Ώρα αποφάσεων για τον EuroAsia Interconnector

Σημαντικό γεωπολιτικό παιγνίδι βρίσκεται σε εξέλιξη στην περιοχή της Ευρασίας, το οποίο αφορά όχι τις συμβατικές πηγές ενέργειας όπως τις γνωρίζαμε μέχρι σήμερα αλλά τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις μεταξύ των κρατών για μεταφορά ενέργειας μέσω ανανεώσιμων πηγών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στους διαδρόμους ηλεκτρικής διασύνδεσης αφού η στρατηγική αυτή αποτελεί την πλέον βέλτιστη λύση τόσο από οικονομικής όσο και από περιβαλλοντικής άποψης.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 θορύβησε ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αντιλαμβάνεται πλέον ότι η ενεργειακή της εξάρτηση στο ρωσικό φυσικό αέριο δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να είναι βιώσιμη. Για τον λόγο αυτόν σημαντική βαρύτητα δίδεται στα έργα ΑΠΕ τα οποία αυτή τη χρονική στιγμή προσφέρουν μια ασφαλέστερη διέξοδο για την Ευρώπη απ' ό,τι το ρωσικό φυσικό αέριο. Ενδεικτικό της σημαντικότητας που θα διαδραματίσει η ενέργεια, και ειδικότερα ο ηλεκτρισμός τα επόμενα έτη, είναι το γεγονός πως οι εκτιμήσεις ειδικών αναφέρουν ότι η ζήτηση για ηλεκτρισμό θα αυξηθεί κατά 60% μέχρι το 2050. Το σενάριο της αυξημένης ζήτησης ηλεκτρισμού έχει να κάνει κυρίως με τις αναδυόμενες οικονομίες όπως των Κίνας, Ινδίας, Τουρκίας αλλά και χωρών της Βορείου Αφρικής. Μάλιστα, η Κίνα τα τελευταία χρόνια διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη ηλεκτρικών καλωδίων και συστημάτων ΑΠΕ σε μια προσπάθεια διείσδυσης σε χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις δημιουργούν, αφενός, νέες σφαίρες επιρροής και, αφετέρου, αναδύονται σχέσεις οικονομικής και πολιτικής αλληλεξάρτησης μεταξύ των κρατών.

Η περιφέρεια της Ευρώπης αποτελεί δυνητική περιοχή για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο οι μεγάλες οικονομίες της ΕΕ δίνουν μεγάλη έμφαση στη χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ (στην προκειμένη περίπτωση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων). Την ίδια στιγμή, σημαντική γεωπολιτική αξία αποκτούν τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου και της Βορείου Αφρικής τα οποία έχουν αρκετές δυνατότητες για παραγωγή ενέργειας ΑΠΕ για ηλεκτρισμό. Μεγάλα κράτη με τεράστιες εδαφικές εκτάσεις όπως είναι η Αίγυπτος, η Τουρκία, η Λιβύη, η Αλγερία θα είναι σε θέση τα επόμενα χρόνια (και με τις κατάλληλες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις) να καταστούν χώρες εξαγωγής ενέργειας ΑΠΕ προς την Ευρώπη. Ουσιαστικά, θα μπορούν να λειτουργούν ως ενεργειακές πύλες για την ΕΕ.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και ο σκοπός δημιουργίας των υποθαλάσσιων καλωδίων EuroAsia Interconnector και EuroAfrica Interconnector. Όπως γνωρίζουμε πολύ καλά, στην περίπτωση της Κύπρου η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προσφέρει μια σημαντική χρηματοδότηση ύψους 757 εκατ. ευρώ για την υλοποίηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου - Ελλάδας. Το ότι έμπρακτα και επανειλημμένα η ΕΕ έχει δώσει διαβεβαιώσεις στήριξης του συγκεκριμένου έργου καταδεικνύει αυτό το οποίο αναφέραμε και πιο πάνω. Ότι δηλαδή οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν σε σχέση με την υλοποίηση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων και του εφοδιασμού της ηπειρωτικής Ευρώπης μέσω των ενεργειακών πηγών από ΑΠΕ.

Ελλάδα και Αίγυπτος

Κάποιες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου όπως είναι η Ελλάδα και η Αίγυπτος έχουν αντιληφθεί εδώ και αρκετό καιρό την ανάγκη έλευσης φθηνού ηλεκτρισμού για την αναβάθμιση των οικονομιών τους αλλά την ίδια ώρα αντιλαμβάνονται ότι η προώθηση έργων ηλεκτρικής διασύνδεσης θα ενισχύσει αρκετά τη γεωπολιτική τους αξία και θα δημιουργήσει ακόμα μεγαλύτερες σχέσεις αλληλεξάρτησης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι και η απόφαση σε διακρατικό επίπεδο για την υλοποίηση του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας, έργο υπό την ονομασία «GREGY». Το συγκεκριμένο έργο, μέσω υποθαλάσσιου ηλεκτρικού καλωδίου, θα έχει τη δυνατότητα αμφίδρομης μεταφοράς ενέργειας με συνολικό προϋπολογισμό τα 4,2 δισ. ευρώ. Το υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο θα μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας της Αιγύπτου, και ως εκ τούτου θα ωφελήσει τόσο τους οικιακούς καταναλωτές όσο και τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα και στις γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες μέσω πρόσβασης σε φθηνό ηλεκτρισμό. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί του θετικού ενεργειακού αποτυπώματος του έργου καθώς 3.000 μεγαβάτ πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας θα μεταφέρονται από την Αίγυπτο στην Ελλάδα, τα οποία θα παράγονται από 9,5 GW ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με την κατασκευή των υποδομών στην Αίγυπτο να την αναλαμβάνουν ελληνικών συμφερόντων εταιρείες (βλ. Όμιλο Κοπελούζου). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τα 3.000 αυτά μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας που θα μεταφέρει το έργο GREGY θα αντικαταστήσουν 4,5 bcm φυσικό αέριο ετησίως και θα μειώσουν τις εκπομπές CO2 κατά 10 εκατ. τόνους ετησίως. Τα πιο πάνω στοιχεία καταδεικνύουν και τη σημασία του έργου αυτού τόσο για τις δύο χώρες όσο και για την ευρωπαϊκή επικράτεια.

Η Κύπρος

Στην περίπτωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου και Ελλάδας μέσω Κρήτης η χώρα μας θα πρέπει επίσης να αδράξει τη μοναδική αυτή ευκαιρία. Στην Κύπρο τα τελευταία 13 έτη κτίσαμε πολιτική στη βάση ενεργειακών συμμαχιών, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την εξόρυξη και εκμετάλλευση φυσικού αερίου χωρίς όμως απτά αποτελέσματα. Η περίπτωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου και Κρήτης με υποθαλάσσιο καλώδιο τόσο από τεχνικής όσο και από οικονομικής άποψης θεωρείται αρκετά πιο καλή λύση από τα όσα οι εκάστοτε πολιτικοί μας ηγέτες μας παρουσίαζαν κατά καιρούς, όπως είναι π.χ. ο αγωγός EastMed. Επιπλέον, η υλοποίηση του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου - Ελλάδας σε πρώτη φάση και Κύπρου - Ισραήλ σε δεύτερη φάση θα έχει τα ακόλουθα σημαντικά οφέλη:

• Τερματισμό ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου.
• Διασφάλιση ενεργειακής ασφάλειας εφοδιασμού για την Κύπρο, την Ελλάδα και το Ισραήλ.
• Δημιουργία ενός αξιόπιστου και αμφίδρομου διαδρόμου ηλεκτρικής ενέργειας από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη.
• Μείωση του κόστους της τιμής στην ηλεκτρική ενέργεια σε οικιακούς και επιχειρηματικούς καταναλωτές.
• Μείωση των εκπομπών CO2 ενισχύοντας περαιτέρω τη διείσδυση των ΑΠΕ στην Κύπρο με στόχο την επίτευξη των στόχων για την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ.

Τέλος, το πιο σημαντικό είναι πως το οικονομικό όφελος για τους καταναλωτές θα είναι 300 εκατ. ευρώ ανά έτος.

Κρίσιμες αποφάσεις

Είναι γεγονός ότι το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου - Ελλάδας παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες στο ζήτημα εξεύρεσης επιπλέον οικονομικών πόρων για την υλοποίησή του. Η κυβέρνηση δεν φαίνεται να συναινεί στην παραχώρηση κρατικών εγγυήσεων οι οποίες θα έδιναν πιθανότατα και το πράσινο φως στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για παραχώρηση δανείου. Ωστόσο, η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να αποφασίσει επιτέλους ποια στρατηγική θέλει να ακολουθήσει σε ό,τι αφορά την πτυχή της ενέργειας. Θα κινηθούμε με το φυσικό αέριο της ΑΟΖ μας το οποίο εδώ και 12 έτη δεν έχουμε καταφέρει να αξιοποιήσουμε; Θα συνεχίσουμε με το μαζούτ της ΑΗΚ και θα πληρώνουμε ηλεκτρισμό από «χρυσάφι» λόγω των ρύπων ή θα αποφασίσουμε να εκμεταλλευτούμε τις ΑΠΕ; Η ανάγκη ανάπτυξης των ΑΠΕ έχει περιβαλλοντική, οικονομική και γεωπολιτική σημασία για τη χώρα μας, στοιχεία τα οποία θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε. Εάν το πρόβλημα είναι η εξεύρεση των υπόλοιπων κεφαλαίων για χρηματοδότηση του έργου, τότε η κυπριακή κυβέρνηση θα πρέπει να σκεφτεί πολύ σοβαρά την είσοδό της στο έργο όπως έκανε και η Ελλάδα σε παρόμοια έργα. Ούτως ή άλλως το βραχυπρόθεσμο κόστος σε μια σχετικά μικρή χρονικά περίοδο θα μπορέσουμε να το αποσβέσουμε. Απλώς να υπενθυμίσουμε πως από το 2020 η ΑΗΚ πλήρωσε πέραν των 500 εκατ. ευρώ για αγορά δικαιωμάτων σε ρύπους το οποίο κόστος ασφαλώς πλήρωσαν οι καταναλωτές. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με αναλύσεις σοβαρών οικονομολόγων στην Κύπρο, η οικονομία παρουσιάζει χαμηλή ανταγωνιστικότητα και ένας πολύ σοβαρός λόγος είναι το υψηλό κόστος ηλεκτρισμού το οποίο πλήττει τις επιχειρήσεις. Εάν δεν επιλυθεί αυτό το ζήτημα στο προσεχές μέλλον και οι άλλες χώρες της ΕΕ καταφέρουν να μειώσουν ακόμα περισσότερο τα λειτουργικά τους κόστη, τότε η ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας θα οδηγήσει σε διολίσθησή της σε σύγκριση με άλλες χώρες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αυτή τη στιγμή η Κύπρος πληρώνει ίσως το υψηλότερο βιομηχανικό ρεύμα στην Ευρώπη. Αντιθέτως, η είσοδος του κυπριακού κράτους στο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης θα αναβαθμίσει την οικονομία μέσω του πολύ πιο χαμηλού κόστους ηλεκτρισμού, ενώ θα μπορέσει η χώρα μας για πρώτη φορά να αποκτήσει σημαντικό γεωπολιτικό βάθος δημιουργώντας σχέσεις πραγματικής οικονομικής και κατ’ επέκταση πολιτικής αλληλεξάρτησης με τα μεγάλα κράτη της περιοχής.