Σημερα ξεκινούν τα μηναλλάγια: Πώς οι παλιοί ήξεραν πως θα είναι ο καιρός ολόχρονα

Μαντείες που βασίζονται σε μετεωρολογικές παρατηρήσεις με σκοπό την πρόγνωση του καιρού ολόκληρου του χρόνου, αρχίζοντας από το μήνα Αύγουστο. Συγκεκριμένα γίνονται παρατηρήσεις για 12 ημέρες του Αυγούστου, από την 3η μέχρι την 15η ημέρα, όπως καθορίζεται και από την φράση:

Άουστος, απάουστος τζ΄αι πάλε τρεις (ή αρκές) τ’ Αούστου.

Οι τρεις πρώτες μέρες του Αυγούστου θεωρούνται αποφράδες, κι ονομάζονται κακαουσκιές (ενώ κακαουσκιές θεωρούνται, σε διαφορετικά μέρη της Κύπρου, και άλλες μέρες του ίδιου μήνα). Έτσι, μερικές από τις ημέρες αυτές συμπίπτουν με τα μηναλλάγια. Η λέξη είναι σύνθετη: μήνας και αλλαγή.

Μερικοί μετρούν τα μηναλλάγια από την 1η μέχρι την 12η μέρα του Αυγούστου, αντί από την 3η μέχρι την 15η. Οι ημέρες όμως των παρατηρήσεων /προγνώσεων είναι πάντοτε 12 και αντιστοιχούν η κάθε μια προς ένα μήνα του χρόνου που ακολουθεί, αρχίζοντας από τον Αύγουστο. Δηλαδή η 1η ημέρα των παρατηρήσεων (1 ή 3 Αυγούστου) αντιστοιχεί προς τον Αύγουστο, η 2η (2 ή 4 Αυγούστου) προς τον Σεπτέμβριο, η 3η (3 ή 5 Αυγούστου) προς τον Οκτώβριο, η 4η (4 ή 6 Αυγούστου) προς τον Νοέμβριο, η 5η (5 ή 7 Αυγούστου) προς τον Δεκέμβριο, η 6η (6 ή 8 Αυγούστου) προς τον Ιανουάριο κλπ.

Εάν τώρα μια από τις ημέρες αυτές είναι συννεφιασμένη (λ.χ. η 4η Αυγούστου), τότε ο αντίστοιχος μήνας του χρόνου (Σεπτέμβριος ή Νοέμβριος, ανάλογα με το εάν αρχίζει κάποιος να μετρά τα μηναλλάγια από την 1η ή την 3η Αυγούστου), θα είναι βροχερός. Εάν κάποια άλλη μέρα φυσά άνεμος, ο αντίστοιχος μήνας του επόμενου χρόνου θα έχει παγωνιές. Εάν άλλη μέρα είναι ιδιαίτερα θερμή, ανάλογος θα είναι και ο μήνας που αντιστοιχεί σ’ αυτήν.

Βέβαια οι παρατηρήσεις είναι ακόμη περισσότερο πολύπλοκες, όπως για παράδειγμα για καθορισμό του πόσο πολύ βροχερός θα είναι κάποιος μήνας, ανάλογα προς τον βαθμό συννεφιάς (περισσότερη ή λιγότερη) την ανάλογη ημέρα κατά τα μηναλλάγια. Επίσης, η κάθε μέρα των παρατηρήσεων, κατά τα μηναλλάγια, υποδιαιρείται ανάλογα, έτσι ώστε: εάν υπάρχουν σύννεφα μόνο το πρωί, θα είναι βροχερό το πρώτο 15νθήμερο του αντίστοιχου μήνα, εάν φυσά άνεμος μόνο το απόγευμα, θα έχει παγωνιές το δεύτερο 15νθήμερο του αντίστοιχου μήνα κλπ.

Συνεπώς, για να καθοριστεί λεπτομερέστερα η πρόγνωση του καιρού για έναν μήνα, θα πρέπει να γίνονται παρατηρήσεις καθ’ όλη την ημέρα του Αυγούστου που αναλογεί στον μήνα εκείνο κατά τα μηναλλάγια.

Μερικοί χωρικοί, με εμπειρικές κληρονομικές γνώσεις, κάνουν προβλέψεις και τα βράδια, με παρατηρήσεις των κινήσεων των αστεριών.

Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι τα μηναλλάγια αποτελούν ζώσα συνέχεια των παρατηρήσεων που έκαναν οι μάντεις κατά την Αρχαιότητα. Βέβαια, εκτός από τα μηναλλάγια, υπάρχουν και διάφοροι άλλοι πρακτικοί τρόποι πρόγνωσης του καιρού που χρησιμοποιούνταν ή χρησιμοποιούνται από τους χωρικούς.

Η ανάγκη πρόγνωσης του καιρού, και μάλιστα όχι για τις επόμενες 1-2 ημέρες αλλά για πολύ μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, ήταν απόλυτη για τους χωρικούς σε παλαιότερες εποχές, κατά τις οποίες οι γεωργικές τους εργασίες, η παραγωγή και, κατ’ ακολουθίαν, η οικονομική τους κατάσταση, εξαρτώντο απόλυτα από τον καιρό. Αυτή η απόλυτη εξάρτησή τους από τον καιρό, καθιστούσε σημαντική την πρόβλεψή του που γινόταν με τα μηναλλάγια.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο πρόβλεπαν τον καιρό για τον επόμενο χρόνο, ήταν ο ακόλουθος: Το βράδυ της παραμονής της γιορτής του προφήτη Ηλία (19 προς 20 Ιουλίου) μάζευαν 12 φύλλα συκιάς και τα τοποθετούσαν κυκλικά σε ένα τσέστον (μεγάλο πανέρι), το καθένα δε αντιστοιχούσε προς ένα μήνα του χρόνου. Τα άφηναν σε ανοικτό χώρο όλο το βράδυ και την επόμενη μέρα, πολύ πρωί και οπωσδήποτε πριν ο ήλιος βγει, γίνονταν οι παρατηρήσεις κι ανάλογα προς τη νοτιά που είχε μαζέψει το κάθε φύλλο, καθοριζόταν ο καιρός κατά τον αντίστοιχο μήνα του επόμενου χρόνου. Ή ακόμη, τοποθετούσαν αλάτι στα φύλλα κι έκαναν προβλέψεις σύμφωνα προς το ποσοστό που αυτό διαλυόταν από την υγρασία (βλέπε και λήμμα Ιούλης).

Πηγή: polignosi.com