Υπουργεία, ΚΥΠ και Νομική Υπηρεσία εμπλέκονται στην αδειοδότηση εταιρείων με λογισμικά παρακολούθησης

Oκτώ υπουργεία, δύο υφυπουργεία, η Kυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών και η Νομική Υπηρεσία όχι μόνο γνώριζαν αλλά έδωσαν και τη συγκατάθεσή τους για να αδειοδοτηθούν και να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο εταιρείες που παράγουν και εξάγουν στο εξωτερικό λογισμικά διπλής χρήσης. Δηλαδή, τεχνολογίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολιτικούς και για στρατιωτικούς σκοπούς και συγκεκριμένα, για υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και όχι μόνο. Στην Κύπρο κατέχουν την απαιτούμενη άδεια για να παράγουν και να εξάγουν λογισμικά διπλής χρήσης συνολικά 32 εταιρείες τεχνολογίας από τις οποίες οι 10 είναι σήμερα ενεργές, με τις τέσσερις εξ αυτών να ειδικεύονται στα λογισμικά κατασκοπείας, δηλαδή, στα κακόβουλα λογισμικά τα οποία φορτώνονται με δόλιο τρόπο σε συσκευές και υποκλέπτουν τα πάντα. Η αρμόδια εξεταστική Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου (PEGA) που συστάθηκε για να διερευνήσει παραβιάσεις από τη χρήση λογισμικών παρακολούθησης σε χώρες της ΕΕ, χαρακτηρίζει την Κύπρο, στο προσχέδιο της έκθεσής της που δημοσιοποίησε χθες, «ως κέντρο εξαγωγής λογισμικών παρακολούθησης». Το ερώτημα το οποίο θα πρέπει να απαντηθεί στη Βουλή, που ανοίγει σήμερα το κεφάλαιο «Παρακολουθήσεις» ενώπιον της Επιτροπής Νομικών, είναι γιατί η Κύπρος αφέθηκε να καταστεί κέντρο παραγωγής και εξαγωγής λογισμικών παρακολούθησης, ποιοι τους άνοιξαν τις πόρτες και γιατί.

Η αδειοδότηση

Η αδειοδότηση των εταιρειών τεχνολογίας που παράγουν λογισμικά διπλής χρήσης γίνεται με βάση τον περί της Εισαγωγής και Εξαγωγής Ελεγχόμενων Ειδών και της Διενέργειας Ελεγχόμενων Δραστηριοτήτων εναρμονιστικό Νόμο του 2011 και τους περί Ελεγχόμενων Ειδών και Δραστηριοτήτων Κανονισμούς που έγιναν πιο αυστηροί το 2021 με απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ενσωματώθηκαν στην εθνική μας νομοθεσία περί τα τέλη του 2021. Με το υπό αναφορά νομοθετικό πλαίσιο, διέπεται το σύστημα ελέγχου της εξαγωγής, της μεσιτείας, της τεχνικής βοήθειας, της διαμετακόμισης και της μεταφοράς λογισμικών διπλής χρήσης που είναι ελεγχόμενες δραστηριότητες και υπόκεινται σε αδειοδότηση. Η αίτηση για την έκδοση της απαιτούμενης άδειας υποβάλλεται γραπτώς στην Υπηρεσία Εμπορίου του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας. Για την παραχώρηση της άδειας η αρμόδια υπουργός, κ. Νατάσα Πηλείδου, ζητά τις απόψεις της συμβουλευτικής επιτροπής στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι της ΚΥΠ, των Υπουργείων Εξωτερικών, Οικονομικών (Τμήμα Τελωνείων), Άμυνας, Δικαιοσύνης, Εργασίας (Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας), Μεταφορών (Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Υπηρεσιών και Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας), Γεωργίας (Τμήμα Γεωργίας, Κτηνιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσία Μεταλλείων), Υγείας (Γενικό Χημείο του κράτους), των Υφυπουργείων Έρευνας και Ναυτιλίας καθώς και της Νομικής Υπηρεσίας.

Ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο

Το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία αυτών των εταιρειών παραγωγής λογισμικών παρακολούθησης δίνει την εξουσία στις αρμόδιες υπηρεσίες να τις ελέγχουν οποιαδήποτε στιγμή και επιτόπου. Ένας βασικός όρος που τίθεται στους κατόχους της άδειας εξαγωγής λογισμικών διπλής χρήσης είναι να τηρούν αναλυτικά βιβλία και καταστάσεις αναφορικά με τις εισαγωγές ή εξαγωγές του ελεγχόμενου είδους ή τη διενέργεια ελεγχόμενης δραστηριότητας και τα εν λόγω βιβλία και καταστάσεις να περιλαμβάνουν συμβόλαια και εμπορικά έγγραφα όπως τιμολόγια, δηλωτικά, έγγραφα μεταφοράς ή άλλα παραστατικά εισαγωγής ή εξαγωγής που περιέχουν επαρκή στοιχεία για την εξακρίβωση: του είδους και του σκοπού της ελεγχόμενης δραστηριότητας, της περιγραφής και ποσότητας του ελεγχόμενου είδους, της επωνυμίας και της διεύθυνσης όλων των εμπλεκομένων μερών στην εισαγωγή και/ή στην εξαγωγή και/ή στη διενέργεια ελεγχόμενης δραστηριότητας, της τελικής χρήσης και του τελικού χρήστη του ελεγχόμενου είδους ή της ελεγχόμενης δραστηριότητας. Πρόσθετα, το Υπουργείο Εμπορίου δύναται να απαιτήσει από τις εταιρείες παραγωγής λογισμικών διπλής χρήσης να κοινοποιούν προς αυτό σε τακτή χρονική περίοδο, στοιχεία μαζί με τα απαραίτητα αποδεικτικά έγγραφα, στα οποία να αναφέρεται η ποσότητα, η αξία και άλλες πληροφορίες σχετικά με τα ελεγχόμενα είδη που έχουν εισαχθεί ή εξαχθεί.

Σήμερα στη Βουλή

Με εισήγηση των βουλευτών του ΑΚΕΛ κ. Άριστου Δαμιανού, κ. Ανδρέα Πασιουρτίδη και κ. Γιώργου Κουκουμά ανοίγει σήμερα ενώπιον της Επιτροπής Νομικών της Βουλής το μέγα ζήτημα που απασχολεί εδώ και καιρό την κοινή γνώμη και αφορά την εμπλοκή της Κύπρου στην παραγωγή και διάθεση λογισμικών που δύνανται να χρησιμοποιούνται για παράνομες παρακολουθήσεις. Στη συνεδρία της επιτροπής κλήθηκαν να παραστούν ο γενικός εισαγγελέας, οι υπουργοί Εμπορίου και Δικαιοσύνης, ο υφυπουργός Έρευνας, ο αρχηγός της Αστυνομίας, η επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ο επίτροπος Επικοινωνιών, η διευθύντρια του Τμήματος Τελωνείων και η έφορος Εταιρειών.

Σε αντίθεση με τα όσα αποκαλύπτονται στην Ελλάδα με τις υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από πολιτικούς, υπουργούς, δημοσιογράφους κοκ τις οποίες παραδέχθηκε μεν ο Κυριάκος Μητσοτάκης αλλά αρνείται οποιαδήποτε εμπλοκή, στην Κύπρο δεν έχει επιβεβαιωθεί ότι γίνονται παράνομες παρακολουθήσεις. Αυτό, όμως, που επιβεβαιώθηκε περίτρανα είναι ότι πίσω από το κακόβουλο λογισμικό Predator, που γίνονται οι υποκλοπές συνδιαλέξεων στην Ελλάδα βρίσκεται το ίδιο πρόσωπο που ερευνήθηκε για τα ίδια αδικήματα στην Κύπρο και απαλλάχθηκε: ο πρώην Ισραηλινός πράκτορας και ιδιοκτήτης της εταιρείας WiSpear Systems Ltd, Ταλ Ντίλιαν. Η WiSpear του Ντίλιαν αγόρασε το 2018 την εταιρεία Cytrox, η οποία, ανέπτυξε το λογισμικό κατασκοπείας Predator.

Το πόρισμα Ηλία Στεφάνου

Η ποινική έρευνα που διατάχθηκε εναντίον του Ντίλιαν και συνεργατών του για να διαπιστωθεί η δράση τους στην Κύπρο δεν επιβεβαίωσε υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων όπως αποφάνθηκε η Νομική Υπηρεσία, αν και κατασχέθηκε εξοπλισμός στον οποίο συμπεριλαμβάνεται και το μαύρο βαν που είχε τη δυνατότητα εγκλωβισμού χιλιάδων τηλεφώνων και υποκλοπής τηλεφωνικών συνδιαλέξεων. Θυμίζουμε ότι ο ίδιος ο δικηγόρος του Ντίλιαν ισχυρίστηκε ότι το μαύρο βαν του Ντίλιαν χρησιμοποιήθηκε από υπηρεσίες της Αστυνομίας. Είναι γι' αυτό τον λόγο που το ΑΚΕΛ ζήτησε χθες από την πρόεδρο της Βουλής να αποστείλει επιστολή στον γενικό εισαγγελέα και να ζητά την κατάθεση στην Επιτροπή Νομικών του πορίσματος του ανεξάρτητου ποινικού ανακριτή - διακεκριμένου νομικού κ. Ηλία Στεφάνου που διενήργησε την ποινική έρευνα για τη δράση του Ντίλιαν στην Κύπρο. Για να γίνει ακριβώς γνωστό τι αποκάλυψε η έρευνα του κ. Στεφάνου, την εντιμότητα του οποίου ουδείς αμφισβητεί, και ποια στοιχεία τελικά χρησιμοποίησε η Νομική Υπηρεσία, με αποτέλεσμα ο πρώην πράκτορας της Μοσάντ να τη γλυτώσει με διοικητικό πρόστιμο ύψους €1 εκατ. το οποίο καταβλήθηκε στο γραφείο της επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Με βάση τις πιο πάνω εξελίξεις καθοδηγούμενες από τον γενικό εισαγγελέα και τον βοηθό γενικό εισαγγελέα, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και οι κυβερνώντες αναφέρονται σήμερα σε «φανταστική εμπλοκή της Κυπριακής Δημοκρατίας στις παρακολουθήσεις».

Τα προκαταρκτικά ευρήματα

Η εξεταστική Επιτροπή PEGA του Ευρωκοινοβουλίου που συστάθηκε για να διερευνήσει τις παρακολουθήσεις σε χώρες της ΕΕ, έδωσε χθες στη δημοσιότητα το προσχέδιο της έκθεσής της. Στο κεφάλαιο «Κύπρος» η Επιτροπή PEGA αναφέρει πως η χώρα μας αποτελεί «σημαντικό ευρωπαϊκό κόμβο εξαγωγών για τη βιομηχανία των παρακολουθήσεων», προσθέτοντας πως «στα χαρτιά υπάρχει ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο που περιλαμβάνει κανόνες της ΕΕ, όμως στην πράξη η Κύπρος είναι ένα ελκυστικό μέρος για εταιρείες που πωλούν τεχνολογίες παρακολούθησης». Σημειώνεται ακόμα πως «πρόσφατα σκάνδαλα έχουν κάνει ζημιά στη φήμη της χώρας» και πως ένα νέο πλαίσιο νομοθετικών πρωτοβουλιών για ενίσχυση του νομικού πλαισίου για τις εξαγωγές αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2023. Στην έκθεση γίνεται ειδική αναφορά στην υπόθεση του κατασκοπευτικού βαν, την πειραματική χρήση των εν λόγω τεχνολογιών της εταιρείας WiSpear του Ταλ Ντιλιάν στο αεροδρόμιο Λάρνακας, καθώς και στη μη δίωξη προσώπων για την υπόθεση και την επιβολή μόνο ενός διοικητικού προστίμου. Σημειώνεται, επίσης, στην έκθεση πως η κυπριακή κυβέρνηση «φέρεται να έχει χρησιμοποιήσει η ίδια συστήματα παρακολούθησης, αν και λιγότερα είναι γνωστά για τα θύματα σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη, ούτε είναι ξεκάθαρο αν χρησιμοποιήθηκαν spyware ή άλλες μέθοδοι παρακολούθησης ή και τα δύο» παραπέμποντας συγκεκριμένα στις καταγγελίες του δημοσιογράφου Μακάριου Δρουσιώτη, ο οποίος, κατήγγειλε σε βιβλίο του ότι τον παρακολουθούσε η συμμορία, εννοώντας τους κυβερνώντες.