CSI Cyprus: Η ιστορία των μαζικών τάφων (2) - Ο τάφος στο Παλαίκυθρο

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ο πρώτος ομαδικός τάφος που είδα στη ζωή μου ήταν στο Παλαίκυθρο, όπου είχαν σφαγιαστεί και θαφτεί μέλη των οικογενειών Σουππουρή και Λιασή. Συνολικά 17 Ελληνοκύπριοι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, είχαν σφαγιαστεί σε ένα σπίτι στο Παλαίκυθρο και αργότερα θάφτηκαν σε μαζικό τάφο από κάποιους που δεν εμπλέκονται στη δολοφονία τους.

Είχαμε πάει να δούμε την εκσκαφή αυτού του μαζικού τάφου μαζί με τον φίλο δημοσιογράφο Ανδρέα Παράσχο με την άδεια της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και εκεί έπαθα το σοκ της ζωής μου…

Το θέαμα που αντίκρισα ήταν κάτι που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Σώματα γυναικών και παιδιών είχαν πεταχτεί άτακτα στον μαζικό τάφο, υπήρχαν οι παντόφλες των γυναικών εδώ κι εκεί… Η ζωή είχε σταματήσει με βία. Αυτή ήταν η εικόνα ανθρώπων που είχαν σκοτώσει χωρίς έλεος, χωρίς να νοιάζονται για τις γυναίκες και τα παιδιά. Το μικρότερο θύμα σε αυτό τον μαζικό τάφο ήταν μόλις 18 μηνών…

Ο Πέτρος Σουππούρης από το Παλαίκυθρο και ο Huseyin Rustem Akansoy από τη Μάραθα.

Τρεις ή τέσσερις Τ/Κ από το χωριό Επηχώ είχαν πάει εκεί για λεηλασίες μερικές μέρες πριν από τη σφαγή και ανακάλυψαν ότι οι οικογένειες Λιασή και Σουππουρή ήταν μαζεμένες στο ίδιο σπίτι. Πήγαν ξανά και ξανά και τελικά αποφάσισαν να βιάσουν και να σκοτώσουν όλους στο σπίτι. Μετά τη σφαγή, όταν τους έπιασαν, μαζί με άλλους Τ/Κ που ήταν στο χωριό αλλά δεν είχαν καμία ανάμειξη με εκείνους τους βιασμούς και δολοφονίες, τους αναγνώρισε ένας από τους επιζήσαντες και τους πήραν για τιμωρία. Όμως, ποτέ δεν τιμωρήθηκαν αφού παρενέβηκαν άτομα με επιρροή από εκείνο το χωριό και είπαν ψέματα πως «είχαν υποφέρει και έχασαν τα αγαπημένα τους άτομα στη διάρκεια των συγκρούσεων το 1963». Αυτό δεν ήταν αλήθεια, κανένας από αυτούς δεν έχασε κανένα άτομο. Έτσι, τους άφησαν ελεύθερους κι έμειναν ατιμώρητοι για τα σοβαρά εγκλήματα που διέπραξαν.

Θυμούμαι να κάθομαι στην άκρη αυτού του ομαδικού τάφου και να κλαίω από σοκ, δυστυχία και θλίψη…

Αυτή δεν ήταν η τελευταία φορά που κοίταζα έναν μαζικό τάφο, αλλά κανένας από τους άλλους μαζικούς τάφους δεν με συγκλόνισε τόσο πολύ όσο αυτός, καθώς αυτή ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που έβλεπα έναν ομαδικό τάφο.

Κάποια γυναικόπαιδα είχαν επιζήσει από αυτή τη σφαγή. Ο Πέτρος Σουππουρής με τον αδελφό του Κώστα, η Γιανούλλα και ο Γιώργος Λιάσης. Ο Πέτρος είχε πυροβοληθεί και τραυματιστεί. Λιποθύμησε και τον πήραν για νεκρό και τον άφησαν εκεί. Και η Γιανούλλα πυροβολήθηκε στα πόδια και είχε τραυματιστεί βαριά, αλλά επέζησε και για υποβλήθηκε σε μια σειρά από επώδυνες επεμβάσεις ώστε να μπορέσει να περπατήσει ξανά. Και αυτό απαιτούσε πολλούς μήνες θεραπείας στη Γερμανία. Και ο Γιώργος είχε επίσης πυροβοληθεί, αλλά επέζησε και αυτός για να μας πει την ιστορία αυτής της σφαγής και να σταθεί μαζί με τον Πέτρο ως μάρτυρες του τι είχε συμβεί. Και οι δύο ποτέ δεν είχαν αισθήματα «εκδίκησης», αλλά αντίθετα δίνουν το μήνυμα της ειρήνης και της συμφιλίωσης σε όλη τους τη ζωή και δουλεύουν πρακτικά για την ειρήνη, μαζί με ομοϊδεάτες Τ/Κ ομόλογους τους. Όταν μιλούσαν μαζί με Τ/Κ ομοϊδεάτες τους για παρόμοιες εμπειρίες από μαζικούς τάφους, όπως ο Huseyin Rustem Akansoy, οι άνθρωποι έμεναν σιωπηλοί και συγκινούνταν τόσο πολύ που άλλαζε η στάση τους απέναντι σε όλα γύρω τους…

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης του Σχεδίου Ανάν, ο Πέτρος μιλούσε για την ειρήνη και τη συμφιλίωση. Αυτός και ο Huseyin Rustem Akansoy από τη Μάραθα, του οποίου τα στενά μέλη της οικογένειας σφαγιάστηκαν (έχασε περισσότερους από 30 συγγενείς στη σφαγή στη Μαράθα-Σανταλλάρη από την ΕΟΚΑ Β), μιλούσαν σε εκδηλώσεις για νέους που δεν είχαν ιδέα για τις σφαγές και τους μαζικούς τάφους και από τις δύο πλευρές. και ήταν και αυτοί σοκαρισμένοι και μπερδεμένοι για το πώς θα μπορούσαν να συνεργαστούν για την ειρήνη. Έτσι, το βασικό μήνυμα ήταν: Αν άνθρωποι όπως ο Πέτρος, ο Γιώργος και ο Huseyin, μπορούν να συνεργαστούν και να μιλήσουν για την ειρήνη και να είναι πολύ καλά με αυτό. Γιατί δεν μπορούν και άλλοι να κάνουν το ίδιο; Έγιναν πρότυπα ειρήνης και συμφιλίωσης.

Οι τάφοι των μελών της οικογένειας Σουππούρη που σκοτώθηκαν στη σφαγή του Παλαίκυθρου.

Μαζικοί τάφοι στη Μαράθα-Σανταλλάρη-Αλόα

Ίσως μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην Κύπρο ήταν η σφαγή 126 Τ/Κ κυρίως γυναικών και παιδιών, συμπεριλαμβανομένων και βρεφών, από την ΕΟΚΑ Β το 1974 και η δημιουργία δύο τεράστιων μαζικών τάφων. Ο ένας περιλάμβανε Τ/Κ που είχαν δολοφονήσει στη Μαράθα και τον Σανταλλάρη και ο άλλος στην Αλόα.

Οι συμμορίες της ΕΟΚΑ Β, κυρίως από την Περιστερωνοπηγή, αλλά πιθανώς και από τα γύρω χωριά, όπως το Λευκόνοικο, τη Μοναργά, τον Άγιο Σέργιο κ.λπ. που είχαν μαζέψει όλους τους άντρες από αυτά τα τρία χωριά και τους έστειλαν ως αιχμαλώτους πολέμου στο στρατόπεδο Καράολου αρχικά και αργότερα στη Λεμεσό. Κι αποφάσισαν να διασκεδάσουν σε αυτά τα τρία χωριά, φτιάχνοντας κλέφτικο, πίνοντας, βιάζοντας… Και να καυχιούνται για τις αρρωστημένες περιπέτειές τους. Ο Διονύσης Μαλάς, πατέρας του Σταύρου Μαλά, τους επέκρινε για τη στάση τους στα καφενεία του Αγίου Σεργίου. Έτσι προσπάθησαν να τον κυνηγήσουν για να τον «κανονίσουν», αλλά αυτός διέφυγε στη Λευκωσία. Πήγαν στο σπίτι του στον Άγιο Σέργιο και έπιασαν τον μικρό Σταύρο και του έβαλαν ένα όπλο στο στόμα για να τον αναγκάσουν να τους πει πού ήταν ο πατέρας του, αλλά αυτός δεν μιλούσε. Ο Διονύσης Μαλάς μου είπε την ιστορία αυτών των συμμοριών της ΕΟΚΑ Β και αυτών που είχαν κάνει στη Μαράθα – Σανταλλάρη - Αλόα σε μια συνέντευξη που διήρκησε περίπου οκτώ ώρες και στο τέλος ήμουν εντελώς σοκαρισμένη…

Ο Huseyin Hasan Kuzuli Serinyurek, ένας βοσκός από τον Σανταλλάρη, μου είπε για το πώς πήγε η ΕΟΚΑ Β στο χωριό τους, ότι αυτός κρύφτηκε σε μια σπηλιά με τα παιδιά του, για το πώς η ε/κ συμμορία ανάγκασε τη μητέρα του να φωνάξει τα ονόματα των παιδιών και έτρεξαν έξω από τη σπηλιά όταν την άκουσαν, για να σφαγιαστούν και να θαφτούν στον μαζικό τάφο… Μου είπε για το πώς έμεινε στη σπηλιά και μετά πώς έψαχνε απεγνωσμένα όλα τα πηγάδια για να δει πού είχαν θαφτεί αλλά δεν μπορούσε να τους βρει… Ήταν ο Safak Nihat, ένα νεαρό αγόρι που είχε κρυφτεί και επιζήσει με την οικογένειά του, που βρήκε τους μαζικούς τάφους έξω από τη Μαράθα σε έναν σκουπιδότοπο… Πάντα έπαιζε γύρω από τον σκουπιδότοπο και μετά τη σφαγή παρατήρησε ότι το σχήμα του σκουπιδότοπου είχε αλλάξει και υπήρχαν όγκοι σαν πυραμίδες και από μια από αυτές τις πυραμίδες εξείχε το χέρι ενός παιδιού. Έτρεξε και ειδοποίησε τους μεγαλύτερούς του για να ανακαλύψουν ότι στην πραγματικότητα ήταν εκεί που είχαν θαφτεί οι σφαγιασθέντες Τουρκοκύπριοι από τη Μαράθα και τον Σανταλλάρη…

Η κηδεία των στενότερων μελών της οικογένειας του Huseyin Rustem Akansoy...

Ο Mustafa Shadanoghlou, ο οποίος είχε χάσει σχεδόν όλους τους συγγενείς του στη σφαγή της Αλόα, με πήρε στο χωριό του και μου έδειξε το σημείο που άφησαν τα μπιμπερό με το γάλα των μωρών και τα καλάθια και τις σακούλες των ανθρώπων πριν τους πάρουν οι ελληνοκυπριακές συμμορίες της ΕΟΚΑ Β για να τους σκοτώσουν πιο πάνω, κάτω από τις φοινικιές… Ο Mustafa βρήκε τα μπιμπερό με το γάλα των μωρών στη βεράντα του σπιτιού τους. Μωρά σκοτώθηκαν και θάφτηκαν στον μαζικό τάφο. Φρικτές λεπτομέρειες βγήκαν προς τα έξω όταν αργότερα βρήκαν πού είχαν θαφτεί: Ότι τους έδεσαν «σε δέσμες» με σύρμα και τους σκότωσαν και τους έθαψαν σε έναν μαζικό τάφο που είχαν σκάψει, αλλά ο μαζικός τάφος δεν ήταν αρκετά βαθύς, έτσι προσπαθούσαν να τους σπρώξουν κάτω με έναν σhίρο (μπουλντόζα), συνθλίβοντας τα μέλη των σωμάτων με αυτό το βάρος… Επέζησαν μόνο όσοι έλειπαν σε κάποια άλλη τοποθεσία…

Και ο Huseyin Rustem Akansoy μου μίλησε και μου είπε την ιστορία του: Πως ήθελε να σπουδάσει και να γίνει κτηνίατρος για να βοηθήσει με τα ζώα στη φάρμα του πατέρα του, ότι είχε διαγωνιστεί στις εισαγωγικές εξετάσεις των πανεπιστημίων, πως περίμενε τα αποτελέσματα όταν ήρθε ο πόλεμος και του αφαίρεσε όλα τα όνειρά του και όλους τους συγγενείς του και δεν θα μπορούσε ποτέ να ασκήσει το επάγγελμά του στο χωριό του μετά γιατί δεν υπήρχε χωριό με πραγματική ζωή, είχε γίνει ένα χωριό - φάντασμα για δεκαετίες, αφού γκρεμίστηκε κάτω από το βάρος της σφαγής της ΕΟΚΑ Β: Είχαν εξαλείψει τους πάντες, εκτός από λίγους που κατάφεραν να κρυφτούν ή αυτούς που ήταν στη Λεμεσό ως αιχμάλωτοι πολέμου…

Ο Huseyin αφέθηκε ελεύθερος από τη Λεμεσό για να επιστρέψει στο χωριό του μόνο για να διαπιστώσει ότι κανένας από τους στενούς συγγενείς του δεν ήταν ζωντανός. Ήταν σαν απόλυτο σκοτάδι χωρίς φως στην άκρη του τούνελ. Μετά από λίγο του έδωσαν ένα όπλο για να «πάρει την εκδίκησή του» από άλλους Ελληνοκύπριους σε άλλα χωριά, αλλά αρνήθηκε να πάρει το όπλο και αρνήθηκε να σκοτώσει…

Με τον εξαιρετικά βαθύ πόνο της απώλειας, πήγε για σπουδές στην Istanbul και έγινε κτηνίατρος αφού πέρασε στις εξετάσεις. Ποτέ δεν εξάσκησε το επάγγελμα, αφού όλη η φιλοσοφία του ήταν να βοηθήσει στη φάρμα του πατέρα του στη Μαράθα. Αντίθετα, άρχισε να διδάσκει και ήταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα για ειρήνη και συμφιλίωση στην Κύπρο. Έγινε πρότυπο για το μέλλον της χώρας μας…

(Συνεχίζεται)