«Δεν ξεχωρίζουμε το φλερτ από τη σεξουαλική βία»

H ιστορία της ανθρωπότητας αποδεικνύεται όχι μόνο μέσα από μια διαδικασία συνεχούς εκπολιτισμού, εξανθρωπισμού και ηθικολογίας, αλλά συνοδεύεται, αιώνες τώρα, και από την ανεξίτηλη σκιά της βίας. Η τυπική δομή της έννοιας «βία» συνίσταται από τρία μέρη: ποιος - τι - ποιον. Σε ένα καθημερινό παράδειγμα, λόγου χάρη, παρμένο από το φυσικό περιβάλλον, το «ποιος» θα μπορούσε να είναι «η θύελλα», το «τι» το ρήμα «ξεριζώνει» και το αντικείμενο, το «ποιον», «τα δέντρα» και έτσι αντιλαμβανόμαστε την έννοια της βίας στη φύση.

Ο τρόπος γέννησης, ανάπτυξης και μετάδοσης της βίας μεταξύ των ανθρώπων όμως είναι ένα πολύπλοκο και πολύπλευρο θέμα. Αν συνδέσουμε τα δομικά χαρακτηριστικά της συνιστώσας «ποιος» και της συνιστώσας «τι», θέτοντας στο επίκεντρο τη βλάβη που προξενείται στο θύμα, τότε λαμβάνουμε την εκτενή έννοια της δομικής βίας, σύμφωνα με τον ερευνητή της ειρήνης Johan Galtung.

Ειδικότερη αναφορά γίνεται στις διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε σχέση με τη σεξουαλική βία, απ' όπου και αν αυτή προέρχεται. Η σεξουαλική βία, όπως ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), είναι «οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη, προσπάθεια να αποκτηθεί μια σεξουαλική πράξη, ανεπιθύμητα σεξουαλικά σχόλια ή προσπάθειες, ή πράξεις για σωματεμπορία, ή κατεύθυνση με άλλον τρόπο, εναντίον της σεξουαλικότητας ενός ατόμου χρησιμοποιώντας εξαναγκασμό από οποιοδήποτε άτομο ανεξαρτήτως της σχέσης του με το θύμα, σε οποιονδήποτε χρόνο και περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων, αλλά όχι μόνο, του σπιτιού και του χώρου εργασίας. H συναίνεση και από τους δύο διαχωρίζει το υγιές φλερτ από τη σεξουαλική βία».

Στην Κύπρο το πρόβλημα της σεξουαλικής βίας είναι ευρύτερο και έχει πολλά παρακλάδια, σύμφωνα με όσα δήλωσε στον «Π» η διευθύντρια του οργανισμού Κοινωνικής Πολιτικής και Δράσης Ιφιγένεια Κάτσιη, αφού ακόμα οι πολίτες της Κύπρου δεν έχουν ξεχωρίσει τις έννοιες φλερτ και σεξουαλική βία. 


Αριθμοί που σοκάρουν

Κατά την περίοδο 2014-2018 αναφέρθηκαν στην Αστυνομία 4.363 περιστατικά βίας στην οικογένεια, με το 70% των θυμάτων να είναι γυναίκες και κορίτσια. Από αυτά τα περιστατικά, το 62% αφορούσε σωματική βία και το 33% ψυχολογική και σεξουαλική βία. Κάθε χρόνο παρατηρείται άνοδος του αριθμού υποθέσεων βιασμού στην Κύπρο. Από το 2015-2019 υπήρξαν καταγεγραμμένα τα ακόλουθα στοιχεία: Στην επαρχία Αμμοχώστου καταγράφηκαν 29 βιασμοί, στην επαρχία Λεμεσού 23, στην επαρχία Λάρνακας 21, στην επαρχία Πάφου 19 και στην επαρχία Λευκωσίας 14 βιασμοί. Βάσει των στοιχείων, η χρονιά με τα περισσότερα καταχωρισμένα και εξιχνιασμένα περιστατικά ήταν το 2018.
Εκείνη την περίοδο σημειώθηκαν 28 βιασμοί, εκ των οποίων οι 11 στην Αμμόχωστο, οι 6 στη Λάρνακα, οι 5 στη Λεμεσό, ακόμη 5 στην Πάφο και 1 στη Λευκωσία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πανευρωπαϊκής έρευνας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) του 2014, το 22% των Κύπριων γυναικών έπεσε θύμα σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας από τον σύντροφό του από την ηλικία των 15 ετών και άνω, ενώ ποσοστό 36% έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση.
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), καταγράφηκαν το 2019 1.384 υποθέσεις, εκ των οποίων το 82% ήταν γυναίκες θύματα. Το 5% υπέστησαν ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική βία και από τα ανήλικα θύματα 7% υπέστησαν επίσης ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική βία. Σύμφωνα με την έκθεση της GRETA, μεταξύ 2015-2019 εντοπίστηκαν στην Κύπρο 801 πιθανά θύματα εμπορίας προσώπων, εκ των οποίων τα 190 αναγνωρίστηκαν επίσημα ως θύματα.
Περίπου το 80% των θυμάτων ήταν γυναίκες, στην πλειονότητά τους θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης που είναι η κύρια μορφή εκμετάλλευσης των αναγνωρισμένων θυμάτων-γυναικών. Οι αριθμοί σοκάρουν. Και ως κοινωνία φαίνεται πως δεν έχουμε κάνει τόσα ώστε να μπορέσουμε να καταπολεμήσουμε τα θέματα της σεξουαλικής βίας, γι' αυτό και μοιάζει πιο αναγκαία από ποτέ η δημιουργία κέντρων εκπαίδευσης των ατόμων για τα θέματα σεξουαλικής βίας. 



Κέντρο εκπαίδευσης

Στον αγώνα για την εκπαίδευση των ατόμων συμβάλλει και ο Οργανισμός Κοινωνικής Πολιτικής και Δράσης, ο οποίος λειτούργησε πρόσφατα το Κέντρο Πρόληψης, Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης «Αντίδρασε, Δράσε, Απότρεψε τη Σεξουαλική Βία» - («React Act Prevent Sexual Violence», Centre for Prevention, Information and Awareness). «Στόχοι μας ως κέντρο και ως οργανισμός είναι η προώθηση και η πραγματοποίηση δράσεων πρωτογενούς πρόληψης της σεξουαλικής βίας», τόνισε η διευθύντρια του οργανισμού Ιφιγένεια Κάτσιη, προσθέτοντας ότι το γενικότερο πλαίσιο της αποστολής του οργανισμού αφορά τη βελτίωση της ποιότητας ζωής ομάδων με λιγότερες ευκαιρίες και με βασικές αρχές ποιότητας ζωής όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η κοινωνική προστασία, η απασχόληση, η κοινωνική ευημερία και η οικονομική ανεξαρτησία.

Η κ. Κάτσιη θεωρεί σημαντικό κομμάτι την εκπαίδευση των μαθητών στα θέματα σεξουαλικής βίας, γι' αυτό και έχουν φροντίσει να γίνουν σεμινάρια εκπαίδευσης και σε σχολεία αλλά ακόμη και σε βουλευτές και δημοσιογράφους αφού, όπως ανέφερε στον «Π», στόχος είναι να «υπάρχει σωστή ενημέρωση σε όλους για τα θέματα σεξουαλικής βίας μέσα από 42 συνολικά προγράμματα εκπαίδευσης που έχουν ετοιμαστεί».