Μια λεσβία την οποία βίαζε ιερέας όταν ήταν έφηβη για να τη «θεραπεύσει» από την ομοφυλοφιλία, μίλησε για την εμπειρία της πριν την κυβερνητική διαβούλευση περί απαγόρευσης της θεραπείας μεταστροφής στη Βρετανία. Η Άντζελα Πάτερσον είναι σήμερα 50 ετών και ζει ανοιχτά ως λεσβία. Δήλωσε πως «δεν θα ξεχάσει ποτέ» τις φρικτές εμπειρίες της θεραπείας μεταστροφής όταν ήταν ακόμη έφηβη. Όπως κατήγγειλε, το 1990, σε ηλικία 19 χρονών, εντάχθηκε στην εκκλησία Lancing Tabernacle του Σάσσεξ, όπου λειτουργούσε ο αιδεσιμότατος Μαξ Ντόναλντ. Ο Ντόναλντ αρχικά την έστειλε σε έναν σύμβουλο για θεραπεία μεταστροφής, αλλά όταν αυτό αποδείχθηκε αναποτελεσματικό, ξεκίνησε την κακοποίησή της. Ο ιερέας τής είπε ότι θα μπορούσε να τη «θεραπεύσει» από το να είναι λεσβία και σύντομα η κακοποίηση μετατράπηκε σε βιασμό ως μορφή θεραπείας μεταστροφής.

Η Επιτροπή Νομικών της Βουλής θέτει σήμερα κάτω από το μικροσκόπιό της την πρόταση νόμου που κατέθεσε ο βουλευτής κ. Γιώργος Κουκουμάς εκ μέρους του ΑΚΕΛ, με την οποίαν εισηγείται την ποινικοποίηση κάθε μορφής θεραπείας μεταστροφής/επανόρθωσης που με ψευδοεπιστημονικές παρεμβάσεις (φαρμακευτική, συμβουλευτική, συμπεριφορική, ψυχιατρική, ψυχοθεραπευτική και ψυχολογική) σκοπείται η αλλαγή του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας φύλου ή της έκφρασης φύλου ενός ατόμου. Σύμφωνα με τον κ. Κουκουμά, η πρακτική αυτή διενεργείται από επαγγελματίες υγείας και ψυχικής υγείας (ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές), εναλλακτικούς θεραπευτές, ιερείς ή θρησκευτικούς καθοδηγητές, και έχει κυρίως ως θύματα νέους και νέες. Περιλαμβάνει σωματική ή ψυχολογική βία, πίεση, εκβιασμούς για αλλαγή συμπεριφορών, ψυχολογικό καταναγκασμό για έλεγχο στις συμπεριφορές/πράξεις του θύματος, μέχρι και επανορθωτικό βιασμό. Οι θεραπείες μεταστροφής βασίζονται στην αντίληψη ότι τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα (ομοφυλόφιλα και αμφιφυλόφιλα) είναι ηθικά, πνευματικά ή και βιολογικά υποδεέστερα ή προβληματικά άτομα τα οποία πρέπει να θεραπευτούν. Αυτό γίνεται με μη επιστημονικές μεθόδους και με επιβλαβείς τεχνικές, με θύματα κυρίως νεαρά άτομα.

Ποινή φυλάκισης δύο χρόνων

Η πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ προβλέπει ποινή φυλάκισης μέχρι δύο χρόνια στα πρόσωπα που προβαίνουν σε θεραπείες μεταστροφής/επανόρθωσης, με μια μόνο εξαίρεση: Δεν θα συνιστά αδίκημα η παροχή συμβουλευτικών, ιατρικών και άλλων υπηρεσιών που αφορούν στη διερεύνηση, ελεύθερη ανάπτυξη ή και επιβεβαίωση του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας φύλου ή της έκφρασης φύλου προσώπου και δεν επιδιώκουν την αλλαγή του αυτοπροσδιορισμού τους.

Η εξαίρεση του Υπ. Υγείας

Με επιστολή του προς τη Βουλή, το Υπουργείο Υγείας τάσσεται υπέρ της ποινικοποίησης αυτών των δήθεν θεραπειών μεταστροφής. Εισηγείται, παράλληλα, τη συμπερίληψη της εξής πρόνοιας στην πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ με στόχο, αφενός, την αποφυγή ενδεχομένης ποινικοποίησης κλινικών παρεμβάσεων και αφετέρου, την πλήρη διαφύλαξη των αδιαπραγμάτευτων και νομικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων των ασθενών: «Επιστημονικά καθιερωμένες κλινικές πράξεις από εξειδικευμένους επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας για σκοπούς αξιολόγησης και θεραπείας δεν συνιστούν ποινικό αδίκημα όταν εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση παθήσεων που εντάσσονται στα ισχύοντα επίσημα διεθνή εγχειρίδια ταξινόμησης ψυχικών διαταραχών».

Τι λένε οι γιατροί

Στο δικό του σημείωμα προς τη Βουλή, ο Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος δηλώνει σύμφωνος με τη δρομολογούμενη νομοθετική ρύθμιση, με μια επιφύλαξη: «Η διατύπωση ότι καθορίζονται ως παράνομες όλες οι μέθοδοι μεταβολής του σεξουαλικού προσανατολισμού, της ταυτότητας φύλου ή της έκφρασης φύλου, ενώ αντίθετα είναι νόμιμες οι υπηρεσίες που αφορούν στη διερεύνηση, ελεύθερη ανάπτυξη ή και επιβεβαίωσή τους, θεωρούμε ότι είναι ελλειπής και δυνητικά παρελκυστική». Με την ηγεσία του ΠΙΣ να εξηγεί το γιατί: «Δεν καλύπτει τις περιπτώσεις ιατρικής θεραπευτικής παρέμβασης, βασισμένης σε σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες, που εφαρμόζεται σε άτομα με δυσφορία φύλου και έχουν εκπονηθεί από επίσημους επιστημονικούς φορείς, έχοντας ήδη υιοθετηθεί από χώρες, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και πλείστες ευρωπαϊκές χώρες. Οι θεραπευτικές αυτές παρεμβάσεις εξυπηρετούν αυτό ακριβώς το δικαίωμα των ανθρώπων στον αυτοπροσδιορισμό και στην ελεύθερη έκφραση της ταυτότητας φύλου που αισθάνονται». Ενδεικτικά ο ΠΙΣ αναφέρει τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες που έχουν δημοσιευτεί το 2017 και αφορούν στα εξής στάδια θεραπευτικής παρέμβασης:

• Τεκμηρίωση της διάγνωσης μετά από ενδελεχή ψυχιατρική εκτίμηση.
• Μετά τη συγκατάθεση του ατόμου ή των γονέων (όταν πρόκειται για έφηβο), έναρξη αγωγής για καταστολή της εφηβείας και των ορμονών τού μη επιθυμητού φύλου.
• Ανάλογα με την ηλικία, όχι νωρίτερα από 16 χρόνων, έναρξη αγωγής με ορμόνες αντιθέτου φύλου με σκοπό την αρρενοποίηση του διεμφυλικού άρρενα ή θηλεοποίηση της διεμφυλικής γυναίκας. Η θεραπεία αυτή απαιτεί τακτική κλινική και εργαστηριακή παρακολούθηση.
• Χειρουργικές θεραπείες διόρθωσης και αποκατάστασης διενεργούνται μετά από παρέλευση, τουλάχιστον, δύο χρόνων από την έναρξη της θεραπείας με ορμόνες αντιθέτου φύλου, πραγματικής εμπειρίας ζωής στο επιθυμητό φύλο και απουσία αισθημάτων μετάνοιας και επιστροφής στη προ θεραπείας φυσική κατάσταση.

Σύμφωνα με τον ΠΙΣ. «στο λεκτικό του προτεινόμενου νομοσχεδίου είναι επιβεβλημένο να προστεθεί και να καταστεί απολύτως σαφής η διαφοροποίηση των επιστημονικά αποδεκτών και τεκμηριωμένων μεθόδων υποστήριξης της ελεύθερης επιθυμίας και δικαιώματος του ατόμου στον αυτοπροσδιορισμό του φύλου του από τις απαράδεκτες, ανήθικες και αντιδεοντολογικές πρακτικές ή ψευδοθεραπείες μεταστροφής/επανόρθωσης προς καταστολή ή μεταβολή της βούλησης και έκφρασής του».

Ποινικές και πειθαρχικές διώξεις

Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, στο δικό της σημείωμα προς τη Βουλή επισημαίνει τα εξής:

• Οποιοδήποτε άτομο ή ομάδα που προσπαθεί να αλλάξει ή να χειραγωγήσει ή να αντιστρέψει τη σεξουαλική προτίμηση ή και να αλλάξει την ταυτότητα φύλου με ψυχολογικές θεραπείες ή αλλά μέσα θεωρείται ότι χρησιμοποιεί πατερναλισμό, μεθόδους εκφοβισμού, εξαναγκασμού και έτσι παραβιάζει βασικά δικαιώματα του ατόμου. Από το πιο πάνω εξαιρούνται οι ιατρικές πράξεις που έχουν στόχο την προετοιμασία ή αλλαγή φύλου με τη συγκατάθεση του ατόμου.
• Εκτός από την καταγγελία στην Αστυνομία των ατόμων που διενεργούν «θεραπείες», σε περίπτωση που ενέχονται επιστήμονες ο νόμος θα πρέπει να προνοεί τη δυνατότητα καταγγελίας στα αντίστοιχα επιστημονικά σώματα, π.χ. ΠΙΣ, Σύνδεσμοι Ψυχολόγων κ.λπ., ούτως ώστε να εφαρμόζεται και η ανάλογη πειθαρχική διαδικασία και να τους αφαιρείται η άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος.
• Επειδή υπάρχουν γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους σε άλλες χώρες για τέτοιες «θεραπείες», θα πρέπει οι ποινές να ισχύουν και σε αυτή την περίπτωση και να μην έχει σχέση η νομοθεσία της χώρας στην οποία διενεργείται η διαδικασία, αλλά να εκδικάζονται στην Κύπρο.