Λογισμικά παρακολούθησης πάνε κι έρχονται στην Κύπρο χωρίς έλεγχο

Λογισμικά διπλής χρήσης τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παράνομες παρακολουθήσεις-υποκλοπές συνδιαλέξεων μπορούν να φτάνουν στην Κύπρο με διάφορους τρόπους από το εξωτερικό χωρίς να υπόκεινται σε κανένα έλεγχο από το Τμήμα Τελωνείων. Την ίδια ώρα, η Επιτροπή Νομικών της Βουλής συνεχίζει την αυτεπάγγελτη εξέταση του θέματος, ορίστηκε αύριο συνεδρία, σε μια προσπάθεια να βρει τρόπους, νομοθετικούς ή άλλως πώς, για να ελέγχουν οι κρατικές υπηρεσίες την εισαγωγή και την εξαγωγή τέτοιων λογισμικών παρακολούθησης από και προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Εγχείρημα, το οποίο φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο. Και αυτό, διότι, οι εξαγωγές/μεταφορές λογισμικών μπορούν να πραγματοποιηθούν και σε ηλεκτρονική μορφή, σε usb, δίσκους, κάρτες ή και με την αποστολή τους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου χωρίς να δηλώνονται. Συνεπώς, είναι αδύνατο να ελεγχθούν από το Τμήμα Τελωνείων.

Πότε ενημερώνεται η ΚΥΠ

Το Τμήμα Τελωνείων είναι αρμόδιο για τον έλεγχο των εξαγωγών και τον εντοπισμό εμπορευμάτων που ενδέχεται να εμπίπτουν στα ελεγχόμενα είδη σύμφωνα με τον Κανονισμό (EE) 2021/821 όπως είναι για παράδειγμα τα λογισμικά παρακολούθησης. Στόχος, η αποτροπή της εξαγωγής τους χωρίς την προσκόμιση της απαιτούμενης άδειας εξαγωγής. Περαιτέρω, στις περιπτώσεις που προσκομίζεται άδεια εξαγωγής το Τμήμα Τελωνείων διενεργεί τους απαραίτητους ελέγχους για να διαπιστωθεί ότι η άδεια εξαγωγής αντιστοιχεί και συνάδει με τα δηλωθέντα στοιχεία στη διασάφηση εξαγωγής και με τα προς εξαγωγή εμπορεύματα.

Όπως μας λέχθηκε αρμοδίως, όποτε κρίνεται αναγκαίο το Τμήμα Τελωνείων αποτείνεται στη συμβουλευτική επιτροπή για γνωμάτευση σε σχέση με το κατά πόσο εμπορεύματα που πρόκειται να εξαχθούν εμπίπτουν στα ελεγχόμενα είδη. Στις περιπτώσεις ελέγχου λογισμικών που ενδέχεται να χρησιμοποιούνται για παράνομες παρακολουθήσεις, το Τμήμα Τελωνείων κατά τη διαδικασία εξαγωγής αποτείνεται για γνωμάτευση στο Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και στην Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών.

Οι έλεγχοι

Οι έλεγχοι του Τμήματος Τελωνείων διενεργούνται στη βάση της ανάλυσης κινδύνου για την επίτευξη στοχευμένων ελέγχων και συγχρόνως τη διευκόλυνση του νόμιμου εμπορίου. Για τον σκοπό αυτό, έχουν εισαχθεί προφίλ ελέγχου στο σύστημα εξαγωγών που περιλαμβάνουν εταιρείες που εμπορεύονται είδη διπλής χρήσης στη Δημοκρατία συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών που κατασκευάζουν και εμπορεύονται λογισμικά παρακολούθησης καθώς και προφίλ με συγκεκριμένα υλικά, μηχανήματα και εξοπλισμό που δύναται να εμπίπτουν στα είδη διπλής χρήσης. Σημειώνεται ότι η εξαγωγή αφορά αποκλειστικά και μόνο ενωσιακά εμπορεύματα με προορισμό τρίτη χώρα. Κατά την ενδοενωσιακή διακίνηση και στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων στο έδαφος της ΕΕ, το Τμήμα Τελωνείων δεν διενεργεί οποιουσδήποτε ελέγχους καθότι παρεμποδίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ενιαίας αγοράς. Επισημαίνεται, όμως, ότι το Τμήμα Τελωνείων διενεργεί ελέγχους στη βάση συγκεκριμένων πληροφοριών ή όταν έχει εύλογη υποψία. Στις περιπτώσεις που προσκομίζεται άδεια μεταφοράς για τις ενδοενωσιακές μεταφορές ειδών διπλής χρήσης διενεργεί τους απαραίτητους ελέγχους για να διαπιστωθεί ότι η άδεια αντιστοιχεί και συνάδει με τα προς μεταφορά εμπορεύματα. Τονίζεται, ότι δεν απαιτείται άδεια μεταφοράς για τις ενδοενωσιακές μεταφορές των εν λόγω λογισμικών.

Σε ηλεκτρονική μορφή

Οι εξαγωγές/μεταφορές λογισμικών μπορούν να πραγματοποιηθούν και σε ηλεκτρονική μορφή με την αποστολή τους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου χωρίς να δηλώνονται και συνεπώς να είναι αδύνατο να ελεγχθούν από το Τμήμα Τελωνείων.

Όπως μας λέχθηκε από το Τμήμα Τελωνείων, λογισμικά μεταφέρονται σε usb, δίσκους, κάρτες κ.λπ. χωρίς καμία υποχρέωση προσκόμισης άδειας εισαγωγής αναφορικά με τα εν λόγω προϊόντα, με εξαίρεση τις εισαγωγές από χώρες που υπόκεινται σε κυρώσεις. Λογισμικά τα οποία αποστέλλονται μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων ή με άλλο παρόμοιο τρόπο δεν συνιστούν προϊόντα. Ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να εντοπιστούν από το Τμήμα Τελωνείων.

Δυνατότητα κατάσχεσης

Στο πλαίσιο εφαρμογής του περί της Εισαγωγής και Εξαγωγής Ελεγχόμενων Ειδών και της Διενέργειας Ελεγχόμενων Δραστηριοτήτων Νόμου στον οποίο εμπίπτουν και τα λογισμικά διπλής χρήσης-παρακολούθησης, το Τμήμα Τελωνείων έχει τις ακόλουθες εξουσίες:

• Τελωνειακός λειτουργός δύναται, αφού ενημερώσει την αρμόδια αρχή, να κατακρατεί για περίοδο που δεν υπερβαίνει τις 30 εργάσιμες ημέρες, ελεγχόμενα είδη τα οποία εισάγονται ή προορίζονται για εξαγωγή και τα οποία δημιουργούν εύλογες υποψίες για παράβαση των διατάξεων του εν λόγω νόμου. Η αρμόδια αρχή διενεργεί έρευνα και σε περίπτωση που διαπιστωθεί η παράβαση, τα ελεγχόμενα είδη κατάσχονται ως υποκείμενα σε δήμευση σύμφωνα με τις διατάξεις της τελωνειακής νομοθεσίας και σε αντίθετη περίπτωση αποδεσμεύονται.
• Για τα αδικήματα που διαπράττονται κατά την εισαγωγή ή εξαγωγή των ελεγχόμενων ειδών διενεργούνται ανακρίσεις σύμφωνα με τις διατάξεις της τελωνειακής νομοθεσίας.
• Η εξουσία που παρέχεται στον διευθυντή Τμήματος Τελωνείων για συμβιβασμό με βάση την τελωνειακή νομοθεσία εφαρμόζεται και για τα υπό αναφορά αδικήματα.

Σε αποθήκη το μαύρο βαν

Το μαύρο βαν, με το οποίο ο Ισραηλινός πρώην κατάσκοπος της Μοσάντ Ταλ Ντίλιαν έκανε παράνομες παρακολουθήσεις στην Κύπρο, κατασχέθηκε και βρίσκεται υπό τελωνειακή φύλαξη στην αποθήκη του Τελωνείου Λεμεσού. Την εγγραφή του συγκεκριμένου οχήματος μάρκας Chevrolet Savana με αριθμούς εγγραφής Ισραήλ 57-983-69 ζήτησε στις 4/10/2018 η κυπριακή εταιρεία Wispear Systems Ltd με επιστολή της προς το Τμήμα Τελωνείων. Στην επιστολή αναφερόταν ψευδώς ότι στο όχημα ήταν ενσωματωμένος ειδικός εξοπλισμός όπως computers, servers, screens κ.λπ. που χρησίμευε στις μετρήσεις των καιρικών καταστάσεων, συνθηκών και φαινομένων. Το αίτημα εγκρίθηκε στις 22/11/2018 και παραχωρήθηκε με προσωρινή εισαγωγή για έναν χρόνο. Δεδομένου του γεγονότος ότι, το όχημα δεν προοριζόταν για ελεύθερη κυκλοφορία αλλά για προσωρινή εισαγωγή, έγιναν οι αναγκαίοι σε αυτό τελωνειακοί έλεγχοι και αποδεσμεύθηκε χωρίς να ελεγχθεί από οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία.

Στις 22/11/2019 το υπό αναφορά όχημα κατασχέθηκε από το Τμήμα Τελωνείων για διερεύνηση ενδεχόμενης διάπραξης τελωνειακών αδικημάτων και την ίδια μέρα παραδόθηκε στην Αστυνομία.

Στις 9/5/2022 παραδόθηκαν στο Τμήμα Τελωνείων από την Αστυνομία όλα τα τεκμήρια της εξετασθείσας υπόθεσης, δηλαδή, το πιο πάνω όχημα και όλα τα ηλεκτρονικά μηχανήματα, υπολογιστές, κεραίες/access points, τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός κινητής τηλεφωνίας και άλλα αφού αφαιρέθηκαν από το βαν τα λογισμικά παρακολούθησης που έφερε. Όπως μας λέχθηκε, το συγκεκριμένο όχημα μεταφέρθηκε σε αποθήκη του Τελωνείου Λεμεσού όπου και φυλάσσεται.