Στα 4,6 δις ευρώ οι «αγνοούμενες» επενδύσεις - Κόλαφος η έκθεση της Ελεγκτικής για τα χρυσά διαβατήρια

Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε από την εξεταστική επιτροπή Νικολάτου πως οι μισές περίπου πολιτογραφήσεις του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος (ΚΕΠ) ήταν παράνομες, αφού δεν τηρούσαν τα κριτήρια του προγράμμματος. Η χθεσινή δημοσίευση της έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τα «χρυσά» διαβατήρια ανέδειξε μια επιπλέον αρνητική πτυχή της όλης ιστορίας των πολιτογραφήσεων. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία, αγορές ακινήτων της τάξεως του 1,1 δισ. ευρώ που θεωρητικά θα αποτελούσαν επενδύσεις στο πλαίσιο του ΚΕΠ έχουν ακυρωθεί (145 στο σύνολο), ενώ αγορές ακινήτων της τάξεως των 3,5 δισ. ευρώ ενδεχομένως να μην έχουν υλοποιηθεί, να είναι υψηλού κινδύνου και να ήταν εικονικές. «Αυτό υποδηλοί την ανάγκη πλήρους ελέγχου ως προς το κατά πόσον οι πολιτογραφηθέντες διατηρούν την επένδυσή τους», σημειώνεται στην έκθεση. Με λίγα λόγια, ένα ποσό της τάξεως των 4,6 δισ. ευρώ των επενδύσεων πολύ πιθανόν να μην έγινε ποτέ, αλλά οι «επενδυτές» να έλαβαν κανονικά το κυπριακό και κατ' επέκταση το ευρωπαϊκό διαβατήριο. Υπενθυμίζεται ότι το Υπουργείο Οικονομικών σε παλαιότερες εκθέσεις του ανέβαζε το συνολικό ποσό των επενδύσεων από το Κυπριακό Πρόγραμμα Πολιτογραφήσεων σε 10 δισ. ευρώ.

Μια σαθρή εικόνα ενός τρύπιου κράτους και μια άνευ προηγουμένου θεσμική διαφθορά, η οποία διαχεόταν από τους ανώτατους αξιωματούχους μέχρι τους λειτουργούς της δημόσιας υπηρεσίας, αλλά και τους πάροχους υπηρεσιών, φαίνεται πως επικράτησε κατά τη διάρκεια του Κυπριακού Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ) γνωστό και ως «χρυσά» διαβατήρια». Αυτό καταδεικνύουν τα ευρήματα της έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, η οποία δεν θα ήταν υπερβολή να αναφέρουμε πως θα πρέπει να διδάσκεται ως ειδική περίπτωση κάκιστης διακυβέρνησης μιας χώρας. Από πλαστογραφίες, εικονικές συναλλαγές, ελλειμματικούς ελέγχους δέουσας επιμέλειας και στο τέλος παράνομες πολιτογραφήσεις, είναι μερικά από τα ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, τα οποία συνέθεταν το ΚΕΠ. Αποτέλεσμα αυτών των παρανομιών ήταν, όχι μόνο να πληγεί η εικόνα της χώρας μας, αλλά και να απωλέσει το κυπριακό κράτος δισεκατομμύρια ευρώ. Υπενθυμίζεται πως από την έναρξη τού εν λόγω προγράμματος το 2007 μέχρι τη λήξη του στο τέλος Οκτωβρίου 2020, η Κυπριακή Δημοκρατία παραχώρησε υπηκοότητα σε 3.517 πρόσωπα τα οποία θεωρήθηκαν επενδυτές και σε 3.810 πρόσωπα τα οποία πολιτογραφήθηκαν ως μέλη της οικογένειάς τους (ως σύζυγοι, ως ενήλικα εξαρτώμενα τέκνα και 221 ως γονείς). Επίσης, σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία πολιτογραφήθηκε μεγάλος αριθμός προσώπων ως ανήλικα τέκνα των πιο πάνω, για τα οποία ωστόσο δεν λήφθηκαν πλήρη στοιχεία και δεν αποτέλεσαν αντικείμενο του ελέγχου της Υπηρεσίας. Μεγάλες φαίνεται να είναι οι ευθύνες όσων υπηρέτησαν σε θέσεις κλειδιά, ιδιαίτερα στα Υπουργεία των Εσωτερικών και των Οικονομικών κατά τη διάρκεια των ετών που λειτούργησε το πρόγραμμα των «χρυσών» διαβατηρίων, αλλά μεγάλες ευθύνες είχε και το Υπουργικό Συμβούλιο το οποίο ενέκρινε πολιτογραφήσεις ενώ γνώριζε πως δεν τηρούνταν τα σχετικά κριτήρια.

Παρανομίες υπουργείων

Στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει πως ο υπουργός Εσωτερικών ενημερωνόταν, κατά κανόνα με σχετικό σημείωμα, από τους αρμόδιους λειτουργούς του υπουργείου του για τα θέματα που σχετίζονταν με τις αιτήσεις που καλείτο να προωθήσει στο Υπουργικό Συμβούλιο. Επίσης, ενημερωνόταν από το Υπουργείο Οικονομικών για την ικανοποίηση ή μη των επενδυτικών κριτηρίων. Ωστόσο, στα σημειώματα αυτά, αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία, υπήρχαν πάρα πολλές φορές πολύ σημαντικά θέματα που, είτε πρόδηλα θα έπρεπε να οδηγήσουν στην άνευ ετέρου απόρριψη των αιτήσεων, είτε θα έπρεπε να προβληματίσουν το Υπουργικό Συμβούλιο κατά τη λήψη απόφασης, ως προς τον τρόπο άσκησης της διακριτικής του εξουσίας. «Αυτά τα σημειώματα παρανόμως δεν επισυνάπτονταν στην πρόταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο», αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία.

«Ποινικά αδικήματα»

Η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε απώλεια τεράστιου ύψους δημοσίων εσόδων, μεταξύ άλλων, από την παράνομη χρήση του μειωμένου συντελεστή 5% ΦΠΑ, από τη μη εφαρμογή συγκεκριμένων κανονισμών όταν αυτοί τέθηκαν σε ισχύ και από την παράνομη πολιτογράφηση των χιλιάδων προσώπων στα οποία δόθηκε η κυπριακή υπηκοότητα ως μέλη της οικογένειας επενδυτών, χωρίς τα πρόσωπα αυτά να προβούν σε οποιαδήποτε επένδυση. «Πέραν της ενδεχόμενης ανάκλησης πολιτογραφήσεων, που θα πρέπει να εξετάσει η Ανεξάρτητη Επιτροπή Εξέτασης Αποστέρησης Υπηκοότητας και των ενδεχόμενων ποινικών αδικημάτων, προκύπτουν θέματα που θα πρέπει να εξετάσει το Τμήμα Φορολογίας», σημειώνει η Ελεγκτική Υπηρεσία.

Περιπτώσεις παρανομιών

Οι περιπτώσεις τις οποίες εντόπισε η Ελεγκτική Υπηρεσία είναι πολιτογραφήσεις προσώπων που δεν κατείχαν λευκό ποινικό μητρώο, δεν κατείχαν μόνιμη κατοικία, άγνωστη προέλευση χρημάτων από το εξωτερικό των οποίων η επένδυση μπορούσε να θεωρηθεί ως υψηλού κινδύνου για ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα για τα οποία υπήρχε εκκρεμής διερεύνηση από την INTERPOL της χώρας καταγωγής τους για αδικήματα οικονομικής φύσεως. Παράλληλα, άλλα ευρήματα αφορούν στοιχεία για ύπαρξη μη υγιών συναλλαγών (π.χ υπερτιμολογήσεις ακινήτων) και γενικά μη ικανοποίηση επενδυτικών κριτηρίων, οδηγώντας σε απώλειες φορολογικών και άλλων εσόδων.

Σχόλια Ελεγκτικής

Η Ελεγκτική Υπηρεσία σημειώνει ότι διαφαίνεται το ενδεχόμενο κατάχρησης εξουσίας από πρόσωπα που ασκούσαν δημόσια εξουσία και το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στους επιτήδειους που καταχράστηκαν το ΚΕΠ εκμεταλλευόμενοι τα κενά, τις ελλείψεις και τις αδυναμίες του. «Δυστυχώς, φαίνεται ότι η εξόχως αρνητική εικόνα που έχει δημιουργηθεί, εντός και εκτός Κύπρου, ως προς την εφαρμογή του προγράμματος, ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας σαθρής κατάστασης, ενδεχομένως μη απαλλαγμένης ακόμη και φαινομένων διαφθοράς και άλλων ποινικών αδικημάτων», υποδεικνύεται στην έκθεση. Παράλληλα, η Ελεγκτική Υπηρεσία σημειώνει πως η σαθρότητα του προγράμματος παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι την κατάργησή του.

Πάρτι της παρανομίας και της ατασθαλίας

Μέσα από την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας καταγράφονται αρκετές περιπτώσεις κατά τις οποίες στο Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα είχαν πολιτογραφηθεί άτομα που είτε δεν δικαιούνταν να λάβουν το κυπριακό διαβατήριο στη βάση των κριτηρίων του Προγράμματος, είτε ήταν άτομα του κοινού ποινικού κώδικα. Σε πολλές περιπτώσεiς, είχαν εγκριθεί αιτητές, οι οποίοι ήταν διευθυντές, σύμβουλοι, μέλη ή πρόεδροι διοικητικών συμβουλίων τραπεζικών ιδρυμάτων ή άλλων εταιρειών, οι οποίες υπόκεινται σε κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή και τις ΗΠΑ.

Αξιοσημείωτο είναι πως, κατά την περίοδο 19.3.2014 έως 13.9.2016 (ημερομηνία νέας απόφασης για το επενδυτικό πρόγραμμα με το οποίο οι απαιτούμενες επενδύσεις μειώθηκαν σε 2 εκατ. ευρώ), από τις 1.000 περίπου αιτήσεις επενδυτών που υποβλήθηκαν στο Υπουργείο Εσωτερικών, οι περισσότερες (775 περίπου) είχαν υποβληθεί στη βάση του κριτηρίου Α.8 (που αφορούσε «Συλλογικές Μεγάλες Επενδύσεις»). Αυτό, όπως αναφέρει η έκθεση, σημαίνει ότι περίπου το 75% των αιτήσεων παρουσιάζονταν ως να εμπίπτουν σε ειδικές περιπτώσεις στη βάση του κριτηρίου Α.8. Ωστόσο, η Ελεγκτική σημειώνει ότι η ύπαρξη κριτηρίου για επενδύσεις ύψους 5 εκατ. ευρώ, που υποτίθεται ίσχυε μέχρι τότε, στην πράξη δεν εφαρμοζόταν. Ουσιαστικά, οι επενδύσεις βαφτίζονταν ως συλλογικές μεγάλες επενδύσεις ώστε οι αιτητές να αποφεύγουν την καταβολή μεγαλύτερου ποσού.

Χαρακτηριστικές είναι επίσης οι περιπτώσεις δυο αιτητών εκ των οποίων ο ένας ήταν δεύτερος αντιπρόεδρος τράπεζας η οποία περιλαμβανόταν στον κατάλογο κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ημερ. Απόφασης ΥΣ 19.5.2015). Στη δεύτερη περίπτωση, ο αιτητής ήταν αντιπρόεδρος και υπεύθυνος του τμήματος προσωπικού εταιρείας, η οποία υπόκειται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ, ωστόσο δεν υπήρχε σχετική αναφορά στην πρόταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο (ημερ. Απόφασης ΥΣ 21.8.2020). Άλλη περίπτωση στην οποία αναφέρεται η Ελεγκτική Υπηρεσία είναι αιτητής ο οποίος ήταν διευθυντής εταιρείας, με στενό συνεργάτη άτομο στο οποίο είχαν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ για χρηματοδότηση της Al Qaeda, ενώ διευθυντής στην ίδια εταιρεία ήταν και ο αδελφός του αρχηγού της οργάνωσης.

Ψευδείς δηλώσεις

Υπήρξε περίπτωση πολιτογράφησης 64 προσώπων σχετιζόμενων με συγκεκριμένη εταιρεία, όπου αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία προτάθηκαν επί υπουργίας του ίδιου του υπουργού Εσωτερικών, ο οποίος πρότεινε στο Υπουργικό Συμβούλιο την παραχώρηση υπηκοότητας σε διευθυντικά στελέχη. Παράλληλα, από τις 64 περιπτώσεις, τα 37 άτομα δεν φαίνεται ούτε καν να εργοδοτούνταν από την εταιρεία, αλλά πολιτογραφήθηκαν ως να σχετίζονται με αυτήν. «Κάποιοι δήλωσαν ότι διέμεναν σε συγκεκριμένες οδούς/διαμερίσματα τη στιγμή που τα εν λόγω ακίνητα μέχρι την ημερομηνία ελέγχου παρέμεναν οικόπεδα ή χώροι στάθμευσης ή ημιτελή κτήρια. Αυτό σημαίνει ότι τα εν λόγω άτομα, ή άλλοι πάροχοι ή/και δικηγόροι εκ μέρους τους, ενδεχομένως να προέβησαν σε ψευδή δήλωση ως προς τον τόπο διαμονής τους», αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία.

Ποινικά αδικήματα

Σε 12 από τις 20 περιπτώσεις, τα πρόσωπα που δήλωσαν ότι γνώριζαν τον αιτητή και βεβαίωναν για τον καλό του χαρακτήρα και αφοσίωσή του, ήταν υπάλληλοι του γραφείου του παρόχου μέσω του οποίου υποβλήθηκε η αίτηση και σε αρκετές περιπτώσεις ως διεύθυνση αναγραφόταν η διεύθυνση του παρόχου. «Στο Έντυπο, οι δύο εγγυητές καλούνταν να δηλώσουν ότι δεν είναι δικηγόροι, πράκτορες (agent) ή συγγενείς του αιτητή και ότι τον γνωρίζουν και μπορούν να εγγυηθούν για τον καλό του χαρακτήρα. Για το θέμα αυτό θα πρέπει, κατά την άποψή μας, να εξεταστεί κατά πόσο προκύπτουν οποιαδήποτε ποινικά αδικήματα», αναφέρει αυτολεξεί η Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας.

Άλλη περίπτωση είναι οι πέντε αιτητές οι οποίοι εγκρίθηκαν για πολιτογράφηση και σχετίζονται με τη μαρίνα Αγίας Νάπας. Η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει πως δεν πληρούσαν τα οικονομικά κριτήρια που είχαν τεθεί στο ΚΕΠ, ούτε αυτά που ίσχυαν προ της 18.8.2020, ούτε αυτά που ίσχυαν μετά, και συνεπώς η έγκριση των αιτήσεων ήταν παράνομη.

Άλλαζαν ονόματα

Επιπλέον, εντοπίστηκαν 116 περιπτώσεις επενδυτών που είχαν αλλάξει το όνομά τους, εκ των οποίων οι 10 είχαν αλλάξει δύο φορές το όνομά τους. Ακόμα, η Υπηρεσία εντόπισε αιτήσεις για μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ (5% για τα πρώτα 200 τ.μ. της κατοικίας) που είχαν γίνει από συνολικά 1.298 επενδυτές και οι οποίες συσχετίζονται με περιουσία αξίας της τάξης του 1,6 δισ. ευρώ και με απώλεια δημόσιων εσόδων της τάξεως των 204 εκατ. ευρώ. «Ενδεχομένως, να υπάρχουν και άλλα πρόσωπα που δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε», σημειώνει μεταξύ άλλων η έκθεση.