Σωτήρης Ρούσσος: «Η Τουρκία θα συνεχίσει να τρυπά»

Η Τουρκία επιχειρεί να δημιουργήσει νέα δεδομένα/τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο με τη σύναψη της τουρκολιβυκής συμφωνίας για την ΑΟΖ των δύο χωρών. Το «μνημόνιο συνεννόησης για τον καθορισμό θαλάσσιων δικαιοδοσιών μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης», όπως ονομάζεται επισήμως η συμφωνία που συνήφθη μεταξύ Ερντογάν και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης του Σάραζ, δεν έχει επικυρωθεί από τη λιβυκή Βουλή που ελέγχεται από τον στρατάρχη Χαφτάρ, ηγέτη του αυτοαποκαλούμενου Λιβυκού Εθνικού Στρατού και ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης (η χώρα έχει χωριστεί στα δυο).

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, η Τουρκία -μετά την επιτυχία της στη Συρία, δηλαδή την ευόδωση των σχεδίων της εκεί- ήταν αναμενόμενο να στρέψει την προσοχή της και όλο το βάρος των ενεργειών της στην Ανατολική Μεσόγειο. «Για την Τουρκία, δύο είναι τα αδύναμα σημεία στην Ανατολική Μεσόγειο: το ένα δυστυχώς είναι η κυπριακή ΑΟΖ, την οποία θεωρεί ότι η Κύπρος -ως αδύναμο κράτος κατά την Τουρκία- δεν μπορεί να την προστατεύσει αποτελεσματικά. Kαι το δεύτερο είναι η λιβυκή κυβέρνηση, η οποία είναι πολύ αδύναμη κυβέρνηση, που έχει αναγνωριστεί από τον ΟΗΕ αλλά δεν ελέγχει τη χώρα, και άρα η Τουρκία θεωρεί ότι με αυτή μπορεί να έχει μια προνομιακή σχέση. Έτσι, λοιπόν, νομίζω ότι αυτές οι δύο κινήσεις είναι μέρος ενός γενικότερου σχεδίου, που στόχο έχει να αμφισβητήσει όχι μόνον την κυπριακή ΑΟΖ ή και την ελληνική ΑΟΖ, αλλά και τη δυνατότητα των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου να κάνουν σχέδια και πρότζεκτ χωρίς την Τουρκία. Εντοπίζοντας αδύναμα σημεία και δημιουργώντας τετελεσμένα, η Τουρκία προωθεί τα συμφέροντά της» επεσήμανε ο κ. Ρούσσος, μιλώντας στον «Π». Η Τουρκία, συνέχισε, θέλει να στείλει μήνυμα σε όλους ότι σε οποιοδήποτε πρότζεκτ γίνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει να συμμετέχει και η ίδια για να υλοποιηθεί, αλλιώς δεν θα υλοποιείται τίποτα. «Με πολύ απλά λόγια, πως δουλειές χωρίς την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορούν να γίνουν» συμπλήρωσε ο ακαδημαϊκός.





Ρεαλιστικά ομιλούντες, μπορούν να γίνουν;
Ναι, κάποιες χώρες μπορούν να κάνουν δουλειές χωρίς την Τουρκία. Για παράδειγμα, το Ισραήλ μπορεί, όπως προφανώς και η Αίγυπτος, η οποία έχει και φυσικό αέριο, έχει και τη δυνατότητα να το εξάγει υγροποιημένο ή μη. Ο αδύναμος κρίκος είναι η Κύπρος και δεν βλέπω κάποιον στην περιοχή να τη βοηθάει. Προσωπικά κρατώ πάρα πολύ μικρό καλάθι ως προς την υλοποίηση του αγωγού EastMed, ο οποίος -να το πω με καλό τρόπο- δεν έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να υλοποιηθεί. Επίσης, είμαστε σε κρίσιμο σταυροδρόμι σε ό,τι αφορά τις τριμερείς Κύπρου - Ελλάδας με Ισραήλ αλλά και με Αίγυπτο. Διότι, κατά τη γνώμη μου, εάν υπάρχει κάτι που μπορεί να σταματήσει ή να ανατρέψει τουρκικά σχέδια, είναι η οριοθέτηση της ελληνοαιγυπτιακής ΑΟΖ. Δεν βλέπω όμως τους Αιγυπτίους ιδιαίτερα θερμούς και δεν τους βλέπω να επισπεύδουν αυτή την οριοθέτηση. Οι πληροφορίες μου και οι εκτιμήσεις μου, λένε ότι αυτό δεν σκοντάφτει σε τεχνικά ζητήματα -οι χάρτες υπάρχουν και έχουν γίνει, κατά κάποιο τρόπο, τεχνικά αποδεκτοί και από τις δύο χώρες- το ζήτημα είναι αποκλειστικά θέμα πολιτικής βούλησης.

Τουρκικός στόλος



Θα τολμήσει η Τουρκία να επιχειρήσει τετελεσμένα στην ΑΟΖ της Ελλάδας;
Ήδη τα επιχειρεί με τη συμφωνία της με τη Λιβύη.

Εννοώ να στήσει τρυπάνι όπως έκανε και στην Κύπρο.
Όχι, δεν νομίζω ότι αυτή τη στιγμή αυτό είναι το επόμενο βήμα. Κατά τη γνώμη μου, τρυπάνι θα δούμε ξανά στην περιοχή της Κύπρου και όχι στην περιοχή της Ελλάδας. Όμως, εκείνο που μπορεί να συμβεί, είναι να δούμε τον τουρκικό στόλο να πλέει προς τη Λιβύη, μετά από πρόσκληση της σημερινής λιβυκής κυβέρνησης. Και τότε θα έχουμε ένα διαφορετικό σκηνικό.

Περί φαιδρότητας



Πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη το τουρκολιβυκό μνημόνιο; Ακούσαμε επίσημες δηλώσεις από Ελλάδα και Κύπρο να αναφέρονται σε συμφωνία που αγγίζει τα όρια της φαιδρότητας.

Τα τουρκικά γεωτρύπανα που βρίσκονται στην κυπριακή ΑΟΖ, ακόμα και στην αιγιαλίτιδα ζώνη, δεν είναι φαιδρό στοιχείο. Την Τουρκία δεν την ενδιαφέρει εάν θεωρούμε φαιδρό, το μνημόνιο, από νομικής πλευράς. Η Τουρκία βάζει ένα νομικό προσωπείο, μια νομική μάσκα, δημιουργεί ένα νομιμοφανές σκηνικό στις διεκδικήσεις της και προχωρεί σε τετελεσμένα. Και όταν δημιουργήσει τα τετελεσμένα, η διεθνής κοινότητα θα έρθει να μας ζητήσει να κάνουμε διάλογο μαζί της. Επί ποιων πραγμάτων να κάνουμε διάλογο; Επί των τετελεσμένων προφανώς.

Δικαιολογεί τις διεκδικήσεις της βάσει της μεγάλης ακτογραμμής που έχει.
Προφανώς και η Τουρκία είναι μια χώρα, η οποία έχει δικαιώματα οικονομικής ζώνης στη Μεσόγειο. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την Τουρκία, η οποία έχει εκτενέστατα παράλια. Άλλο αυτό και άλλο να φτάσει την ΑΟΖ της μέχρι τα Κύθηρα. Είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα. Όμως, ότι η Τουρκία έχει αυτό που λέμε εύλογα συμφέροντα στην περιοχή, έχει. Δεν μπορεί να της τα αφαιρέσει κανείς αυτά τα δικαιώματα. Απλώς η Ελλάδα δεν μπορεί να της αναγνωρίσει όλες τις αξιώσεις της. Π.χ. ότι η Κρήτη και η Ρόδος δεν έχουν ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα. Αυτό δεν μπορούμε να το αναγνωρίσουμε, είναι και ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο. Ούτε μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι η ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ξέφραγο αμπέλι και μπορεί η Τουρκία να κάνει γεωτρήσεις όπου θέλει, όποτε θέλει. Ωστόσο, η Τουρκία έχει μια τεράστια ακτογραμμή, έχει επίδραση οικονομική πάνω στην Ανατολική Μεσόγειο, και προφανώς έχει ΑΟΖ.

Κανένα αποτέλεσμα



Η Κυπριακή Δημοκρατία θα προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Είναι ορθή κίνηση; Θα φέρει αποτέλεσμα;
Είναι ορθή κίνηση, δεν θα φέρει αποτέλεσμα. Είναι μια σωστή κίνηση, ένα ειρηνικό βήμα/αντίδραση, από ένα κράτος που ακολουθεί το Διεθνές Δίκαιο. Αλλά, όσον αφορά την τουρκική συμπεριφορά, δεν νομίζω ότι θα φέρει κάποιο άμεσο αποτέλεσμα. Πιθανόν να δημιουργήσει ένα νομικό προηγούμενο, αλλά δεν νομίζω ότι θα φέρει ένα άμεσο αποτέλεσμα σε σχέση με την τουρκική προκλητικότητα και τις τουρκικές βλέψεις.

Υπερβολικές προσδοκίες



Γιατί έχετε πει ότι είμαστε σε κρίσιμο σταυροδρόμι σε ό,τι αφορά τις τριμερείς; Δεν βλέπετε τη χρησιμότητά τους, αναφορικά με αυτά που συζητούμε;
Θεωρώ υπερβολικές τις προσδοκίες που έχουμε από αυτές τις συνεργασίες. Εγώ δεν τις λέω συμμαχίες, γιατί οι συμμαχίες έχουν ένα χαρακτηριστικό: οι χώρες μιας συμμαχίας προστρέχουν πολιτικά και στρατιωτικά να βοηθήσουν όποιο σύμμαχό τους βρίσκεται σε απειλή. Αυτή είναι η έννοια της συμμαχίας. Όλα τα άλλα τα λέμε συνεργασίες. Άρα, λοιπόν, με τις χώρες αυτές δεν έχουμε συμμαχίες αλλά συνεργασίες, και αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Όπως ότι οι χώρες αυτές δεν θεωρούν ότι η τουρκική απειλή προς την Κύπρο ή προς την Ελλάδα, είναι και απειλή προς αυτές. Συνεπώς, δεν πρέπει να περιμένουμε πάρα πολλά πράγματα, έχουν τις δικές τους ιεραρχήσεις όσον αφορά τις απειλές -άλλες απειλές θεωρούν κεφαλαιώδους σημασίας οι Ισραηλινοί, άλλες οι Αιγύπτιοι, και γι' αυτό ακολουθούν μια άλλη πολιτική. Και εδώ έρχεται κι ένας δεύτερος προβληματισμός- ίσως το αναγνωστικό κοινό με θεωρήσει αιρετικό, ίσως και προδοτικό ώς έναν βαθμό: θεωρώ ότι οι αξιώσεις που έχουμε, όσο δίκαιες κι αν είναι, όταν τις παρουσιάζουμε πρέπει να είμαστε και σίγουροι ότι μπορούμε να τις υπερασπιστούμε. Εάν δεν μπορούμε να τις υπερασπιστούμε, δηλαδή τις προβάλλουμε και μετά αναγκαζόμαστε είτε να τις εκχωρήσουμε είτε να μείνουμε απαθείς και αναποτελεσματικοί απέναντι στις διεκδικήσεις άλλων, τότε είναι προβληματικό το ότι τις επιδιώξαμε.

Σε ποιες αξιώσεις αναφέρεστε συγκεκριμένα;
Εννοώ όλη αυτή η συζήτηση που γίνεται για την ΑΟΖ. Ξεκίνησε και στην Κύπρο και στην Ελλάδα μια τεράστια συζήτηση για τις ΑΟΖ - προσωπικά δεν βλέπω ακόμα οικονομικό αποτέλεσμα για την Κύπρο, δεν ξέρω μπορεί σε 10 χρόνια, σε 15 χρόνια, να υπάρχει οικονομικό αποτέλεσμα. Αλλά προς το παρόν δεν βλέπω κάποιο οικονομικό αποτέλεσμα ούτε και για την Ελλάδα. Το μόνον οικονομικό αποτέλεσμα που βλέπω για την Ελλάδα, είναι να πληρώσουμε 1,5 δισ. ευρώ στη Γαλλία για δύο φρεγάτες και μάλιστα χωρίς τα όπλα τους.

Η Μπονάντζα των ΑΟΖ



Κι αν δεν συνεργαστούμε με τους Ισραηλινούς ούτε με τους Αιγύπτιους, με ποιους θα συνεργαστούμε; Ποιες είναι οι συμμαχίες μας;
Εγώ δεν λέω να μην συνεργαστούμε με τους Ισραηλινούς και τους Αιγύπτιους. Εγώ λέω να μην έχουμε υπερβολικές προσδοκίες από αυτές τις συμμαχίες. Γιατί κάποιοι έστησαν όλη αυτή την ιστορία, όλο αυτό το αφήγημα περί ΑΟΖ και περί υδρογονανθράκων, πάνω σε υπερβολικές προσδοκίες από αυτές τις συνεργασίες, από αυτές τις τριμερείς συνεργασίες και «συμμαχίες». Και πάνω σε αυτές τις υπερβολικές προσδοκίες από τις «συμμαχίες» στήθηκε όλη η Μπονάντζα των υδρογονανθράκων και των ΑΟΖ.

Αυτό το φαρ ουέστ πού θα μας οδηγήσει;

Δεν νομίζω ότι μπορεί να μας οδηγήσει πουθενά. Σε οτιδήποτε θετικό…



Μπούμερανγκ;


Αντιλαμβάνομαι ότι θέτετε το ερώτημα εάν αξίζει τον κόπο που ανοίξαμε μέτωπο με την Τουρκία και για τους υδρογονάνθρακες;


Ναι ακριβώς. Όσοι ξεκίνησαν το θέμα των υδρογονανθράκων, μάλλον πίστευαν ότι αυτό θα ήταν ένας μοχλός πίεσης για τη λύση του Κυπριακού στη βάση του Διεθνούς Δικαίου κ.λπ. Δηλαδή, ότι το ενδεχόμενο να βρούμε φυσικό αέριο, θα βοηθούσε να πεισθούν οι δύο κοινότητες και οι χώρες οι οποίες εμπλέκονται στο Κυπριακό, να εξεύρουν λύση μια ώρα αρχύτερα και με καλύτερο τρόπο. Φαίνεται, όμως, ότι η ιστορία γυρίζει ανάποδα, ότι εμείς αναγκαζόμαστε να αμυνθούμε σε αξιώσεις, οι οποίες δεν υπήρχαν προηγουμένως.

Μέχρι πού θα το τραβήξει η Τουρκία;
Η Τουρκία θα κάνει συνεχώς βήματα, θα έχει συνεχώς αξιώσεις. Τρύπησε στην Κύπρο, τώρα έκανε τη συμφωνία με τη Λιβύη, αύριο ίσως δούμε κάποια γεωτρύπανα αρκετά νοτίως της Κρήτης που όμως θα είναι απειλητικά, πιθανώς να δούμε και νέους χάρτες. Όλα αυτά θα είναι μέσα στον χρόνο που έρχεται και αυτό βεβαίως θα σημαίνει και μεγαλύτερη ένταση και από στρατιωτικής πλευράς. Η Τουρκία μπορεί να το προχωρήσει ακόμα περισσότερο, διότι θεωρεί ότι έχει τους μεγάλους, αν όχι μαζί της, τουλάχιστον απαθείς, ουδέτερους απέναντί της.

Εννοείτε τις ΗΠΑ, τη Ρωσία;
Εννοώ τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία και μεγάλα ευρωπαϊκά κράτη. Η αντίθεση και η επιθετικότητα μερικών δηλώσεων που αποδόθηκαν στον κ. Μακρόν, δεν ενδιαφέρουν. Ακόμα περιμένετε στην Κύπρο το γαλλικό στόλο…