Δικοινοτισμός και στην αγάπη της θάλασσας: Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι καθαρίζουν τις παραλίες

Οι κοινές δράσεις Ε/Κ και Τ/Κ ολοένα και πυκνώνουν. Γιατί κοινές είναι οι έγνοιες και οι ανησυχίες για το μέλλον της κοινής μας πατρίδας. Συνηθίσαμε να ακούμε και να διαβάζουμε για δράσεις που αφορούν θέματα κοινωνικά, πολιτικά, συνδικαλιστικά και άλλα. Μόνο που οι ανήσυχοι και σκεπτόμενοι συμπολίτες μας αναπτύσσουν κι άλλα πεδία συνεργασίας μέσα από τα οποία αναδεικνύονται περιβαλλοντικά ζητήματα, η επίλυση των οποίων επείγει. Γιατί η Κύπρος με τις απεριόριστες ομορφιές και τις καταγάλανες θάλασσές της, τα αρχαιολογικά και εκκλησιαστικά μνημεία της δέχεται τις ίδιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και απαιτεί την ίδια αποτελεσματική αντιμετώπιση. Από το ακρωτήρι του Αποστόλου Ανδρέα ώς τον Ακάμα, από την Κερύνεια μέχρι την Πόλη Χρυσοχούς.

Κάποιοι οραματιστές, λοιπόν, φίλοι και συνεργάτες από τη μία και την άλλη πλευρά της μικρής μας πατρίδας θέλησαν να καθαρίσουν τις παραλίες της, να αναδείξουν με αυτόν τον τρόπο τις ομορφιές τους και να μας πουν πως και τα σκουπίδια της χώρας μας έχουν γλώσσα κοινή.

Κέντρο Μελετών και Έρευνας «Ακτή», Masder και Ενάλια Φύση μοιράστηκαν το κοινό όραμα και η πρώτη επιστημονική τους εργασία, κοινή ανάμεσα σε Ε/Κ και Τ/Κ, που αφορά τα θαλάσσια απορρίμματα είναι πια γεγονός. Και αφορά τις παραλίες της χώρας μας, από την Καρπασία, την Κερύνεια και τη Μόρφου ώς την Πόλη Χρυσοχούς, τον Ακάμα και την Πάφο, τη Λεμεσό, τη Λάρνακα, την Αγία Νάπα, τον Πρωταρά και τον κόλπο της Αμμοχώστου.

«Θεωρούμε ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό να δουλεύουμε μαζί γιατί η Κύπρος είναι ένα ενιαίο φυσικό σύστημα. Και είναι contra naturam να θεωρούμε ότι μπορούμε να κάνουμε δράσεις για πράσινη μετάβαση στο μισό νησί μόνο», τονίζει στον «Π» η Ξένια Λοϊζίδου, ακτομηχανικός, διευθύντρια του Κέντρου Μελετών και Έρευνας «Ακτή», το οποίο σε συνεργασία με την τ/κ Masder και τη ΜΚΟ Ενάλια Φύση παρουσίασαν ήδη μια ολοκληρωμένη μελέτη. Ξεκίνησαν με πολύ συγκεκριμένη μέθοδο και ακολουθώντας το πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τη Θάλασσα προχώρησαν και προχωρούν ακόμα σε δειγματοληπτικούς ελέγχουν στις παραλίες μας με πολλά και ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Συγκεκριμένη μεθοδολογία

Ακολουθείται, λοιπόν, συγκεκριμένη μεθοδολογία: Επιτόπου συλλογή στοιχείων σε απόσταση 100 μέτρων, καταμέτρηση των σκουπιδιών, διαχωρισμός στις πηγές, ζύγισμα και μετά στατιστική ανάλυση για να ακολουθήσουν τα αποτελέσματα. Και το πρώτο επιστημονικό άρθρο στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Marine Pollution Bulletin» (Μάρτιος 2022) είναι γεγονός και καταγράφει τα αποτελέσματα της πρώτης χρονιάς της έρευνας. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως κορυφαίοι επιστήμονες μπορεί να περιμένουν έως και έναν χρόνο μέχρι να δημοσιευθεί το άρθρο τους σε αυτό το περιοδικό. Η δουλειά των Κύπριων συνεργατών θεωρήθηκε τόσο σημαντική που σε τρεις εβδομάδες δημοσιεύθηκε!

Παράμετροι

Όπως εξηγεί η κ. Λοϊζίδου, οι παράμετροι είναι τρεις:

• Η Κύπρος βρίσκεται σε ένα σημείο στο οποίο τα ρεύματα της Ανατολικής Μεσογείου φέρνουν πάρα πολλά σκουπίδια από τις γύρω χώρες (Τουρκία, Λίβανος).

• Η Κύπρος είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα στην περιοχή. Άρα και η μόνη που δεσμεύεται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Δηλαδή, εδώ και μία 20ετία έχει εισαγάγει τις οδηγίες για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Έχει μειώσει τα απορρίμματα που βρίσκονται ελεύθερα στη φύση, πράγμα που δεν συμβαίνει με τις γειτονικές με εμάς χώρες και δεν συμβαίνει και με τις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου.

• Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση τόσο των χρηστών των ακτών, δηλαδή των λουόμενων, όσο και όλων των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που έχουν ως αποδέκτη τη θάλασσα. Για παράδειγμα, έχουμε σκουπίδια που φτάνουν στις ακτές μας από τις μίνι κρουαζιέρες. Υπάρχουν τρόποι (π.χ. νομοθετική ρύθμιση) ώστε να μην έχουμε τέτοια σκουπίδια/απόβλητα από τις μίνι κρουαζιέρες.

«Νέα» σκουπίδια

Μέσω του υπό αναφορά προγράμματος και δράσης συλλέχθηκαν από τις παραλίες μας μερικές χιλιάδες γόπες από τσιγάρα. Σε 100 μέτρα παραλίας βρέθηκαν δυόμισι χιλιάδες γόπες από τσιγάρα. Χρειάζεται ενημέρωση του κόσμου, επισημαίνει η κ. Λοϊζίδου, και αναφέρεται σε εκστρατείες που στόχο έχουν να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο. Έτσι μειώνονται τα σκουπίδια στις ακτές, σημειώνει, γιατί ο ενημερωμένος χρήστης της παραλίας την επόμενη φορά δεν θα αφήσει εκεί τα σκουπίδια του.

Άμα σκεφτεί κανείς πως και μέχρι απορρίμματα από ηλεκτρονικά τσιγάρα ή θήκες των τσιγάρων αυτών, ή ακόμα και το πλαστικό με το υγρό που χρησιμοποιείται βρίσκουν τα μέλη των οργανώσεων που αναφέραμε πιο πάνω κατά τη διάρκεια καθαρισμού των παραλιών, μπορεί να κατανοήσει και το μέγεθος του προβλήματος. Αυτά είναι τα «νέα σκουπίδια», έτσι τα έχουμε ονοματίσει, επισημαίνει η κ. Λοϊζίδου, και σημειώνει πως από συγκεκριμένη παραλία, πέρσι, μέσα σε μισή ώρα -τόσο χρόνο απαιτεί το πρωτόκολλο- μαζεύτηκαν 973 κιλά σκουπίδια.

86% πλαστικά

Στη δράση που καταγράφουμε στο ρεπορτάζ μας μαζεύτηκαν 42,5 χιλιάδες κομμάτια σκουπιδιών. Και σε χρονική διάρκεια 12 μηνών, κατά τις τέσσερις δειγματοληπτικές περιόδους. «Βρήκαμε ότι για τις ελεύθερες περιοχές, αν πάρουμε όλο το πλάτος της ακτογραμμής, αντιστοιχούν 0,15 αντικείμενα ανά τετραγωνικό μέτρο. Το αντίστοιχο στα κατεχόμενα ήταν 0,23 ανά τετραγωνικό μέτρο». Η διαφορά είναι εμφανής και έχει να κάνει με το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υλοποιήσει τις δεσμεύσεις της για διαχείριση των απορριμμάτων γιατί είναι υποχρεωμένη από την ΕΕ. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πιο συστηματική περιβαλλοντική εκπαίδευση και καλύτερα ενημερωμένο κόσμο, ως εκ τούτου και λιγότερα σκουπίδια στις παραλίες της.

Από όλα τα σκουπίδια που έχουν μαζευτεί σε όλη την Κύπρο, το 86% αποτελείται από πλαστικά. Στις ελεύθερες περιοχές, τα πλαστικά είναι κυρίως μπουκάλια νερού και καπάκια. Στα κατεχόμενα, οι ερευνητές βρίσκουν κομμάτια από πλαστικό. Το 30% του οποίου είναι άγνωστο από πού προέρχεται. «Μάλλον από τη θάλασσα. Γιατί οι ακτές της Κύπρου δέχονται πολλά σκουπίδια από τα ρεύματα της Μεσογείου. Κυρίως από τον Λίβανο και την Τουρκία», εξηγεί η κ. Λοϊζίδου.

Και στις ελεύθερες και στις κατεχόμενες περιοχές ανιχνεύονται γόπες από τσιγάρα και πλαστικές σακούλες, επίσης. Μετά την απαγόρευση της χρήσης πλαστικής σακούλας στις ελεύθερες περιοχές παρατηρείται μείωση σε αυτού του είδους τα σκουπίδια, κάτι που δεν συμβαίνει στις κατεχόμενες. Μέχρι πρότινος στις ελεύθερες περιοχές το 15% των σκουπιδιών ήταν πλαστικές σακούλες, πέρσι ωστόσο καταγράφηκε μόνο 5,5%. Το αντίστοιχο ποσοστό στα κατεχόμενα είναι 12,5%.

Πονάμε για τον τόπο μας

Η κ. Ξένια Λοϊζίδου κωδικοποίησε το εύρος, τη σημασία και τον αντίκτυπο της δικοινοτικής αυτής συνεργασίας ως εξής: «Αυτές οι εργασίες έχουν μεγάλο κόστος, δεδομένου ότι χρειάζονται αρκετές μέρες στο πεδίο, πάνω στην ακτή, τόσο για τη συλλογή των σκουπιδιών όσο και για τον διαχωρισμό στις πηγές, τα ζυγίσματα κ.λπ. Στη συνέχεια γίνεται ανάλυση, πολύ απαιτητική στατιστική επεξεργασία, γράψιμο κ.λπ. Αποφασίσαμε με τον Σερντάρ να προχωρήσουμε σε αυτήν την προσπάθεια χωρίς υποστήριξη, γιατί βλέπαμε τα σκουπίδια στις ακτές μας. Και πονάμε για τον τόπο μας. Μέρος του αρχικού κόστους καλύφθηκε από την ΕΕ. Συνεχίσαμε μόνοι μας. Η Ύπατη Αρμοστεία της Αυστραλίας το θεώρησε πολύ σημαντική δράση και κάλυψε το κόστος 2 δειγματοληπτικών περιόδων. Συνεχίζουμε μόνοι μας, αλλά δεν θα σταματήσουμε. Είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύεται κοινή επιστημονική δουλειά Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων σε τομέα που αφορά τη φύση. Και είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε. Γιατί ένα νησί είναι ένα ενιαίο φυσικό σύστημα και μόνο αν αντιμετωπιστεί στην ολότητά του μπορούμε να λύσουμε προβλήματα. Αγαπάμε τον τόπο μας και μας πονούν πολλά».

Δειγματοληπτικές περίοδοι

Οι ερευνητές της Ακτής, του Masder και της Ενάλιας Φύσης εργάζονται στη βάση προγράμματος που χωρίζεται σε τέσσερις δειγματοληπτικές περιόδους τον χρόνο: Δεκέμβριος - Ιανουάριος, Μάρτιος, Ιούνιος - Ιούλιος και Σεπτέμβριος. Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας μετά την τουριστική περίοδο, ο Ιούνιος ο μήνας πριν την τουριστική περίοδο, ο Μάρτιος είναι ο μήνας της άνοιξης που φέρνει τα ρεύματα και τα κύματα της Μεσογείου στην περιοχή μας και ο Ιανουάριος μια τυπική χειμερινή εποχή. Ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας με τα περισσότερα σκουπίδια στις ελεύθερες περιοχές. Αναμενόμενο αυτό, αφού προηγούνται οι καλοκαιρινές διακοπές. Και κυρίως στις τουριστικές περιοχές είναι που μαζεύονται τα περισσότερα. Ο Μάρτιος είναι ο μήνας με τα περισσότερα σκουπίδια στις κατεχόμενες περιοχές. Και έχει και αυτό το φαινόμενο την εξήγησή του. Είναι ο μήνας των ρευμάτων, και αυτό το εύρημα μελετούν οι ερευνητές. Ασφαλή και ολοκληρωμένα συμπεράσματα ωστόσο θα μπορούν να εξαχθούν και να επιβεβαιωθούν σε έναν χρόνο.

Σερντάρ Ατάι, πρόεδρος Masder

Η κοινή δράση είναι απαραίτητη

Ο πρόεδρος της Masder Σερντάρ Ατάι στέλνει μέσω του «Π» το δικό του μήνυμα: «Το πανέμορφο νησί μας δέχεται εισβολή από απορρίμματα, ιδίως πλαστικά! Με την κλιματική αλλαγή αρχίσαμε να βλέπουμε την υποβάθμιση των πλαστικών σε μικροπλαστικά μέσα σε δεκαετίες αντί για αιώνες. Η κατάσταση σε όλο το νησί είναι τόσο κρίσιμη και ανησυχητική που η συνεργασία και η δράση είναι απολύτως απαραίτητες. Και ως Ακτή & Masder τις έχουμε ασκήσει με επιτυχία τα τελευταία 10 χρόνια».