Προστασία σε πληροφοριοδότες για διαφθορά - Κίνητρα για να ανοίξουν στόματα

Θεσμικό δίχτυ προστασίας δημιουργείται για τα πρόσωπα που αποκαλύπτουν πράξεις διαφθοράς στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Χθες ολοκληρώθηκε ενώπιον της Επιτροπής Νομικών της Βουλής η κατ’ άρθρον συζήτηση του νομοσχεδίου που προέκυψε με την ενσωμάτωση της πρότασης νόμου της βουλεύτριας του ΑΚΕΛ κ. Ειρήνης Χαραλαμπίδου σε ευρωπαϊκή Οδηγία, καθιστώντας έτσι το νομοσχέδιο ακόμη πιο αυστηρό για τα πρόσωπα, νομικά και φυσικά, που θα επιχειρήσουν να προβούν σε αντίποινα σε βάρος των πληροφοριοδοτών. Τα μέτρα προστασίας επεκτείνονται και στον επαγγελματικό χώρο των πληροφοριοδοτών, απαγορεύοντας, μεταξύ άλλων, την εκδικητική απόλυση ή και μετάθεσή τους. Η προστασία των πληροφοριοδοτών έχει κομβική σημασία για την αποκάλυψη και αποτελεσματική διερεύνηση και δίωξη της εγκληματικής δράσης στον τομέα της διαφθοράς και η συμπλήρωση του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου προστασίας μαρτύρων σε ό,τι αφορά ειδικότερα τους πληροφοριοδότες αδικημάτων διαφθοράς όπου παρουσιάζεται ιδιαίτερη δυσκολία εξιχνίασης, θα ενισχύσει τις ανακριτικές και διωκτικές αρχές στο έργο τους.

Ειδικότερα, οι πληροφοριοδότες που αποκαλύπτουν πράξεις διαφθοράς θα προστατεύονται ως ακολούθως:

• Δεν θα δημοσιεύεται ή αποκαλύπτεται με οποιονδήποτε τρόπο η ταυτότητά τους, εκτός μόνο σε περίπτωση συγκατάθεσής τους. Πρόσωπο που θα αποκαλύψει την ταυτότητα πληροφοριοδότη θα είναι ένοχο ποινικού αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης θα υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει το ένα έτος ή σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις €10.000, ή και στις δύο αυτές ποινές.


• Απαγόρευση αντιποίνων. Τα αντίποινα μπορούν να λάβουν οποιαδήποτε μορφή, όπως παύση, απόλυση, υποβιβασμό ή στέρηση προαγωγής, αρνητική αξιολόγηση επιδόσεων, μη ανανέωση ή πρόωρη διακοπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης.


• Στους πληροφοριοδότες θα παρέχεται εύκολη και δωρεάν πρόσβαση σε πλήρεις και ανεξάρτητες πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με τις διαδικασίες και τα μέσα έννομης προστασίας που είναι διαθέσιμα για την προστασία τους έναντι αντιποίνων. Επίσης, θα παρέχεται αποτελεσματική συνδρομή ενώπιον οποιασδήποτε αρχής εμπλέκεται στην προστασία τους έναντι αντιποίνων, καθώς και νομική αρωγή σε ποινικές και αστικές υποθέσεις.


• Σε περίπτωση που πληροφοριοδότης εργάζεται ως υπάλληλος στον ιδιωτικό τομέα και απολύεται ή εξαναγκάζεται σε παραίτηση από την εργασία του θα θεωρείται ότι απολύθηκε παράνομα, εκτός εάν ο εργοδότης του αποδείξει ότι οι ενέργειες αυτές δεν οφείλονται ή δεν συνδέονται με την καταγγελία του.


• Σε περίπτωση που ο πληροφοριοδότης είναι δημόσιος υπάλληλος, θα συνιστά εκδικητικό μέτρο η μετάθεση ή απόσπαση ή μετακίνησή του ή μείωση των καθηκόντων του ή μείωση της αξιολόγησης του κ.ο.κ. από την αρμόδια αρχή, εκτός εάν η αρμόδια αρχή αποδείξει ότι το μέτρο δεν οφείλεται ή δεν συνδέεται με την καταγγελία του.


• Σε περίπτωση που πληροφοριοδότης χρησιμοποιηθεί ως μάρτυρας σε οποιαδήποτε ποινική διαδικασία που έχει σχέση με την αποκάλυψή του, τότε θα εντάσσεται στο σχέδιο προστασίας μαρτύρων και συνεργατών της δικαιοσύνης.

Μείωση ποινών κατά το ήμισυ

Στο νέο νομοθετικό πλαίσιο προβλέπονται και μέτρα επιείκειας σε περίπτωση που εμπλεκόμενοι σε υποθέσεις διαφθοράς συνεργαστούν με τις αρχές. Συγκεκριμένα:

• Σε περίπτωση καταδίκης προσώπου κατόπιν δικής του παραδοχής ότι διέπραξε ή συμμετείχε σε αδίκημα διαφθοράς που αφορά δωροδοκία λειτουργού του δημοσίου ή αξιωματούχου, το ανώτατο όριο της ποινής που μπορεί να επιβληθεί σε αυτόν από το δικαστήριο είναι το ήμισυ του ανωτάτου ορίου της ποινής που προβλέπεται στον οικείο νόμο για το αδίκημα της διαφθοράς, εάν ως αποτέλεσμα της ουσιώδους του συνεργασίας με τις διωκτικές αρχές άρχισε η ποινική δίωξη εναντίον του λειτουργού του Δημοσίου ή του αξιωματούχου που εμπλέκεται σε υποθέσεις διαφθοράς.


• Σε περίπτωση καταδίκης λειτουργού του Δημοσίου ή αξιωματούχου κατόπιν δικής του παραδοχής ότι διέπραξε ή συμμετείχε σε αδίκημα διαφθοράς, το ανώτατο όριο της ποινής που μπορεί να του επιβληθεί από το δικαστήριο είναι το ήμισυ του ανωτάτου ορίου της ποινής που προβλέπεται στον οικείο νόμο για το αδίκημα της διαφθοράς, εάν ως αποτέλεσμα της ουσιώδους του συνεργασίας με τις διωκτικές αρχές άρχισε η ποινική δίωξη εναντίον άλλων, ανώτερων από τον ίδιο λειτουργών του Δημοσίου ή αξιωματούχων για τη συμμετοχή τους στο αδίκημα και εφόσον μεταβιβάσει στο Δημόσιο παν ληφθέν από τον ίδιο περιουσιακό όφελος.

Προθεσμία σε επιχειρήσεις

Πέραν του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, το νομοσχέδιο προβλέπει την υποχρέωση και στις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα που αριθμούν πέραν των 50 εργαζομένων να καθιερώνουν εσωτερικές διαδικασίες μέσα από τις οποίες οι εργαζόμενοί τους, αφενός θα μπορούν να καταγγέλλουν πράξεις διαφθοράς και αφετέρου να τυγχάνουν προστασίας από αντίποινα. Επί τούτου, προβλέπεται μεταβατική διάταξη στο νομοσχέδιο μέχρι τις 17/12/2023.

Πέντε χρόνια συζητήσεων

Η πρόταση νόμου της κ. Χαραλαμπίδου για την προστασία των πληροφοριοδοτών κατατέθηκε στη Βουλή το 2016. Σε χθεσινή γραπτή δήλωσή της, η κ. Χαραλαμπίδου αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Πρόκειται για ένα νομικό πλαίσιο που αποτελεί την αιχμή του δόρατος για την πάταξη της διαφθοράς και αναμένεται να ψηφιστεί στις 20/1/2022. Λυπούμαι να παρατηρήσω ότι θα έπρεπε να είχε ψηφιστεί εδώ και καιρό. Οι πολίτες πρέπει να μπορούν να δίνουν πληροφόρηση για κακές πρακτικές, για σκάνδαλα που πλήττουν το δημόσιο συμφέρον, χωρίς να βρίσκονται αντιμέτωποι ή να απειλούνται ή να στοχοποιούνται (...) Και δυστυχώς αυτήν την πρακτική τη ζήσαμε στο παρελθόν και εντός Κοινοβουλίου. Η διαφάνεια είναι υπέρτατης σημασίας για την πάταξη της διαφθοράς». Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών κ. Νίκος Τορναρίτης δήλωσε πως η ομόφωνη κατάληξη στην πρόταση νόμου της κ. Χαραλαμπίδου και της ευρωπαϊκής Οδηγίας αποτελεί μια πολύ σημαντική εξέλιξη και ανταπόκριση της Βουλής στο κελεύσματα των καιρών και της κοινωνίας για πάταξη της διαφθοράς.