«Ένα ερμάρι, μια ιστορία και οι ιδιοκτήτες του» της Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ.: 99 966518

Ένας από τους Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου, που πάντοτε με βοηθά πολύ στις έρευνές μου για τους «αγνοούμενους», ενώ μου στέλνει συχνά και ενθαρρυντικά σχόλια για τα άρθρα, μου είχε στείλει το ακόλουθο μήνυμα:

«Αγαπητή Sevgul, είμαστε από το χωριό Κάμπος (όχι πολύ μακριά από το χωριό Αμπελικού). Το 1969 μετακομίσαμε στο Δίκωμο και γίναμε πρόσφυγες το 1974. Ο πατέρας μου ήταν αγρότης και αποφάσισε να πάει στον Άι-Γιάννη τον Νοέμβριο του 1975. Κάποια έπιπλα και άλλα αντικείμενα βρίσκονταν ακόμα στο χωριό. Ένα από αυτά ήταν ένα ερμάρι που χρησιμοποιούσαμε στο σπίτι όπου ζούσαμε μέχρι το 1993. Ο πατέρας μου μου είπε ότι το βρήκε, όχι στο σπίτι που ζούσαμε, αλλά μέσα στο χωριό. Δεν μπορούσε να θυμηθεί όταν τον ρώτησα (δεν ήμουν εκεί αφού ήμουν στο σχολείο στη Λευκωσία). Όταν φύγαμε από τον Άι-Γιάννη πήραμε το ερμάρι μαζί μας και τώρα είναι διαλυμένο στο χωριό Κάμπος. Υποθέσαμε ότι αν το αφήναμε κάποιοι άλλοι μπορούσαν να το έπαιρναν και το μέλλον του θα ήταν αμφίβολο (μπορούσε να πουληθεί για λεφτά). Κάναμε αίτηση στο Εθνογραφικό Μουσείο της Γεροσκήπου και είναι εκεί.

Σημειώσαμε τα ονόματα που ήταν γραμμένα στο ξύλινο ερμάρι και ελπίζαμε ότι θα επέστρεφε στους ιδιοκτήτες του. Είναι φτιαγμένο από κέδρο και πεύκο και τα σκαλίσματα είναι πολύ όμορφα. Είμαι σίγουρος ότι μπορεί να αναπαλαιωθεί και θα είναι έργο τέχνης. Αλλά πιο σημαντικές είναι οι αναμνήσεις που κουβαλά. Κατάφερα να βρω τους ιδιοκτήτες του σπιτιού όπου ζούσαμε στον Άι-Γιάννη και πράγματι δεν είναι οι ιδιοκτήτες, όπως μου είπαν. Θα χαρώ να επιστραφεί στους ιδιοκτήτες, μέσω των Ηνωμένων Εθνών ή άλλου οργανισμού. Καλή σου μέρα!»

Τα στοιχεία

Ο Ελληνοκύπριος φίλος μου έστειλε επίσης τις φωτογραφίες του παλιού ερμαριού και του εσωτερικού της πόρτας του όπου είχαν γραφτεί με μολύβι τα ονόματα των παιδιών που γεννήθηκαν τη δεκαετία του ’40 και του ’50 και άρχισα να ερευνώ για το ποιοι μπορεί να είναι οι ιδιοκτήτες. Τον παλιό καιρό οι άνθρωποι έγραφαν τα ονόματα των νεογέννητών τους και την ημερομηνία στο εσωτερικό της πόρτας του ερμαριού. Αυτή ήταν η παράδοση. Στο εσωτερικό της πόρτας του ερμαριού αυτού, μόλις που διέκρινα τα ονόματα «Selma», «Aysel», «Yildiray» και «Halil». Δημοσίευσα τις φωτογραφίες και την ιστορία του ερμαριού από το χωριό Άι-Γιάννης στην Πάφο για να δω ποιος μπορεί να βοηθήσει.

Ο γιος μου είχε φίλους από τον Άι-Γιάννη και επικοινώνησε μαζί τους και τους έστειλε το άρθρο μου. Ο κύριος Djemal Dermush που είναι ο πρόεδρος του Συνδέσμου Πολιτισμού και Αλληλεγγύης Άι-Γιάννη, επικοινώνησε με τον γιο μου και του είπε ότι γνωρίζει τους ιδιοκτήτες. Ο γιος μου, μου τηλεφώνησε και μου είπε να επικοινωνήσω με τον κύριο Djemal και έτσι θα μπορούσαμε να βρούμε τους ιδιοκτήτες του ερμαριού. Βασικά, δεν ήταν από τον Άι-Γιάννη, αλλά από τη Μαλούντα στην Πάφο και λόγω του σεισμού το 1953 μετακόμισαν στον Άι-Γιάννη. Οι ιδιοκτήτες του ερμαριού ήταν ο Halil Mustafa και η γυναίκα του Fatma Suleyman. Κατάφερα να επικοινωνήσω με την Aysel Halil Mustafa (Aysel Aksu) και μου είπε την ιστορία της οικογένειάς της και του ερμαριού. Είπε ότι χάρηκε πάρα πολύ όταν άκουσε τα νέα για το ερμάρι και συγκινήθηκε πολύ: «Τουλάχιστον θα παραμείνει ένα ερμάρι ως ανάμνηση από τη μητέρα μας» είπε.

Η Aysel Aksu είναι η κόρη του Halil Mustafa και της Fatma Suleyman. Ο κύριος Halil λεγόταν «Sinekchi Halil» που σημαίνει κάποιος που κυνηγά τις μύγες και τα έντομα. Αυτό ήταν τότε το επάγγελμά του. Ήταν «Sinekchi» και στη Μαλούντα και στον Άι-Γιάννη και αργότερα στη Ζώδια. Η Aysel ήταν ένα από επτά αδέλφια. Η μεγαλύτερη κόρη Selma είχε πεθάνει. Το δεύτερο παιδί ήταν ο Altan και μετά τρίτη ήταν η Aysel. Μετά ήταν ο Suleyman που τώρα ζει στη Λύση. Μετά ο Yildiray, η Sherife και η μικρότερη ήταν η Sevcan. Η κυρία Aysel ζει στη Μόρφου, μια αδελφή στην Πεντάγια και οι περισσότεροι στη Ζώδια.



Η οικογένεια

«Μετά τον σεισμό, ζούσαμε σε μια παράγκα και προσθέταμε δωμάτια» θυμάται. «Μετά αγοράσαμε γη και κτίσαμε ένα σπίτι. Παντρέψαμε την αδελφή μου και τον αδελφό μου στον Άι-Γιάννη». Τη ρώτησα για το ερμάρι. Είχαν φέρει το ερμάρι μαζί τους από τη Μαλούντα στον Άι-Γιάννη όταν είχαν μετακομίσει. «Ήμουν παιδί τότε, δεν θυμούμαι ποιος έφτιαξε το ερμάρι αυτό, αλλά είναι τουλάχιστον 80 χρονών» μου λέει. «Είχε πάνω του σκαλίσματα και είχε συρτάρια. Ο μακαρίτης ο πατέρας μου έγραφε τα ονόματα και τις ημερομηνίες γεννήσεως των παιδιών του στο εσωτερικό της πόρτας του ερμαριού. Στον Άι-Γιάννη είχαμε κήπο, είχαμε περβόλια. Είχαμε ζώα, πρόβατα και κατσίκες. Κάποιοι Ελληνοκύπριοι ήρθαν και τα πήραν όλα. Τα πήραν όλα από τη μάντρα και έφυγαν. Είχαμε μιαν 'άκρια' (εργαλείο / μηχάνημα) που χρησιμοποιούσαμε για να φυτεύουμε τα χωράφια. Είχαμε πετρέλαιο στο σπίτι. Υπήρχε ένα σπίτι γεμάτο σιτάρι. Οι Ελληνοκύπριοι ήρθαν την πρώτη μέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος, πήραν την 'άκρια', έφεραν ένα φορτηγό και φόρτωσαν όλο μας το σιτάρι. Σε ό,τι απέμεινε από το σιτάρι έριξαν πάνω πετρέλαιο και άναψαν φωτιά. Ευτυχώς ο πατέρας μου ήρθε εγκαίρως και έσβησε τη φωτιά μέσα στο σπίτι, έριξε νερό πάνω στο σιτάρι και εμπόδισε τη φωτιά να επεκταθεί, και η μητέρα μου μας έφτιαξε ψωμί με το σιτάρι που έμεινε.



Οι συγκρούσεις

Ο Άι-Γιάννης ήταν τουρκοκυπριακό χωριό, δεν ήταν μεικτό. Βλέπεις, για παράδειγμα, δεν μιλώ ελληνικά. Όμως η μητέρα μου μιλούσε ελληνικά διότι όλοι όσοι εργάζονταν ως εξολοθρευτές εντόμων συναντιούνταν στον ποταμό. Ήρθαν τη μέρα του πολέμου, σκότωσαν κάποιους Τουρκοκύπριους χωριανούς, έβαλαν σάκους πάνω στο κεφάλι τους. Φοβόμασταν και τρέξαμε μακριά και μετά επιστρέψαμε αργότερα στο χωριό. Κάποιοι Τουρκοκύπριοι έφεραν ένα φορτηγό στο χωριό μας – νομίζω ίσως να ήταν από τα γύρω χωριά, όπως η Σαλαμιού, η Αρμίνου. Έβαλαν το σιτάρι μας στο φορτηγό και έκαψαν το υπόλοιπο. Ο πατέρας μου κατάφερε να σβήσει τη φωτιά. Υπήρχε αυτός ο θείος Djemil και μας φώναξε «Ελάτε πίσω! Οι Ελληνοκύπριοι έφυγαν τώρα!». Και έτσι επιστρέψαμε στο χωριό μας. Μείναμε στο χωριό για μερικούς μήνες – δεν θυμούμαι πόσο καιρό. Υπήρχαν επίσης οι Άγγλοι στρατιώτες, είχαν στρατοπεδεύσει εκεί και μας προστάτευαν. Κοιμόμασταν στις στέγες των σπιτιών για να προστατευτούμε. Και μετά σιγά σιγά φύγαμε κρυφά από τον Άι-Γιάννη. Φύγαμε με τα ρούχα που φορούσαμε και τα ρούχα μας σκίστηκαν καθώς φεύγαμε από τα βουνά. Όταν φεύγαμε, δεν μπορούσαμε να πάρουμε οτιδήποτε μαζί μας, έτσι τα πάντα έμειναν εκεί. Περπατήσαμε μέχρι το Παραμάλι και καταφέραμε να προλάβουμε το τελευταίο αεροπλάνο. Μας έδωσαν ρούχα και τα πάντα, αφού τα ρούχα μας είχαν σκιστεί στον δρόμο. Πήγαμε με αεροπλάνο στην Τουρκία και μετά στο βόρειο μέρος της Κύπρου. Ο αδελφός μου ήταν αιχμάλωτος πολέμου και όταν απελευθερώθηκε είχε έρθει στη Ζώδια και μας βρήκε σπίτι. Ήρθαμε και εγκατασταθήκαμε και για περίπου δύο μήνες μείναμε μόνοι. Ο πατέρας και η μητέρα μου είχαν μείνει στον Άι-Γιάννη και δεν ήρθαν μέχρι να υπάρξει συμφωνία. Μετά υπήρξε συμφωνία και οι Βρετανοί τους πήραν στο βόρειο μέρος.



«Έμεινε ως ανάμνηση»

Στον Άι-Γιάννη κάποιοι άνθρωποι είχαν πάει στα βουνά, κάποιοι είχαν περάσει στον βορρά με τη βοήθεια κάποιων Ελληνοκυπρίων. Όταν άκουσα ότι το ερμάρι βρέθηκε από έναν Ελληνοκύπριο αναγνώστη σου και το κράτησε και θα μας το επέστρεφε, συγκινήθηκα πολύ. Ολόκληρη η οικογένεια συγκινήθηκε πολύ. Οι Ελληνοκύπριοι πήραν τα πάντα από εμάς, τα ζώα μας, τη γη μας, τα αυτοκίνητά μας. Τουλάχιστον ένα ερμάρι παρέμεινε ως ανάμνηση από τη μητέρα μας, μόνο ένα ερμάρι. Εύχομαι να μην συνέβαιναν όλα αυτά και μακάρι να μέναμε εκεί που ήμασταν. Τα έχουμε δει όλα αυτά, είναι αρκετά, μακάρι τα παιδιά μας να μην δουν ποτέ τέτοια πράγματα. Σε ευχαριστώ που φρόντισες το θέμα αυτό».

Ευχαριστώ την κυρία Aysel που μοιράστηκε την ιστορία της μαζί μας. Και ευχαριστώ τον κύριο Djemal που μας βοήθησε να τη βρούμε. Ευχαριστώ επίσης τον Ελληνοκύπριο φίλο μου που φύλαξε το ερμάρι με φροντίδα και που θα το επιστρέψει στην οικογένεια. Σημαίνει τόσα πολλά για αυτούς το να πάρουν πίσω, το ερμάρι αυτό. Είναι σαν μηχανή του χρόνου που τους παίρνει πίσω πολλά χρόνια, στις αναμνήσεις του παρελθόντος. Τώρα το μόνο θέμα που μένει είναι να πάρουμε το ερμάρι πίσω από τον Κάμπο στη Ζώδια. Και είμαι σίγουρη ότι με τη βοήθεια των αναγνωστών μου και από τις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής θα το καταφέρουμε και θα δώσουμε πίσω το ερμάρι στους ιδιοκτήτες του.