Ως το 31ο δικαίωμα η κλιματική ασφάλεια

Στενή είναι η σύνδεση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με την κλιματική αλλαγή λόγω των καταστροφικών επιπτώσεών της, όχι μόνο στο περιβάλλον, αλλά και στη δική μας ύπαρξη, επιβίωση, ευημερία και ανάπτυξη.

Η κλιματική αλλαγή πλήττει και παραβιάζει το δικαίωμα στη ζωή, την υγεία, την τροφή, το νερό, τη στέγαση και τα μέσα διαβίωσης. Καθώς η μέση θερμοκρασία σε ολόκληρο τον πλανήτη σημειώνει άνοδο, εντείνονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως ξηρασίες, πλημμύρες, καύσωνες. Οι αρνητικές συνέπειες των φαινομένων αυτών γίνονται ολοένα και πιο σοβαρές και επηρεάζουν σε αυξανόμενο βαθμό βασικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Και σαφώς η ένταση των κλιματικών αλλαγών δεν είναι η ίδια σε όλες τις περιοχές του πλανήτη.

Αναπόφευκτα, λοιπόν, διευρύνονται οι κοινωνικές ανισότητες, δημιουργώντας ένα συνεχώς διογκούμενο πρόβλημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα των επηρεαζόμενων ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκτιμάται ότι η κλιματική αλλαγή θα εκτοπίσει 250 εκατ. ανθρώπους μέχρι το 2050. Μιλώντας στον «Π» ο Παντελής Σοφοκλέους, πολιτικός μηχανικός/μηχανικός περιβάλλοντος και εκ των παρουσιαστών της εκπομπής του ΠΟΛΙΤΗ 107.6 «Αντίστροφοι πόλοι», ανέφερε ότι οι παγκόσμιες κοινωνικές ανισότητες οι οποίες δημιουργούνται στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής είναι εμφανείς και στο γεγονός ότι επηρεάζονται περισσότερο οι χώρες οι οποίες συμβάλλουν λιγότερο στην κλιματική αλλαγή.

Οι χώρες που ρυπαίνουν περισσότερο, διευκρίνισε, τείνουν να είναι οι πλουσιότερες, ενώ οι χώρες που πλήττονται περισσότερο συνήθως είναι οι αναπτυσσόμενες. Πρόκειται, σημείωσε, για ένα πολύπλευρο και περίπλοκο ζήτημα. Απαιτείται, είπε, περισσότερη έμφαση στην ανάλυση και αντιμετώπισή του σε συνάρτηση με τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα πρέπει επίσης, πρόσθεσε, να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις συνέπειες που δημιουργούνται λόγω της κλιματικής αλλαγής, όπως είναι η μετανάστευση και η μετατόπιση πληθυσμών σε άλλες χώρες και ηπείρους.

Με καθυστέρηση η συμφωνία

Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία υιοθετήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1948 στο Παρίσι, είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκαν όλοι οι διεθνείς μηχανισμοί υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διακήρυξη είναι ένα έγγραφο που περιλαμβάνει τριάντα δικαιώματα και αποτελεί αποδεκτή σύμβαση μεταξύ της κάθε κυβέρνησης και των πολιτών. Κι ενώ οι προειδοποιήσεις σχετικά με την υπερθέρμανση του πλανήτη άρχισαν να γίνονται τίτλοι στις ειδήσεις από τα τέλη του '80, πέρασαν 67 χρόνια από τη Διακήρυξη του 1948 μέχρι τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα το 2015 για να αντιληφθούμε τις έκτακτες συνθήκες που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή. «Αναγνωρίζοντας ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί κοινό μέλημα των ανθρώπων, τα μέρη θα πρέπει, κατά τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, να σέβονται, να προωθούν και να εξετάζουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, το δικαίωμα στην υγεία, τα δικαιώματα των αυτοχθόνων πληθυσμών, των τοπικών κοινοτήτων, των μεταναστών, των παιδιών, των ατόμων με αναπηρίες και των προσώπων τα οποία βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση και το δικαίωμα στην ανάπτυξη, καθώς και την ισότητα των φύλων, τη χειραφέτηση των γυναικών και την ισότητα μεταξύ των γενεών», σημειώνεται στις αρχικές παραγράφους της συμφωνίας.

Επείγον ζήτημα δικαιωμάτων

Η καταστροφή που προκαλεί η κλιματική αλλαγή και θα συνεχίζει να προκαλεί στην ανθρωπότητα, την καθιστά επείγον ζήτημα ανθρώπινων δικαιωμάτων. Δεν θα αποτελούσε ενέργεια υπερβολής η πρόσθεση στη χάρτα των 30 δικαιωμάτων του ανθρώπου και ενός ακόμα δικαιώματος: Της πρόσβασης όλων ανεξαιρέτως των ανθρώπων σε καθαρό περιβάλλον και ασφαλείς συνθήκες. Η κλιματική αλλαγή αντιπροσωπεύει μία νέα και άνευ προηγουμένου απειλή για τα ανθρώπινα δικαιώματα εκατομμυρίων ανθρώπων και το διεθνές δίκαιο περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων οφείλει να προστατεύσει τα δικαιώματα αυτών των ανθρώπων μέσω ενός αυστηρά στοχευμένου πλάνου. Όσο οι εθνικές κυβερνήσεις καθυστερούν να λάβουν ουσιαστική δράση, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να επιλυθεί το πρόβλημα και τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να μειωθούν οι εκπομπές αερίων μέσω τρόπων που αυξάνουν την κοινωνική ανισότητα.

Η κλιματική αλλαγή δεν περιμένει να τεθεί υπό έλεγχο η πανδημία, υπογραμμίζει η Διεθνής Ομοσπονδία Συλλόγων Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου (IFRC) σε έκθεσή της για τις καταστροφές που έχουν σημειωθεί σε όλο τον κόσμο από τη δεκαετία του '60. «Η πανδημία επηρεάζει τις οικογένειές μας, τους φίλους μας, τους γονείς μας, και είναι μία πολύ σοβαρή κρίση που αντιμετωπίζει αυτή την περίοδο ο κόσμος. Όμως, κατά τη γνώμη μας, η κλιματική αλλαγή θα έχει πιο σημαντικές επιπτώσεις μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα στη ζωή των ανθρώπων και τη Γη απ’ ό,τι ο κορωνοϊός», παραδέχθηκε πρόσφατα ο γενικός γραμματέας της IFRC Τζαγκάν Σαπαγκαίν.

Με τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα οι χώρες συμφώνησαν να περιορίσουν την παγκόσμια θερμοκρασία κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, με στόχο τον 1,5 βαθμό Κελσίου πριν από το τέλος του αιώνα. Την ίδια ώρα όμως οι εκπομπές αερίων συνεχίζουν να αυξάνονται και οι επιπτώσεις στο κλίμα έχουν εντατικοποιηθεί. Ο πλανήτης είναι περίπου 1,2 βαθμό Κελσίου θερμότερος απ’ ό,τι ήταν στα τέλη του 19ου αιώνα και το 2020 θα καταγραφεί ως ένα από τα τρία θερμότερα έτη στα παγκόσμια χρονικά.