Πού οδηγούνται τα πράγματα στο Κυπριακό; Χάος στις προσεγγίσεις των 2 πλευρών ενόψει της συνάντησης με τη Λουτ

Αυτή την περίοδο υπάρχει μια μεγάλη κινητικότητα στο Κυπριακό η οποία εκδηλώνεται κυρίως στο παρασκήνιο με δραστηριοποίηση του ΟΗΕ, της ΕΕ και των Βρετανών κατά πρώτο λόγο. Στο επίκεντρο βρίσκεται και πάλι η επίσκεψη Λουτ στη Λευκωσία αύριο Δευτέρα για να προσμετρήσει τις αντιδράσεις εν πρώτοις των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο την Τρίτη με στόχο την πραγματοποίηση μιας άτυπης πενταμερούς. Πώς αντιμετωπίζουν οι δύο πλευρές την επίσκεψη Λουτ στην Κύπρο;

Η ελληνοκυπριακή πλευρά θεωρεί την επίσκεψη της απεσταλμένης του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Τζέιν Χολ Λουτ στη Λευκωσία συνέχεια των προηγούμενών της επισκέψεων. Η ε/κ πλευρά αναμένει ότι η κ. Λουτ θα ολοκληρώσει τους λεγόμενους όρους αναφοράς και σε πρώτη φάση θα ακολουθήσει η σύγκληση μιας άτυπης πενταμερούς η οποία θα αποφασίσει τα επόμενα ουσιαστικά βήματα στο Κυπριακό, από εκεί που έμειναν οι διαπραγματεύσεις στο Κραν Μοντανά. Η τουρκοκυπριακή πλευρά δηλώνει έτοιμη για την πενταμερή, κυρίως γιατί στο τραπέζι της συνομιλητής θα είναι η Τουρκία, ανοίγοντας τα χαρτιά της ακόμα περισσότερο επιδιώκοντας να βάλει στο τραπέζι και τη συζήτηση των δύο κρατών. Επισήμως η τ/κ πλευρά δεν συζητά επενέναρξη των συνομιλιών από το σημείο που διακόπηκαν το 2017 στο Κραν Μοντανά.

Τι θα επιδιώξει η κ. Λουτ; Μάλλον το αυτονόητο. Να οδηγήσει τις δύο πλευρές και τις εγγυήτριες δυνάμεις σε μια άτυπη πενταμερή, όπως ζήτησε ο Αντόνιο Γκουτέρες, χωρίς όρους. Εκεί ενώπιον του γενικού γραμματέα όλοι θα ανοίξουν τα χαρτιά τους σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της επίσημης πενταμερούς στην παρουσία και της ΕΕ:

* Η ε/κ πλευτά θα δεχθεί να πάει σε μια επίσημη πενταμερή χωρίς να διασφαλιστεί ότι η λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας θα αποτελέσει τη βάση συζήτησης για τη λύση του Κυπριακού;

* Η τουρκοκυπριακή πλευρά θα επιμένει ότι η βάση συζήτησης θα πρέπει να μετατοπισθεί για να διερευνηθεί και η προοπτική της εξεύρεσης λύσης δύο κρατών;

Η αλήθεια

Εν ολίγοις στην άτυπη πενταμερή θα ξεκαθαρίσουν οι προθέσεις όλων. Το ερώτημα είναι κατά πόσον η τουρκική πλευρά θα επιμένει σε λύση δύο κρατών. Αν η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν αποδεχθεί κάτι τέτοιο οδηγούμαστε σε νέο αδιέξοδο στο Κυπριακό. Εν τοιαύτη περιπτώσει τα Ηνωμένα Έθνη θα βρεθούν προ διλήμματος:

* Θα πιέσουν την τουρκική πλευρά να παρακαθίσει σε συνομιλίες για λύση ομοσπονδίας όπως προνοούν τα έως τώρα ψηφίσματα και οι αποφάσεις του ΟΗΕ; Προς αυτή την κατεύθυνση ίσως κινηθούν η ΕΕ, οι ΗΠΑ και η Βρετανία.

* Μήπως ο Αντόνιο Γκουτέρες θα προτιμήσει να τηρήσει γραμμή ουδετερότητας, προσφεύγοντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας για νέες οδηγίες περί της αποστολής των καλών του υπηρεσιών; Αν επιλέξει αυτή τη γραμμή μάλλον θα έχει την υποστήριξη της Ρωσίας που της συμφέρει το Κυπριακό να διαιωνίζεται.

Το πιο πιθανό, σύμφωνα με τ/κ πηγή, είναι ότι θα συμβεί το πρώτο. "Πρόκειται για παιχνίδι υψηλού ρίσκου για την Τουρκία αν επιμείνει απόλυτα στη θέση δύο κρατών, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει να βρεθεί υπό καθεστώς πιέσεων και ακόμα να της καταλογιστούν ευθέως ευθύνες περί του αδιεξόδου. Θα χάσει επίσης το χρήσιμο αφήγημα που προσπαθεί να περάσει ότι πάντα βρίσκεται ένα βήμα μπροστά στο Κυπριακό".

Το παιχνίδι των δύο πλευρών

Αν κρίνουμε από τις έως τώρα κινήσεις των δύο πλευρών, δημόσιες και παρασκηνιακές, κατά τη διάρκεια της άτυπης πενταμερούς υπό καθεστώς πλήρους έλλειψης εμπιστοσύνης θα επιχειρήσουν αν μπορούν να εκθέσουν η μία την άλλη. Όπως αναφέρει στον "Πολίτη" Ευρωπαίος διπλωμάτης, αυτή τη στιγμή ούτε η ελληνοκυπριακή πλευρά ούτε η τουρκοκυπριακή και η Τουρκία δείχνουν διάθεση για ουσιαστικό διάλογο. "Τα Ηνωμένα Έθνη θέλουν να συνεχίσουν, η Ευρωπαϊκή Ένωση (κυρίως η Γερμανία) πιέζει να υπάρξει διέξοδος, οι Βρετανοί θέλουν λύση γιατί κινδυνεύουν να μείνουν εκτός παιχνιδιού στην Ανατολική Μεσόγειο, ωστόσο όλοι κατανοούν ότι θα χρειαστεί να αναλάβει επισήμως την εξουσία πρώτα η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν μετά τις 20 Ιανουαρίου, ώστε να υπάρξει πραγματική πίεση προς τις δύο πλευρές για να σοβαρευτούν".

Η τακτική

Ποια είναι η τακτική που διαφαίνεται ότι θα ακολουθήσουν οι δύο πλευρές;

* Η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν εμπιστεύεται ούτε τον Ερντογάν ούτε τον Τατάρ, οπότε θέλει να μεταβεί στην πενταμερή έχοντας τουλάχιστον ανά χείρας κάποιες κυρώσεις κατά της Τουρκίας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η Τουρκία έδειξε τις προθέσεις της στο Κυπριακό, σύμφωνα με ε/κ διπλωματική πηγή, "κατά την επίσκεψη του εκπροσώπου της τουρκικής προεδρίας Ιμπραχίμ Καλίν στις Βρυξέλλες το διήμερο 19-20 Νοεμβρίου 2020. Ο Καλίν επιχείρησε να ελιχθεί σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά ενόψει των επικείμενων μέτρων της ΕΕ κατά της Τουρκίας στις 10 Δεκεμβρίου, διαβεβαιώνοντας ότι οι τουρκικές navtex σε διαφιλονικούμενα ύδατα με την Ελλάδα θα λήξουν την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου. Την ίδια στιγμή στο Κυπριακό επανέλαβε όλες τις κατηγορίες κατά της Κύπρου και του Προέδρου Αναστασιάδη περί αναξιοπιστίας στις συνομιλίες, τονίζοντας ότι η Τουρκία θα εξακολουθήσει να εφαρμόζει την πολιτική της στην Κύπρο όπως υλοποιείται μέχρι στιγμής". Αυτό από ε/κ πλευράς ερμηνεύεται ως οριστική αλλαγή πορείας της Τουρκίας προς την κατεύθυνση πλέον των δύο κρατών. Οπότε στόχος σε μια επικείμενη πενταμερή είναι να εκθέσει την Τουρκία ότι δεν επιθυμεί λύση αλλά ότι παραβιάζει τα ψηφίσματα για την Αμμόχωστο και κλέβει την ΑΟΖ ενός κράτους μέλους της ΕΕ. "Η αναπροσαρμογή αυτού του στόχου δεν είναι αδύνατη βέβαια, φτάνει η Τουρκία να επανέλθει στις ράγες της ΔΔΟ και κυρίως σε ένδειξη καλής θελήσεως να σταματήσει τις προκλήσεις στο Βαρώσι και την ΑΟΖ. Εν τοιαύτη περιπτώσει οι πιέσεις επί της Κυπριακής Δημοκρατίας θα είναι αφόρητες".

* Η τ/κ πλευρά θα προσέλθει στην πενταμερή με βασικό επιχείρημα την αναξιοπιστία των Ε/Κ. Πόσο θα αντέξει στη βάσανο της κριτικής το τ/κ επιχείρημα ότι συζητούμε για 46 χρόνια με τους Ε/Κ αλλά δεν θέλουν λύση ομοσπονδίας, οπότε ας δοκιμάσουμε τα δύο κράτη; Κάποιοι πάντως επιμένουν ότι δεν έχουν κατανοηθεί πλήρως οι τ/κ αναφορές περί δύο κρατών. Αυτές θα πρέπει να ερμηνευθούν στο πλαίσιο των τ/κ διεκδικήσεων για πολιτική ισότητα και αποτελεσματική συμμετοχή και να εξακτινωθούν στην ερμηνεία της ορολογίας περί κυριαρχίας του νέου πολιτικού μορφώματος το οποίο θα λειτουργήσει στην Κύπρο μετά τη λύση. Όταν οι Τουρκοκύπριοι μιλούν για δύο κράτη παραπέμπουν σε δύο κυρίαρχες ισότητες εντός της Κύπρου και όχι κατ' ανάγκη σε δύο ανεξάρτητα κράτη με την κλασική ερμηνεία του όρου. Κάτι που παραπέμπει σε μια συνομοσπονδία και μάλιστα εντός της ΕΕ. Αυτά που απομένουν εν τοιαύτη περιπτώσει σύμφωνα με την τ/κ ερμηνεία είναι κάποιοι εδαφικοί και θαλάσσιοι διακανονισμοί και κυρίως πώς εκ περιτροπής οι δύο αυτές κυρίαρχες ισότητες θα εκπροσωπούν την Κύπρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το παιχνίδι

Έγκυροι πολιτικοί αναλυτές αναφέρουν ότι αν δεν επικρατήσουν τελικά οι τακτικισμοί, κι αν όντως Ηνωμένα Έθνη, Αμερικανοί, Βρετανοί και ΕΕ πιέσουν τις δύο πλευρές προς μια τελική συμφωνία, η όποια λύση θα κινηθεί μεταξύ χαλαρής ομοσπονδίας και συνομοσπονδίας.

Η λύση συνομοσπονδίας, δηλαδή δύο κρατών με εκ περιτροπής εκπροσώπηση στην ΕΕ, τα Ηνωμένα Έθνη και άλλους οργανισμούς, σίγουρα ευνοεί την Τουρκία. Μπορεί με τη λύση αυτή (που δεν έχει ωστόσο σοβαρά προηγούμενα) να μην ενοχλούνται ιδιαίτερα τα Ηνωμένα Έθνη και οι ΗΠΑ άλλα σίγουρα προκαλείται πρόβλημα στην ΕΕ. Η οποία δεν μπορεί να ανεχθεί η Τουρκία να είναι μέλος της από την πίσω πόρτα. Αν η Τουρκία επιμείνει σε κάτι τέτοιο τότε το τουρκοκυπριακό κρατίδιο μπορεί να είναι μέρος της ΕΕ αλλά υπό καθεστώς Μονακό ή Ανδόρας, επισημαίνει Ευρωπαίος αναλυτής. Σε διαφορετική περίπτωση η ΕΕ θα ευνοήσει την καθαρή λύση δύο κρατών, ενός εντός και ενός εκτός της ΕΕ.

Η λύση ΔΔΟ είναι υπό τις περιστάσεις η πλέον προτιμητέα για την Κύπρο αφού θα επιτραπεί σε Ε/Κ και Τ/Κ να επιχειρήσουν τα επόμενα χρόνια να εισέλθουν σε μια διαδικασία δημοκρατικής ώσμωσης με οδηγό το κοινοτικό κεκτημένο. Η δυσκολία και το ρίσκο αυτού του εγχειρήματος προκύπτουν από το ότι δεν υπάρχουν ηγεσίες ούτε στην ε/κ ούτε στην τ/κ πλευρά που να είναι έτοιμες να αναλάβουν αυτή την προσπάθεια. Προσπάθεια και ρίσκο που καταβάλλει, πήρε και παίρνει ουσιαστικά και η Ευρώπη από ιδρύσεώς της το 1950.

Χαρακτηριστικά εδώ να αναφέρουμε ότι όταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην πρόσφατη συνάντησή του με τον Ερσίν Τατάρ αναφέρθηκε στην Ευρώπη και στις προοπτικές της Κύπρου ο Τ/Κ ηγέτης απάντησε: "Μα είσαι σίγουρος ότι σε 10 χρόνια θα υπάρχει Ευρώπη;". Αλλά και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης πόσο έτοιμος είναι για υπερβάσεις; Άνθρωποι του περιβάλλοντός του προτάσσουν το επιχείρημα ότι θα κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση, γιατί ως καλός τακτικιστής βλέπει ότι δεν έχει επιλογές. Ακόμα και αυτό να ισχύει δείχνει ότι ο Πρόεδρος θα οδηγηθεί σε πενταμερή εξ ανάγκης και όχι γιατί κατανόησε ότι η λύση είναι προς το συμφέρον όλων των Κυπρίων.



Μια τελευταία ευκαιρία

Τουρκοκυπριακή πηγή μιλώντας στον «Πολίτη» ανέφερε ότι η λύση δύο κρατών για την οποία κάνει συνεχώς λόγο η Τουρκία "δεν είναι δυνατό να υιοθετηθεί από τα Ηνωμένα Έθνη. Ο ΟΗΕ, αν η Τουρκία επιμένει, το πιο πιθανόν είναι ότι θα εγκαινιάσει έναν κύκλο παρασκηνιακών πιέσεων για να μεταπειστεί, αν η ε/κ πλευρά καταφέρει να πείσει ότι αυτή τη φορά είναι αξιόπιστη". Η ίδια πηγή επιμένει ότι η Τουρκία κάποια στιγμή θα αναδιπλωθεί εμφανίζοντας ως ύστατη υποχώρησή της τη συζήτηση της λύσης ομοσπονδίας, αλλά υπό όρους. Ποιοι θα είναι αυτοί οι όροι:

* Πρώτον, έναρξη άμεσων συνομιλιών με αυστηρά χρονοδιαγράμματα ολοκλήρωσής τους υπό την εποπτεία και την εγγύηση του Αντόνιο Γκουτέρες.

* Δεύτερον, διασφάλιση ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα σε περίπτωση νέας αποτυχίας των συνομιλιών θα έχει διέξοδο να αναγνωριστεί μέσα από συντεταγμένες διαδικασίες.

Εάν επαληθευτεί η πιο πάνω εκτίμηση, σε ενδεχόμενο μιας τέτοιας τουρκικής αναδίπλωσης πόσο έτοιμη είναι η ε/κ πλευρά να ανταποκριθεί; Ανταπόκριση θα σήμαινε υπό τις συνθήκες πλήρης αποδοχή της πολιτικής ισότητας των Τ/Κ και την ίδια στιγμή διεκδίκηση της κατάργησης του μονομερούς δικαιώματος της Τουρκίας να επεμβαίνει στην Κύπρο. Μόνο που δεν είναι αυτό που ανησυχεί την ε/κ πλευρά. Περισσότερο φαίνεται να νοιάζεται για την πολιτική ισότητα των Τ/Κ.

Το πρωτόκολλο 10 και η ΕΕ

Ε/κ πηγή τόνισε στον «Πολίτη» ότι πέρα από τους Βρετανούς, οι οποίοι ετοιμάζουν εντυπωσιακή επανεμπλοκή στο Κυπριακό ενόψει πενταμερούς, τον κύριο λόγο θα έπρεπε να τον έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η οποία δέχτηκε το 2004 στους κόλπους της ολόκληρη την Κύπρο μέσω του Πρωτοκόλλου 10 και το οποίο αποτελεί συστατικό μέρος της συμφωνίας ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ. Σε περίπτωση λύσης δύο κρατών στην Κύπρο τα πράγματα περιπλέκονται σημαντικά, το δε επιχείρημα κάποιων ότι θα υπάρχει μία Κύπρος εντός της ΕΕ και μία εκτός δεν φαίνεται να ικανοποιεί τους Ευρωπαίους, από τη στιγμή που πέραν των 100.000 Τουρκοκυπρίων κατέχουν ευρωπαϊκά διαβατήρια. Το πρόβλημα ίσως γίνει ακόμα πιο περίπλοκο αν επιστρέψουν στο Βαρώσι και χιλιάδες Ε/Κ κάτοχοι ευρωπαϊκών διαβατηρίων, οι οποίοι ωστόσο θα διαβιούν σε ένα τ/κ κρατίδιο εκτός ΕΕ. Υπό αυτές τις συνθήκες σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη "ίσως να ήταν πολύ εποικοδομητικό αν η Κομισιόν δημόσια και αποφασιστικά ξεκαθάριζε ότι η λύση δύο κρατών στην Κύπρο δεν είναι αποδεκτή, αν δε επιλεγεί τότε η ΕΕ θα πρέπει εξ υπαρχής να εξετάσει την παρουσία της Κύπρου ως κράτους μέλους στην ΕΕ".

Η πιο πάνω θέση βέβαια εξυπονοεί ότι το Κυπριακό βρίσκεται στη βασική ατζέντα της ΕΕ, ότι αντιμετωπίζεται ως ένα θέμα που αποσταθεροποιεί τα νοτιοανατολικά σύνορα της ΕΕ. Δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι έτσι σύμφωνα με ανώτερο στέλεχος της Κομισιόν: "Η Κύπρος δεν θεωρείται σκληρό σύνορο της ΕΕ. Σήμερα όλο και περισσότερο φουντώνει στις τάξεις των χωρών μελών (εν πρώτοις Ισπανία και Ιταλία) ότι το Κυπριακό είναι ένα πρόβλημα το οποίο προκαλεί τεράστια προβλήματα χωρίς δυνατότητες επίλυσής του. Ακόμα και η προεδρεύουσα Γερμανία με κάθε τρόπο επιχειρεί να διαχωρίσει (πλέον) το Κυπριακό από τα ελληνοτουρκικά, αφού η ανταπόκριση που είχε από τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε για εμπλοκή της Λευκωσίας στις συναντήσεις του Βερολίνου απέτυχε". Υπό αυτές τις συνθήκες υπάρχουν κάποιοι που άρχισαν να μιλούν για λύση δύο κρατών, αποκαλώντας τα επιχειρήματα περί Πρωτοκόλλου 10 νομικισμούς που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα επί του εδάφους. Η ΕΕ βέβαια από την άλλη απορρίπτει πλήρως το σενάριο περί λύσης δύο κρατών εντός της ΕΕ. Αυτό το σενάριο ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για την Ισπανία (πρόβλημα Καταλωνίας), τη Δανία (πρόβλημα Φαρόε), την Ιταλία (ανεξαρτητοποίηση Λομβαρδίας), ακόμα και για τη Γερμανία με τις φωνές που άρχισαν να ξεφυτρώνουν για ανεξαρτητοποίηση της Βαυαρίας. Εν ολίγοις δεν θα δεχόταν ποτέ στις τάξεις της ένα τ/κ ανεξάρτητο κράτος. Θα ήταν σαν να έβαζε την Τουρκία στην ΕΕ από την πίσω πόρτα.

Έγκυροι πολιτικοί αναλυτές αναφέρουν ότι αν δεν επικρατήσουν τελικά οι τακτικισμοί, κι αν όντως Ηνωμένα Έθνη, Αμερικανοί, Βρετανοί και ΕΕ πιέσουν τις δύο πλευρές προς μια τελική συμφωνία, η όποια λύση θα κινηθεί μεταξύ χαλαρής ομοσπονδίας και συνομοσπονδίας

Αλλά και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης πόσο έτοιμος είναι για υπερβάσεις; Άνθρωποι του περιβάλλοντός του προτάσσουν το επιχείρημα ότι θα κινηθεί προς τη σωστή κατεύθυνση, γιατί ως καλός τακτικιστής βλέπει ότι δεν έχει επιλογές. Ακόμα και αυτό να ισχύει δείχνει ότι ο Πρόεδρος θα οδηγηθεί σε πενταμερή εξ ανάγκης και όχι γιατί κατανόησε ότι η λύση είναι προς το συμφέρον όλων των Κυπρίων