάρχουν αδυναμίες είναι τα μαθηματικά, με τον πρόεδρο της Κυπριακής Μαθηματικής Εταιρείας Γρηγόρη Μακρίδη, να αναφέρει ότι τα αποτελέσματα δεν αποτελούν έκπληξη. Ο ίδιος μίλησε για σοβαρές αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο εκπαιδευτικό σύστημα, στο σύστημα μάθησης και ανάπτυξης δεξιοτήτων στα παιδιά. Πρέπει, τόνισε «να ξεφύγουμε από το παραδοσιακό γνωσιοκεντρικό σύστημα μάθησης, καθώς επίσης δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούμε θεωρίες των τελευταίων 50 ετών για να χτίσουμε για τα επόμενα 50 χρόνια». Υπάρχουν προτεραιότητες και από την Ευρώπη, που δημιουργούν την υποδομή και τα εργαλεία, συμπληρώνει, καλώντας τους θεσμούς να επενδύσουν εκείνα τα χρήματα που θα εκπαιδεύσουν πρώτα τους εκπαιδευτικούς να αλλάξουν τον τρόπο διδασκαλίας και έπειτα τους μαθητές που καλούνται να προοδεύσουν χωρίς ανασχεδιασμό της εκπαίδευσης.

Λ. Κυριακίδης

«Είναι πολλά που πρέπει να αλλάξουν»

«Όπως φαίνεται και από τα αποτελέσματα της PISA και από εθνικές έρευνες, ένα μεγάλο ποσοστό των μαθητών μας δεν κατέχει τις βασικές δεξιότητες στα μαθηματικά, τη γλώσσα και τις φυσικές επιστήμες» δηλώνει ο καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Λεωνίδας Κυριακίδης. Αυτό που πρέπει να κάνει κάθε χώρα, πρόσθεσε, είναι να αναλύσει σε βάθος τα αποτελέσματα, να εξηγήσει και να κατανοήσει το πρόβλημα και να συμβάλει στη βελτίωση των σχολείων και των εκπαιδευτικών συστημάτων, αναπτύσσοντας το δικό της σχέδιο δράσης. «Δεν έχει να κάνει με το ποια χώρα βρίσκεται στην πρώτη ή τη δεύτερη θέση. Πρέπει να δούμε πώς θα έχουμε μεγαλύτερη επικέντρωση σε αυτές τις δεξιότητες και πώς αναπτύσσουμε πολιτικές που να προωθούν αυτά τα μαθησιακά αποτελέσματα», σημείωσε. Την ίδια ώρα υποστήριξε ότι εάν κάποιος επεξεργαστεί τα δεδομένα, υπάρχουν μεγάλες διαφορές από σχολείο σε σχολείο, εντός της κάθε χώρας. «Αυτό σημαίνει ότι σε επίπεδο σχολείου έχουμε πολιτικές που είναι αποτελεσματικές και κάποιες που δεν είναι. Ένα σύστημα θα έπρεπε να υποστηρίζει τα σχολεία εκείνα που έχουν λιγότερο καλά αποτελέσματα», τόνισε. Ανέφερε, επίσης, πως πολλά πράγματα πρέπει να αλλάξουν, όπως η ποιότητα διδασκαλίας, η ποσότητα διδασκαλίας, η διαχείριση του χρόνου και η αξιολόγηση των καινοτομιών. «Δεν γίνεται να αναπτύσσουμε καινοτομίες, να μην παρακολουθούμε την υλοποίησή τους και εκ των υστέρων να παίρνουμε αποφάσεις για το αν πρέπει να τις καταργήσουμε ή όχι», επισήμανε και πρόσθεσε ότι χρειάζεται μια πιο συστηματική κουλτούρα. Σε σχέση με τις αναφορές για αδυναμία στη μεθοδολογία της PISA, ο κ. Κυριακίδης υποστήριξε ότι το technical report της PISA είναι ένα από τα πιο εμπεριστατωμένα με όλες τις πληροφορίες για την εγκυρότητα και τη συγκρισιμότητα των ερευνών που γίνονται. Το μόνο μειονέκτημα, είπε ο κ. Κυριακίδης, είναι ότι οι τα κείμενα που χρησιμοποιεί είναι μεγάλα σε έκταση και οι απαντήσεις εξαρτούνται σημαντικά από την ικανότητα του μαθητή να κατανοήσει το κείμενο. Ο κ. Κυριακίδης στάθηκε στο γεγονός πως χρειάζεται να βελτιωθεί η ποιότητα διδασκαλίας, η ποσότητα διδασκαλίας, η διαχείριση του χρόνου και η αξιολόγηση των καινοτομιών.

Λ. Κωνσταντίνου

«Ευθύνη του κράτους να πάρει μέτρα»

O πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Γονέων Μέσης Εκπαίδευσης Λοΐζος Κωνσταντίνου, χαρακτήρισε τα αποτελέσματα της αξιολόγησης ως κάκιστα. «Είμαστε μαζί με το Πακιστάν, την Ιορδανία, την Παλαιστίνη. Δεν είναι καμπανάκι που χτυπάει για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, είναι καμπάνες». Πρέπει, σημείωσε ο κ. Κωνσταντίνου, πέρα από τη μάθηση να μας απασχολήσει το σύστημα αξιολόγησης των μαθητών, οι δεξιότητες, ο τρόπος σκέψης. «Φωνάζαμε τόσα χρόνια ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι απόμακρο και εστιασμένο στις εξετάσεις και τις διαλέξεις. Η πρακτική σκέψη δεν υπήρχε. Γι’ αυτό και πιέζαμε για εναλλακτική αξιολόγηση και για χρόνο μαθητών - εκπαιδευτικών. Είναι σοβαρό το θέμα». Δεν προκύπτει τίποτα θετικό από αυτή την αξιολόγηση. «Πάμε λάθος. Πρέπει να αλλάξουμε ρότα. Χρειάζεται αλλαγή φιλοσοφίας. Τι άλλο πρέπει να γίνει; Να είμαστε οι τελευταίοι από τους 81», υπογράμμισε και πρόσθεσε: «Απαιτούμε από την πολιτεία να λάβει σοβαρά υπόψη τα αποτελέσματα αυτά. Το ποσοστό αναλφαβητισμού. Την αδιαφορία των παιδιών. Είναι ευθύνη του κράτους να πάρει μέτρα. Αποτύχαμε να δώσουμε στα παιδιά μας ένα ωφέλιμο εκπαιδευτικό σύστημα για να χτίσουν το μέλλον τους» υπογράμμισε.

Α. Μιχαηλίδου

«Θα αλλάξει το τι διδάσκεται στα σχολεία»

Κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης η ίδια η υπουργός Παιδείας, Αθηνά Μιχαηλίδου, παραδέχθηκε ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα χρήζει αναδιοργάνωσης και βελτιώσεων. Σε δηλώσεις της στον «Π» η Αθηνά Μιχαηλίδου είπε ότι το πρώτο που πρέπει να αλλάξει είναι το τι διδάσκεται στα σχολεία. «Εάν δεν αλλάξουν τα αναλυτικά μας προγράμματα, δεν θα αλλάξουν ούτε τα αποτελέσματα των μαθητών», τόνισε η υπουργός. Αν και η αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων είναι ένα θέμα το οποίο έθιξαν και παλαιότεροι υπουργοί και το οποίο ζητούν και οι εκπαιδευτικοί, μέχρι και σήμερα δεν έγινε κάποια αλλαγή. Η διαδικασία αναθεώρησης των αναλυτικών προγραμμάτων, άρχισε από τον Οκτώβριο, με την κ. Μιχαηλίδου να επισημαίνει ότι μέχρι το τέλος της παρούσας σχολικής χρονιάς θα έχουν ολοκληρωθεί οι απαραίτητες αλλαγές και από τον Σεπτέμβριο, τα σχολεία θα ξεκινήσουν τη νέα σχολική χρονιά με αναθεωρημένα αναλυτικά προγράμματα. «Πρόθεσή μας είναι να αφαιρεθεί η περιττή ύλη και να προστεθούν μαθήματα με δεξιότητες και ικανότητες μέσω των οποίων θα αναπτύσσεται η κριτική σκέψη των μαθητών και η δημιουργικότητά τους. Με τις αλλαγές αυτές θεωρώ ότι τα αποτελέσματα των Κυπρίων μαθητών θα βελτιωθούν» σημείωσε η υπουργός Παιδείας.