Περιβαλλοντικό έγκλημα στην Τριμίκλινη - Εκτροπή ενός μικρού ποταμού για τις ανάγκες ιδιώτη (εικόνες)

Μεγάλων διαστάσεων περιβαλλοντικό έγκλημα σημειώνεται εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία στην ευρύτερη περιοχή Τριμίκλινης, επηρεάζοντας αρνητικά ολόκληρη την περιοχή και ειδικά τους υδάτινους πόρους που προέρχονται από το Τρόοδος. Μετά από επώνυμες καταγγελίες τελικά το κράτος εδώ και μερικές μέρες φαίνεται να επιχειρεί να αναλάβει τις ευθύνες του.

Έχοντας ως όχημα μία ανάπτυξη για καλλιέργεια οξύρρυγχου (που παράγει μαύρο χαβιάρι) και άλλες πολυτελείς τουριστικές αναπτύξεις, ένας επιχειρηματίας έστησε στην Τριμίκλινη έναν χώρο τον οποίο ονόμασε «γη των ονείρων». Παράλληλα έχει μετατραπεί και σε γη της παρανομίας και της αυθαιρεσίας. Από τη ζώνη προστασίας του ποταμού, στη χωρίς άδεια ανάπτυξη γης και ανέγερση υποστατικών μέχρι και στην εκτροπή νερού για τέσσερα και πλέον χιλιόμετρα αλλά και την ετσιθελική επέκταση εντός κρατικής γης! Μέσα σε όλα αυτά, η ξηρασία που παρατηρείται στο φράγμα Σαϊττά και οι παράπλευρες πιθανές συνέπειες που μπορεί να προκύψουν σε μία ενδεχόμενη μεγάλη πυρκαγιά.

Όλα αυτά, υπό την ανοχή μεγάλου μέρους του κρατικού μηχανισμού, αφού εμπλέκονται αρκετές υπηρεσίες και τμήματα, με κανένα να μην καταφέρνει να βάλει φρένο μέχρι στιγμής στις παρανομίες. Οι μεγάλες αυτές αναπτύξεις αλλά και αυθαίρετες παρεμβάσεις δεν είναι απλή υπόθεση. Προϋποθέτουν μεταξύ άλλων τεράστιες χρηματικές δαπάνες και αρκετή εμπειρογνωμοσύνη, ενώ δεν είναι σε καμία περίπτωση ξεκάθαρο ούτε πόσα χρήματα έχουν δαπανηθεί, ούτε ποιοι έχουν επενδύσει σε τέτοιες υποδομές. Εδώ και χρόνια, το Land of Dreams με ιδιοκτήτη τον κ. Αντρέα Χριστοφή, προσελκύει κυρίως Ρώσους που διαμένουν στην Κύπρο, όπου μεταξύ άλλων έχουν την ευκαιρία να ψαρέψουν οξύρρυγχο στις εγκαταστάσεις και αργότερα να τον μαγειρέψουν είτε από μόνοι τους στους χώρους διαμονής είτε στο εστιατόριο που υπάρχει.

Το θέμα

Το θέμα έφερε στην επιφάνεια πριν από περίπου έναν μήνα ο δημοσιογράφος-ερευνητής Μακάριος Δρουσιώτης, με αφορμή την πυρκαγιά που ξέσπασε στο χωριό Άγιος Μάμας, δίπλα από το φράγμα του Σαϊττά. Σε καταγγελίες έχουν προβεί επίσης και οι κοινότητες Λάνιας και Δωρού. Σε επικοινωνία του «Πολίτη» με τον γενικό διευθυντή του Υπουργείου Γεωργίας κ. Κώστα Χατζηπαναγιώτου, μας λέχθηκε ότι όλος ο κρατικός μηχανισμός που έχει σχέση με τις καταγγελίες που διατυπώθηκαν από κατοίκους της περιοχής αλλά και κοινοτικές αρχές, έχει ενεργοποιηθεί: «Βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο μελέτης και η απόφαση που λήφθηκε είναι ότι θα αρθούν όλες οι παρανομίες, οι οποίες χοντρικά αφορούν: α) παράνομη χρήση κρατικής γης, β) δημιουργία παράνομων υδατοδεξαμενών γ) παράνομη υπέρβαση στη χρήση νερού η οποία είχε συμφωνηθεί στο παρελθόν». Όπως πληροφορούμεθα σε απανωτές συσκέψεις του Υπουργείου Γεωργίας του Τμήματος Κτηματολογίου και της Πολεοδομίας εντός των επόμενων ημερών θα ξεκινήσει η διαδικασία άρσης των παρανομιών στην περιοχή.

Για την ιστορία, το φράγμα του Σαϊττά, είναι το μοναδικό φράγμα της Κύπρου που δεν ανήκει στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) αλλά στις κοινότητες της περιοχής όπου εξυπηρετεί τις ανάγκες τους σε άρδευση. Το τελευταίο διάστημα, το φράγμα παρουσιάζει μεγάλο πρόβλημα ξηρασίας που είναι ορατό με γυμνό μάτι, αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για την πληρότητά του, καθώς δεν μετριούνται από κανένα φορέα, εν αντιθέσει με τα υπόλοιπα φράγματα που ανήκουν στο ΤΑΥ. Πέρσι, οι κοινότητες Δωρού και Λάνιας ήταν ανάστατες καθώς είχαν παρατηρήσει μεγάλα προβλήματα λόγω κλοπής νερού από το αρδευτικό σύστημα της κοινότητας, προχωρώντας μάλιστα και σε καταγγελία στην Αστυνομία. Τότε μάλιστα, ο ιδιοκτήτης αναγκάστηκε να χαλάσει μέρος των υποδομών που έστησε στην κοίτη του ποταμού, που στην πραγματικότητα μετακινήθηκαν λίγο πιο κάτω, αναβαθμισμένες.

Μπάζωμα εκατοντάδων μέτρων

Μία επίσκεψη του «Πολίτη» στην περιοχή ήταν αρκετή για να αντιληφθεί κανείς τι ακριβώς έχει συμβεί. Περίπου 4 χλμ μακριά από την εν λόγω επιχείρηση, υπάρχει ο παραπόταμος του Κούρρη ο οποίος κατέρχεται από τον Αμίαντο που οδηγεί στο φράγμα του Σαϊττά. Όταν το μικρό αυτό φράγμα υπερχειλίζει συνεχίζει και χύνεται στο φράγμα του Κούρρη.

Ο ποταμός αυτός έχει μπαζωθεί και γίνεται εκτροπή νερού με αντλίες προς όφελος της συγκεκριμένης ανάπτυξης και του ιχθυοτροφείου. Όπως μαρτυρούν δεκάδες φωτογραφίες από την περιοχή, οι επεμβάσεις στην κοίτη του ποταμού είναι εκτεταμένες και σε απόσταση πολύ μεγάλη τόσο από το κυρίως μέρος της επιχείρησης, αλλά και από ιδιωτικό τεμάχιο που σχετίζεται με τον ιδιοκτήτη.

Ερευνώντας την υπόθεση περαιτέρω, διαπιστώθηκε ότι οι παρανομίες και αυθαιρεσίες στην περιοχή δεν είναι πρόσφατες, αλλά χρονολογούνται. Συγκεκριμένα, από το 2017 φέρεται να δόθηκε αυθαίρετα και χωρίς καμία δικαιολογία το δικαίωμα στον ιδιοκτήτη για εκτροπή μέρους του νερού του ποταμού προς ίδιον όφελος. Η άδεια αυτή -από το 2017- δόθηκε έπειτα από ιεραρχική προσφυγή (άρα αρχικά είχε απορριφθεί) και έχει τη σφραγίδα του τότε υπουργού Γεωργίας Νίκου Κουγιάλη, προνοούσε όπως γίνεται εκτροπή του 30% της ροής του ποταμού με ανώτατη οροφή τα 80 κ.μ. ανά ώρα, κάτι που όπως διαφαίνεται δεν μετριέται. Η άδεια αυτή είναι άνευ αντικειμένου, αφού οι αναπτύξεις της επιχείρησης βρίσκονται πολύ μακριά από τον χώρο εκτροπής.

Όπως διαπιστώθηκε, η σταδιακή άντληση νερού σε συνδυασμό με τη μείωση των ποσοτήτων ροής νερού στον ποταμό επέφερε την ξηρασία μεγάλου μέρους του ποταμού και κατ’ επέκταση του φράγματος του Σαϊττά. Ουσιαστικά, υπήρξε περίοδος όπου ο επιχειρηματίας αντλούσε ακόμα και το 100% του νερού που έρεε στον ποταμό. Σημειώνεται εδώ ότι η εν λόγω άδεια παραχωρήθηκε αποκλειστικά για το ιχθυοτροφείο και το νερό φυλάσσεται σε μεγάλη ιδιωτική δεξαμενή κατακράτησης νερού που δημιουργήθηκε εντός της ανάπτυξης και πάνω στη ζώνη προστασίας του ποταμού, ενώ στον ίδιο χώρο υπάρχουν και άλλες μικρότερες τεχνητές λίμνες ως μέρος ψυχαγωγίας και ψαρέματος. Όμως, προκύπτει αναντίλεκτα ότι οι μεγάλες ποσότητες νερού που αντλούνται στην πραγματικότητα χρησιμοποιούνται και για άλλους σκοπούς, όπως στην επιχείρηση εστίασης αλλά και στα πολυτελή καταλύματα που προστέθηκαν στην επιχείρηση. Παράλληλα, η άδεια που δόθηκε, προνοούσε ότι το νερό που χρησιμοποιείτο για τις ανάγκες του ιχθυοτροφείου, αργότερα θα επέστρεφε στον Κούρρη όταν υπερχείλιζε, κάτι που προφανώς μολύνει και αλλοιώνει τον ποταμό καθώς περιέχονται σε αυτό ουσίες που είναι ξένες στο οικοσύστημα και τον υδροφορέα του.

Και διατρήσεις για plan b

Μετά τη δημοσιοποίηση του θέματος, υπήρξε σίγουρα κινητοποίηση από πλευράς του επιχειρηματία και αλλαγής στρατηγικής. Από εκείνη την ημέρα και μετά, τέθηκαν σε λειτουργία τέσσερις τουλάχιστον διατρήσεις που βρίσκονται σε ιδιωτικό τεμάχιο γης πάνω ακριβώς από το φράγμα Σαϊττά. Το εν λόγω τεμάχιο ανήκει στον ιδιοκτήτη και οι διατρήσεις έχουν την άδεια του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων. Παράλληλα, η άντληση νερού από προηγούμενο σημείο στον ποταμό έχει μειωθεί, με αποτέλεσμα να φαίνεται ότι το νερό δεν εκτρέπεται, κάτι που στην ουσία γίνεται μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω διά των διατρήσεων, που στην πραγματικότητα παίρνουν και πάλι το νερό από το φράγμα που όπως έχει λεχθεί είναι ακριβώς από κάτω. Στο ίδιο ιδιωτικό τεμάχιο που βρίσκονται οι διατρήσεις, δεν υπάρχει παροχή ηλεκτρισμού και έχει επιστρατευθεί φορτηγό το οποίο βρίσκεται μόνιμα παρκαρισμένο εκεί και έχει φορτωμένη επάνω μία γεννήτρια που ηλεκτροδοτεί τις διατρήσεις.

Η Ζ3 και η κρατική γη

Πέρα όμως από όλες τις παρεμβάσεις στην κοίτη του ποταμού, σημαντικά ζητήματα υπάρχουν και στην έκταση που βρίσκεται το κυρίως μέρος της επιχείρησης. Όπως πληροφορείται ο «Π», δεν έχει κατατεθεί καμία περιβαλλοντική ή άλλη μελέτη και το σύνολο των αναπτύξεων είναι στην πράξη παράνομες. Στον χώρο εκτός από το ιχθυοτροφείο πάνω στο οποίο έχει κτιστεί όλη η «ανάπτυξη» αλλά και η ιδιωτική δεξαμενή κατακράτησης νερού, λειτουργεί χώρος εστίασης καθώς και παραλίμνια πολυτελή καταλύματα τα οποία διαφημίζονται στο διαδίκτυο για διαμονή. Όλες αυτές οι παρεμβάσεις έγιναν σε έκταση γης που εμπίπτει μεταξύ άλλων στη ζώνη προστασίας του ποταμού και σε πολεοδομική ζώνη Ζ3 στην οποία σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται ανάπτυξη, πόσω μάλλον τέτοιου είδους. Ψάχνοντας μέσω της πύλης του Κτηματολογίου, όπως μαρτυρούν και οι εικόνες που βλέπετε (με ροζ κάλυψη είναι η κρατική γη - τεμάχιο 957, 958 και άλλα), είναι ξεκάθαρο πως εκτός από τις παράνομες αναπτύξεις στην ιδιωτική γη που ανήκει στον επιχειρηματία, η επιχείρηση έχει επεκταθεί και καταλάβει τεμάχια που αποτελούν κρατική γη, με τους αρμοδίους να καλούνται τουλάχιστον γι' αυτό να δώσουν απαντήσεις, αν η εν λόγω γη έχει παραχωρηθεί στον επιχειρηματία, με ποια κριτήρια και συμφωνία ή αν όχι, ποιος ελέγχει τι πραγματικά συμβαίνει. Επίσης, επιπλέον ζήτημα είναι του τι διευκολύνσεις έχουν παραχωρηθεί (ακόμα και για την εκτροπή από τον ποταμό) σε μία επιχείρηση χωρίς άδεια.

Πρόσωπο που γνωρίζει αρκετά δεδομένα για την υπόθεση και κατέχει σημαντική θέση στην κρατική μηχανή, ανέφερε στον «Π» ότι ο επιχειρηματίας έχει αιτηθεί εδώ και καιρό τη χορήγηση της κρατικής γης με το πρόσχημα ότι έχει προβεί σε επενδύσεις εκατομμυρίων, με την αίτηση αυτή να χρησιμοποιείται και ως νομικό επιχείρημα σε δικαστικές αίθουσες για καθυστέρηση της διαδικασίας. Ο χώρος που βρίσκεται η επιχείρηση αυτή, δεν διαθέτει τους κατάλληλους δρόμους και έτσι κρίνεται αδύνατο να του παραχωρηθεί οποιαδήποτε άδεια αφού είναι απροσπέλαστος, ακόμα και αν τα υπόλοιπα ζητήματα ξεπεραστούν, με το παραθυράκι όμως της «άδειας κατά παρέκκλιση από το Υπουργικό» να παραμένει ανοιχτό και στο περίμενε.

Ζήτημα με τις πυρκαγιές

Αν και τα περιβαλλοντικά ζητήματα που προκύπτουν από όλα όσα αναφέρονται πιο πάνω είναι προφανή, υπάρχουν και δευτερεύοντα ζητήματα που επηρεάζουν ολόκληρη την περιοχή και κυρίως το κρατικό δάσος Τροόδους. Όπως είναι γνωστό, ολόκληρη η περιοχή βορειότερα του φράγματος του Σαϊττά έχει καταστραφεί από την πυρκαγιά του 2007. Τότε, αν και οι ζημιές σε δασική έκταση ήταν τεράστιες, αποφεύχθηκε μεγαλύτερη καταστροφή λόγω της χρήσης νερού, από τα ελικόπτερα, του πολύ κοντινού φράγματος του Σαϊττά. Πλέον η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο υδατοφράχτης λόγω της ξηρασίας αλλά και η μη επισταμένη συντήρηση και καθαρισμός του, δεν επιτρέπουν να γίνεται χρήση από ελικόπτερα πυρόσβεσης σε έκτακτες περιπτώσεις. Μπορεί μέχρι τώρα φέτος να τη γλυτώσαμε από πιο μικρές πυρκαγιές ή μεγάλες σε άλλα σημεία, αλλά είναι το λιγότερο απαράδεκτο ένα φράγμα που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το Τρόοδος να είναι σε αχρηστία λόγω παρεμβάσεων τρίτων στους υδάτινους πόρους της περιοχής.

Αποκατάσταση κοίτης ποταμού

Το φωτογραφικό υλικό που κατέχει ο «Π» από την επίσκεψη στην περιοχή είναι εκτεταμένο και σήμερα δημοσιεύεται ένα μόνο μέρος του. Ανεξάρτητα με την πορεία των ερευνών των κρατικών αρχών γύρω από την υπόθεση, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων είναι υποχρεωμένο να προχωρήσει άμεσα στο ξήλωμα όλων των εργασιών/παρεμβάσεων που έγιναν στην κοίτη του ποταμού και να προχωρήσει με μελέτες για αποκατάσταση των ζημιών. Εντός της κοίτης του ποταμού υπάρχουν δεκάδες τετραγωνικά μέτρα από μπετόν, ενώ προχωρώντας στη ροή του ποταμού διαπιστώνει κανείς πράματα και θάματα για τον τρόπο και το εύρος των παρεμβάσεων.

Ερωτήματα - Θέση ΤΑΥ - Έρευνα

Ο «Π» ζήτησε για το θέμα πέραν της θέσης του γενικού διευθυντή του Υπουργείου Γεωργίας και την επίσημη θέση του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων. Είναι γεγονός ότι όταν ζητήθηκε η θέση το ΤΑΥ είχε μόλις ξεκινήσει τη διερεύνηση της υπόθεσης. Η αναπληρώτρια διευθύντρια του τμήματος Λία Γεωργίου, μιλώντας στον «Π» μας μετέφερε ότι η τοποθέτηση του ΤΑΥ είναι πως «έχουμε πάρει αυτή την πληροφορία και την έχουμε υπόψη μας, δεν ήρθε κεραυνός εν αιθρία, γνωρίζαμε, ξέρουμε και θα το ερευνήσουμε για να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα ή θα γίνουν οι κατάλληλες συστάσεις», ήταν το αρχικό σχόλιο της κ. Γεωργίου. «Για την ώρα δεν μπορούμε να σχολιάσουμε ή να πούμε οτιδήποτε περαιτέρω, θα πρέπει να τα μελετήσουμε και αναλόγως θα πράξουμε». Σε διευκρινιστική μας ερώτηση για τη στάθμη του ποταμού και τη ροή του νερού, η κ. Γεωργίου σημείωσε ότι μιλάμε για μία περίοδο τώρα (Αύγουστος) όπου είναι η πιο δοκιμαζόμενη περίοδος στα νερά μας, το 2023 ήταν μία πολύ άνυδρη χρονιά και το λαμβάνουμε υπόψη, επαναλαμβάνοντας ότι χρειάζονται μελέτες.

Συνεχίζοντας, η κ. Γεωργίου, πρόσθεσε ότι «οι πληροφορίες και η ενημέρωση που είχαμε από τον υπεύθυνο του αρδευτικού αναφέρουν ότι το φράγμα είχε υπερχειλίσει μέχρι τον Μάιο του 2023, δεν ήταν ξερό, το νερό χρησιμοποιήθηκε από το αρδευτικό των κοινοτήτων». Σχετικά με ερώτηση κατά πόσο έχει ελεγχθεί ποιοτικά το νερό για τυχόν ρύπους, η κ. Γεωργίου ζήτησε χρόνο για να ολοκληρωθούν οι έρευνες του τμήματος. Η αναπληρώτρια διευθύντρια του ΤΑΥ ανέφερε ότι οι έρευνες θα κρατήσουν για αρκετό διάστημα τοποθετώντας το αποτέλεσμα στο τέλος Οκτωβρίου καθώς χρειάζεται χρόνος για να πραγματοποιηθούν οι αναγκαίες εξετάσεις/μελέτες από τους εμπειρογνώμονες. Σημειώνεται ότι η θέση αυτή λήφθηκε στις αρχές Αυγούστου, ενώ ασφαλείς πληροφορίες του «Π» αναφέρουν ότι εντός του ιδίου μήνα πραγματοποιήθηκε ευρεία σύσκεψη μεταξύ αρκετών εμπλεκομένων τμημάτων και υπηρεσιών, με αντικείμενο το συγκεκριμένο πολύ μεγάλο θέμα. Στην εν λόγω σύσκεψη δόθηκαν συγκεκριμένες οδηγίες και αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον τα αποτελέσματα των εξετάσεων.

Η απάντηση του Αντρέα Χριστοφή

Άκρως αντίθετη είναι η προσέγγιση του ιδιοκτήτη του Land of Dreams Αντρέα Χριστοφή. Ο «Π» επικοινώνησε μαζί του, θέτοντας συγκεκριμένα ερωτήματα για τα θέματα που αναφέρονται και στο ρεπορτάζ και τις καταγγελίες που έχουν γίνει. Σύμφωνα με τον κ. Χριστοφή, το θέμα που προέκυψε είναι καθαρά πολιτικό και αφορά τις απόψεις που έχει ο ίδιος για ζητήματα που σχετίζονται με τη Ρωσική Ομοσπονδία, όπως επίσης και το γεγονός ότι η επιχείρηση προσεγγίζει κυρίως Ρώσους πολίτες.

Όπως μας ανέφερε, ο χώρος εκεί διαθέτει συγκεκριμένες άδειες για το ιχθυοτροφείο και από τις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες, ενώ σύμφωνα πάντα με τον ίδιο δεν πρόκειται απλά για «κρατική γη» αλλά γη που άνηκε στους παππούδες μου, όπως αναφέρει, μέσω των παραλίμνιων περιοχών του μεταλλείου Αμιάντου που αργότερα αγόρασε το κράτος από τους Βρετανούς και κανονικά θα πρέπει να αποδοθούν πίσω σε αυτούς που ανήκουν (κάτι σύμφωνα με τον ίδιο έγινε ήδη με ορισμένους ιδιοκτήτες). Σημειώνει παράλληλα ότι από το 2012 έχει επισκεφθεί δεκάδες φορές το Κτηματολόγιο χωρίς να υπάρξει ανταπόκριση και παραμένει στο περίμενε για ένα δίκαιο αίτημα, γεγονός που του στερεί και την πρόσβαση σε δρόμο, που στέκεται εμπόδιο στην Πολεοδομία, ενώ από το 2005 αιτείται μεταβίβαση της γης.

Επιπλέον, όπως ισχυρίζεται ο κ. Χριστοφή, οι όποιες αναπτύξεις έγιναν εκεί δεν είναι τουριστικά καταλύματα αλλά χώρος διαμονής του ίδιου και της οικογένειάς του, προσθέτοντας ότι «εδώ έχουμε μεγαλώσει, εδώ μεγάλωσαν οι γονείς μου και οι παππούδες, αλίμονο τα σπίτια μας να είναι παράνομα», για να συνεχίσει λέγοντας πως «ο κόσμος που διαμένει κάποτε εδώ είναι φιλοξενούμενοί μου και δεν πληρώνουν για τη διαμονή, τους φιλοξενώ στο σπίτι μου». Για το ζήτημα με τη μεταφορά νερού μέσω αγωγών από τον ποταμό πριν το φράγμα Σαϊττά, λέει πως «όλα έγιναν νομότυπα και κατέχω τις άδειες, η ιδιωτική δεξαμενή που έκανα έλαβε και επιχορήγηση από την ΕΕ».

Ο κ. Χριστοφή ανέφερε ότι το Land of Dreams έβαλε την Κύπρο στον διεθνή χάρτη για το χαβιάρι για το οποίο διαθέτει αδειοδοτημένους χώρους καλλιέργειας και συσκευασίας με όλα τα διεθνή πρότυπα και δεν υπάρχει οποιαδήποτε παρανομία. Κλείνοντας, ο Αντρέας Χριστοφή επίμενε ότι πρόκειται για μία οικογενειακή επιχείρηση καλλιέργειας φρούτων και οξύρρυγχου στην οποία εργάζεται και ζει η οικογένεια ολόκληρη καθώς επίσης και ότι είναι ο μεγαλύτερος φρουτοκαλλιεργητής της περιοχής πληρώνοντας φόρους και ηλεκτρισμό, χωρίς να του αποδίδονται όσα θα έπρεπε σε υδάτινους πόρους, αναφερόμενος στο αρδευτικό Τριμίκλινης. Τέλος, επιφυλάχθηκε για περισσότερες απαντήσεις για όλα τα θέματα μετά τη δημοσιοποίηση του παρόντος κειμένου από τον «Π».