Διαχρονικό το πρόβλημα με τις ελλείψεις στο αίμα - Τι κάνουν άλλες χώρες και τι λάθος κάνουμε εμείς στη διαχείρση

Κάθε μέρα, άνθρωποι με θαλασσαιμία και άλλες χρόνιες παθήσεις, ανάμεσα στους οποίους και καρκινοπαθείς, θύματα τροχαίων ατυχημάτων, άτομα που υποβάλλονται σε χειρουργικές επεμβάσεις και πολλοί άλλοι συνάνθρωποί μας, χρειάζονται αίμα. Αυτό το αίμα είναι ένα ανεκτίμητο δώρο που μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου για κάποιον που το έχει άμεσα ανάγκη. Μία ανάγκη που δεν σταματά ποτέ. Στην Κύπρο, την αιμοδοσία τη γνωρίζουμε πολύ καλά, με τη χώρα μας να κατέχει από τις υψηλότερες θέσεις μεταξύ των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της εθελοντικής αιμοδοσίας. Ωστόσο, η έλλειψη σταθερότητας στη συλλογή αίματος είναι το μεγαλύτερο «αγκάθι» στην ορθή διαχείρισή του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ασθενείς να αναζητούν εναγωνίως αίμα για τη θεραπεία τους και οι εκκλήσεις για προσφορά χτυπούν «κόκκινο» κάθε Χριστούγεννα, Πάσχα και καλοκαίρι ή όταν ειδικές συνθήκες το απαιτούν, όπως αυτές που δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού. Το πρόβλημα είναι γνωστό εδώ και χρόνια, με τους θαλασσαιμικούς να φωνάζουν για την ανάγκη λήψης μέτρων.

Τρέμουν οι θαλασσαιμικοί

Το ένα έβδομο του κυπριακού πληθυσμού είναι φορέας της Β-θαλασσαιμίας. Η θαλασσαιμία θεωρείται ως η «εθνική ασθένεια» της Κύπρου και δικαίως παλαιότερα είχε χαρακτηριστεί ως «μάστιγα». Εν καιρώ πανδημίας, λόγω των ελλείψεων που υπήρχαν, ιδιαίτερα στο πρώτο κύμα, αναβλήθηκαν μεταγγίσεις. Τον περασμένο Απρίλιο, λόγω των ελλείψεων στα κέντρα θαλασσαιμίας, δόθηκαν από το Κέντρο Αίματος 1.600 φιάλες αίμα, ενώ υπό κανονικές συνθήκες, θα μεταφέρονταν 2.000 φιάλες. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναβάλλονται εκείνη την περίοδο 100-120 μεταγγίσεις αίματος σε θαλασσαιμικούς. «Το μέλλον μας τρομάζει», είχε αναφέρει στις 6 Μαΐου 2022 ο πρόεδρος του Παγκύπριου Αντιαναιμικού Συνδέσμου Μίλτος Μιλτιάδους. Aναφέρθηκε μάλιστα σε «650 θαλασσαιμικούς, 650 οικογένειες που ταλαιπωρούνται», επισημαίνοντας ότι οι αναβολές στις μεταγγίσεις ενός θαλασσαιμικού εκτός από τις επιπτώσεις στην υγεία του, λειτουργούν αλυσιδωτά. Όπως εξήγησε, ένα άτομο που δεν έχει μεταγγιστεί, μπορεί να μην μπορεί να εργαστεί κανονικά, η οικογένειά του αναστατώνεται γιατί ίσως χρειαστεί να αλλάξει τον προγραμματισμό της, το ίδιο το άτομο δεν μπορεί να ανταποκριθεί σωστά στις υποχρεώσεις του. «Η κατάσταση είναι δραματική. Ζούμε ελλείψεις αίματος και πληροφορούμαστε ότι η συνέχεια θα είναι ακόμα πιο δύσκολη και ειλικρινά αυτό μας προκαλεί τρόμο», ήταν η καταληκτική φράση του κ. Μιλτιάδους, ο οποίος απηύθυνε έκκληση προς τους βουλευτές της επιτροπής για να εξευρεθούν τρόποι ενίσχυσης της αιμοδοσίας και καλύτερου προγραμματισμού στον τρόπο διαχείρισης των αποθεμάτων. Από εκείνην την ημέρα και έπειτα, το Κέντρο Αίματος έστειλε περισσότερες από 31 ανακοινώσεις και μηνύματα προς τους εθελοντές αιμοδότες, να σπεύσουν να δώσουν αίμα λόγω αυξημένων αναγκών. Η τελευταία έκκληση ήταν πριν από ούτε δέκα ημέρες, με την προϊστάμενη του Κέντρου Αίματος Αντρούλλα Παναγιώτου να καλεί τους πολίτες που μπορούν να σπεύσουν να δώσουν αίμα, καθώς ένας πολύ μεγάλος αριθμός νοσούντων από κορωνοϊό ή Γρίπη Α και Β, έχει θέσει πολλές χιλιάδες αιμοδότες σε προσωρινό αποκλεισμό από αιμοδοσία, με αποτέλεσμα η ροή των αιμοδοτών να παρουσιάζει αισθητή μείωση.

Τι κάνουμε εμείς

Σε μια προσπάθεια αύξησης του ενδιαφέροντος των πολιτών για αιμοδοσία, ψηφίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη Βουλή των Αντιπροσώπων νόμος, που συσχετίζει την απόκτηση άδειας οδήγησης με τη δυνατότητα συγκατάθεσης για εγγραφή στο αρχείο δοτών αίματος. Ο νόμος ψηφίστηκε ύστερα από πρόταση νόμου που κατέθεσε ο βουλευτής της ΕΔΕΚ Ανδρέας Αποστόλου, ώστε να παρασχεθεί η δυνατότητα σε πρόσωπο το οποίο υποβάλλει αίτηση για απόκτηση άδειας οδήγησης, να υποβάλλει παράλληλα γραπτώς, εάν το επιθυμεί, τη συγκατάθεσή του να εγγραφεί στο αρχείο δοτών αίματος. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κάθε φορά που θα υπάρχει ανάγκη για αίμα, ο νέος οδηγός θα λαμβάνει μήνυμα-έκκληση για να δώσει αίμα. Μιλώντας στην ολομέλεια, ο κ. Αποστόλου είπε πως είναι η στιγμή να κινητοποιήσουμε τους νέους για να συνεχίσουν και να διευρύνουν αυτήν την καλή παράδοση της αιμοδοσίας που έχει η Κύπρος, δίνοντας τη συγκατάθεσή τους ώστε να τους καλεί η Τράπεζα Αίματος όποτε υπάρχει ανάγκη. Θετικό αντίκτυπο αναμένεται ότι θα έχει παράλληλα και η δημιουργία του Παγκύπριου Κέντρου Αίματος, το οποίο υπολογίζεται ότι θα λειτουργήσει σε λιγότερο από δύο χρόνια. Όπως ανέφερε κατά την τελετή υπογραφής συμβολαίου ανέγερσης ο υπουργός Υγείας Μιχάλης Χατζηπαντέλα, στο Παγκύπριο Κέντρο Αίματος θα γίνεται η παραλαβή αίματος από όλους τους σταθμούς αιμοδοσίας παγκύπρια, η επεξεργασία, ο έλεγχος, η φύλαξη και, τέλος, η διανομή του ελεγμένου αίματος. Περίπου 80.000 προϊόντα αίματος (όπως ερυθρά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια και φρέσκο κατεψυγμένο πλάσμα) θα μπορούν να διανέμονται από το Παγκύπριο Κέντρο Αίματος για κλινική χρήση σε ολόκληρη τη χώρα. Παράλληλα, στο ισόγειο του κτηρίου, δημιουργείται ένας νέος σύγχρονος Σταθμός Αιμοδοσίας, με ανεξάρτητη είσοδο, στον οποίο θα μπορούν οι κάτοικοι της περιοχής να προσέρχονται εύκολα και με άνεση για να δώσουν αίμα.

Τι κάνουν οι άλλοι

Παρά τις κινήσεις που γίνονται για ενίσχυση της αιμοδοσίας, η οποία στην Κύπρο είναι κατά βάση εθελοντική, ακόμη υπάρχει ο φόβος της έλλειψης. Οι ελλείψεις σε αίμα δεν αποτελούν κυπριακό φαινόμενο. Η διαφορά μας ωστόσο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές και μη χώρες, είναι ότι έχουν βρει τρόπους για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο. Ο «Π» κατέγραψε και παρουσιάζει τι κάνουν 5+1 χώρες για να ενισχύσουν την αιμοδοσία.

1. Γαλλία: Από το 2014 και έπειτα, στη Γαλλία έχει καταργηθεί η εγγραφή αιμοδοτών. Αυτό σημαίνει ότι όποιος πολίτης είναι άνω των 18 ετών μπορεί να δώσει αίμα χωρίς να εγγραφεί σε κάποιο μητρώο, ενώ σε περίπτωση που υπάρχει αυξημένη ανάγκη για αίμα, τότε αποστέλλονται μαζικά μηνύματα σε όλους τους πολίτες άνω των 18 ετών, οι οποίοι διαμένουν κοντά στο νοσηλευτήριο στο οποίο υπάρχει έλλειψη.
2. Ισπανία: Εκτός από την εθελοντική αιμοδοσία, στην Ισπανία υπάρχει και η αιμοδοσία επί πληρωμή, στην οποία μπορούν να συμμετέχουν φοιτητές και άνεργοι. Οι πολίτες δίνοντας αίμα περισσότερες από δύο φορές τον χρόνο, εξασφαλίζουν κουπόνια για προϊόντα πρώτης ανάγκης.
3. Βέλγιο: Κάποιες κλινικές στο Βέλγιο κάνουν καλύτερες τιμές σε άτομα που είναι να μπουν για προγραμματισμένο χειρουργείο και καλούν συγγενείς και φίλους τους να δώσουν αίμα. Αν πάνε τρία ή και περισσότερα άτομα από το περιβάλλον του ασθενή να δώσουν αίμα, τότε αυτός μπορεί να εξασφαλίσει έκπτωση μέχρι και 10% από το συνολικό κόστος της επέμβασης.
4. Αγγλία: Η πρώτη χώρα που εφάρμοσε την αιμοδοσία επί πληρωμή είναι η Αγγλία. Πολίτες πληρώνονται για να δίνουν αίμα 2-3 φορές τον χρόνο. Η αμοιβή είναι ανάλογη τόσο της ανταπόκρισης του πολίτη όσο και της σπανιότητας της ομάδας αίματός του.
5. Φινλανδία: Στη Φινλανδία, δίνουν έμφαση στο θέμα της εκπαίδευσης, ενώ επιτρέπεται η αιμοδοσία από 16 ετών και άνω. Σε σχολεία και πανεπιστήμια σταθμεύουν τουλάχιστον μια φορά τον μήνα κινητές μονάδες αιμοδοσίας.
6. Ελλάδα: Εντός του 2023 αναμένεται να κάνει την εμφάνισή της στα τηλέφωνα των Ελλήνων πολιτών η εφαρμογή «Δίνουμε αίμα». Η αμεσότητα και η ακρίβεια στο κλείσιμο των ραντεβού, η κράτηση θέσης για τον εθελοντή αιμοδότη, η ελαχιστοποίηση του χρόνου αναμονής κατά τη διαδικασία αιμοδοσίας, η ενημέρωση με απευθείας ειδοποιήσεις στο κινητό του χρήστη, το λεπτομερές χρονοδιάγραμμα διαθεσιμότητας για τη διευκόλυνση στην οργάνωση των νοσοκομειακών υπηρεσιών Υγείας, είναι μερικές μόνο από τις δυνατότητες που παρέχει το νέο ψηφιακό εργαλείο. Η ψηφιακή εφαρμογή του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας θα απαντά σε όλα τα ερωτήματα και τις απορίες των πολιτών, υπενθυμίζοντας πως, στην αιμοδοσία, μία φορά δεν είναι αρκετή.