Διπλωματικό «σκάκι» με Ρώμη και Κάιρο

Τι κι αν είναι Χριστούγεννα; Οι αρμόδιες Αρχές στην Ελλάδα εργάζονται πυρετωδώς για να ετοιμάσουν τα επόμενα βήματα σε σχέση με τη διασφάλιση της ομαλότητας στη θαλάσσια περιοχή τόσο του Αιγαίου όσο και της Ανατολικής Μεσογείου. Οι εξελίξεις και οι διεργασίες τις επόμενες δυο εβδομάδες σε αυτό το πεδίο αναμένονται καταιγιστικές, καθώς η Τουρκία με τις προκλητικές της ενέργειες κατάφερε να θέσει σε πλήρη εγρήγορση τις γύρω χώρες. Την περασμένη Δευτέρα, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, δημοσιοποίησε την πρόθεση της Ελλάδας να ξεκινήσει έναν κύκλο διεργασιών, το συντομότερο δυνατόν, τόσο με την Ιταλία όσο και με την Αίγυπτο, για να μελετηθεί το ενδεχόμενο οριοθέτησης μεταξύ τους ΑΟΖ. Για τον σκοπό αυτό, στις 30 Δεκεμβρίου τεχνικό κλιμάκιο του ελληνικού ΥΠΕΞ θα βρεθεί στη Ρώμη, για συναντήσεις με τις αρμόδιες ιταλικές Αρχές για να συζητηθούν οι λεπτομέρειες για ενδεχόμενη οριοθέτηση. Και στις 8 Ιανουαρίου του 2020 αντίστοιχη συνάντηση θα γίνει μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Με την Αίγυπτο, ωστόσο, ένα τέτοιο ενδεχόμενο οριοθέτησης φαντάζει πιο πολύπλοκο(βλ. στήλη πιο κάτω).

EastMed - τετραμερής

Παράλληλα με όλες αυτές τις διεργασίες, η Ελλάδα δίνει εξαιρετικά μεγάλη σημασία στο πολιτικό χαρτί που ονομάζεται EastMed και θέλει να διαφυλάξει πως όλα θα κυλήσουν ομαλά, έτσι ώστε να προχωρήσει το έργο αυτό. Πρόκειται για ένα χαρτί το οποίο θα ανασύρει, εκτός απροόπτου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνάντηση που θα έχει στις 7 Ιανουαρίου με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Στις 2 Ιανουαρίου Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ υπογράφουν διακρατική συμφωνία για τη δημιουργία του αγωγού, με την Ιταλία ωστόσο να μένει εκτός για την ώρα τουλάχιστον. Σύμφωνα με τον κ. Δένδια, η Ιταλία αναμένεται να προστεθεί στη σύμπραξη για τον EastMed σε μεταγενέστερο στάδιο, καθώς έχει προκύψει ένα περιβαλλοντικό ζήτημα σχετικά με το σημείο κατάληξης του αγωγού, με τις διαπραγματεύσεις να βρίσκονται σε καλό σημείο, ωστόσο δεν έχει επέλθει ακόμα οριστική λύση. Στην Ελλάδα δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην τετραμερή Γαλλίας - Ελλάδας - Κύπρου - Αιγύπτου η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 4 ή 5 Ιανουαρίου, σύμφωνα με τον Έλληνα ΥΠΕΞ.

Εντείνει τη ρητορική της η Άγκυρα

Η Τουρκία μας έχει συνηθίσει κάθε φορά που νιώθει ότι γίνονται διεργασίες στην περιοχή, έστω κι αν αυτές κινούνται στο πλαίσιο πλήρους διεθνούς νομιμότητας, όπως τώρα με τον EastMed, να εντείνει τη ρητορική της και να χρησιμοποιεί σκληρούς χαρακτηρισμούς. Έτσι και τώρα, ενόψει των εξελίξεων γύρω από τον αγωγό, ο εκπρόσωπος του τουρκικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), Ομέρ Τσελίκ, διεμήνυσε πως η Τουρκία αν χρειαστεί θα χρησιμοποιήσει και σκληρές δυνάμεις ως συνέχεια της διπλωματίας για να αντιμετωπίσει τυχόν προσπάθεια που θα στρέφεται κατά της Άγκυρας. Στην Άγκυρα θεωρούν την επίσκεψη Δένδια στη Λιβύη (συνάντηση με Χαφτάρ), προσπάθεια να παραγάγει πολιτική κατά της Τουρκίας. Η Τουρκία έθεσε μάλιστα για μια ακόμα φορά θέμα Καστελόριζου, λέγοντας πως η Ελλάδα, αντί να μετρά από την ηπειρωτική χώρα, μετρά από τα νησιά που κατέχουν και θέτουν σύνορα όπως υφαλοκρηπίδα και περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας. «Οι ναυτικές μας δυνάμεις θα συνεχίσουν να επιδεικνύουν τη σημαία εκεί απέναντι σε αυτούς που δεν καταλαβαίνουν από την απάντησή μας διά της νομικής και διπλωματικής οδού», επεσήμανε. Την ίδια στιγμή ο Ερντογάν ανέσυρε για μία ακόμα φορά το μεταναστευτικό, λέγοντας πως «η Ελλάδα θα αισθανθεί περισσότερο από όλες τις χώρες της Ευρώπης τις αρνητικές επιπτώσεις από ένα νέο κύμα μετανάστευσης αυτή τη φορά από το Ιντλίμπ». Η Αθήνα πάντως αναμένει το επόμενο βήμα του Ερντογάν, το οποίο δεν αποκλείεται να είναι η διενέργεια σεισμικών ερευνών στο τόξο Καστελόριζο - Ρόδος - Κρήτη, έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Λιβυκά μέσα αναφέρουν πως δεν αποκλείεται να έχουμε σύντομα επίσκεψη του στρατάρχη Χαφτάρ στην Ελλάδα, κάτι που μέχρι στιγμής δεν επιβεβαιώνεται από ελληνικής πλευράς. Ο Χαφτάρ άλλωστε είχε κάνει πρόταση να ξεκινήσουν διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Βεγγάζης και Αθήνας, χωρίς και πάλι να επιβεβαιώνεται κάτι τέτοιο.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα επιχειρεί οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Αίγυπτο

Δύσκολο εγχείρημα, με συγκεκριμένα εμπόδια και ιστορία

Ο Νίκος Δένδιας διεμήνυσε πως τεχνικό και διπλωματικό κλιμάκιο της Ελλάδας θα έχει συνάντηση με Αιγύπτιους ομολόγους τους στις 8 Ιανουαρίου 2020, σε μια προσπάθεια να διερευνηθεί κατά πόσον υπάρχει έδαφος για οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών το συντομότερο δυνατόν. Οι σχέσεις Αιγύπτου - Τουρκίας τα τελευταία χρόνια δεν βρίσκονται στην καλύτερή τους φάση, ενώ η Αίγυπτος του Φατάχ αλ Σίσι έχει συνάψει ισχυρές σχέσεις μέσα από τριμερείς, και όχι μόνο, τόσο με την Κύπρο όσο και με την Ελλάδα. Ωστόσο, το ζήτημα με την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου δεν είναι καθόλου απλό και έχει μάλιστα προϊστορία, η οποία πάει πίσω στο 1974, όταν επί δικτατορίας τότε είχαν γίνει οι πρώτες διερευνητικές συνομιλίες, οι οποίες δεν οδήγησαν πουθενά. Η Αίγυπτος τότε δεν εμφανιζόταν ιδιαίτερα θερμή στο να προχωρήσει σε μια κίνηση την οποία θεωρούσε πως θα έβαζε σε δοκιμασία τις σχέσεις με την Άγκυρα. Σύμφωνα με αναφορές στον ελληνικό Τύπο, η στάση της Αιγύπτου τότε στο ζήτημα αυτό έβρισκε εξήγηση στην απροθυμία του Καΐρου να αναγνωρίσει πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες στο Καστελόριζο. Η Άγκυρα εκμεταλλεύτηκε μάλιστα τη στάση της Αιγύπτου στο ζήτημα αυτό, ακόμα και στην τελευταία επιστολή Σινιρλίογλου στον ΟΗΕ (13 Νοεμβρίου 2019). Η Τουρκία άλλωστε δεν αναγνωρίζει δικαιοδοσία στο Καστελόριζο πέραν των 12 ναυτικών μιλίων, με αποτέλεσμα να ενώνει τη δική της θαλάσσια ζώνη με την Αίγυπτο.

Η ιστορία συνεχίζεται

Από τότε μέχρι και τώρα έγιναν αρκετές συναντήσεις με στόχο να αρχίσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, χωρίς να έχουν καταλήξει πουθενά. Παρά τη στάση της Αιγύπτου σε σχέση με την Τουρκία, φαίνεται πως διατηρούνται στο ΥΠΕΞ δυνάμεις που θέλουν να έχουν καλές σχέσεις με την Άγκυρα, γεγονός που περιπλέκει τις προσπάθειες. Την περίοδο μάλιστα 2012-2013, η Αίγυπτος είχε προτείνει ακόμα και τριμερή Καΐρου - Αθήνας - Άγκυρας για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, κάτι που αρνήθηκε φυσικά η Ελλάδα, σύμφωνα με ελληνικές διπλωματικές πηγές που επικαλείται «Το Βήμα». Στο τέλος του 2013 η Αίγυπτος είχε προχωρήσει στην προκήρυξη γύρου έρευνας και εκμετάλλευσης συνολικά επτά οικοπέδων, εκ των οποίων δύο βρίσκονταν σε περιοχή που γειτνίαζε με οικόπεδα που είχε προκηρύξει παλαιότερα η Άγκυρα στην Ανατολική Μεσόγειο, αγνοώντας το Καστελόριζο.

Και ο Κοτζιάς

Προσπάθειες για κατάληξη έστω και σε μερική οριοθέτηση είχε καταβάλει και ο πρώην Έλληνας ΥΠΕΞ Νίκος Κοτζιάς, χωρίς ωστόσο θετικό αποτέλεσμα. Η Αίγυπτος φαίνεται να μην παρουσιάζει ενστάσεις μόνο σε σχέση με το Καστελόριζο, αλλά και σε σχέση με νησίδες που βρίσκονται νότια της Κρήτης. Τα δεδομένα φυσικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι σε οριακό σημείο και πλέον είναι ξεκάθαρο πως αυτό που επιδιώκουν οι πλευρές είναι να καθορίσουν τις ζώνες έτσι ώστε να υπάρξει σαφές πλαίσιο κινήσεων και συμπράξεων, άρα κανένας δεν μπορεί να προδικάσει μια νέα απόπειρα οριοθέτησης ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.