Για το κλίμα, αλλά εκτός... κλίματος

Η εξαγγελία ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών του Προέδρου της Δημοκρατίας για την ανάληψη πρωτοβουλίας συντονισμού των δράσεων της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής για την κλιματική αλλαγή, έχει εκληφθεί στο εσωτερικό της χώρας ως μία θετική πολιτική πράξη έναντι στις άκρως ανησυχητικές επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Την ίδια ώρα η αξιόλογη αυτή δράση αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη από την κοινή γνώμη, δεδομένου ότι η Κύπρος έχει ακόμη ανοικτά σοβαρότατα περιβαλλοντικά και ενεργειακά θέματα που άπτονται των υποχρεώσεών της έναντι της ΕΕ και της Συνθήκης του Παρισιού για το Κλίμα, για τα οποία εάν δεν ληφθούν γρήγορα και έγκαιρα τολμηρές αποφάσεις οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες τόσο για τα δημόσια οικονομικά όσο και για την τσέπη του κάθε πολίτη ξεχωριστά, ενώ θα πάρουν τη χώρα πίσω, από πλευράς οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Η πρωτοβουλία

Περιγράφοντας τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής ο Νίκος Αναστασιάδης έδειξε να διακατέχεται από ιδιαίτερη ευαισθησία για το μέλλον του πλανήτη. Μίλησε για τα παρατεταμένα κύματα καύσωνα, τις καταστροφικές πυρκαγιές, το λιώσιμο των πάγων και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, τις πλημμύρες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία μαρτυρούν όπως σημείωσε την κρίσιμη κατάσταση που αντιμετωπίζουμε. «Με συγκίνησαν», είπε, «τα λόγια της 16χρονης Γκρέτα Τούνμπεργκ, η οποία είπε ότι ’τα μάτια όλων των μελλοντικών γενεών είναι στραμμένα προς εσάς’. Πράγματι έχουμε όλοι υποχρέωση να παρέχουμε στις μελλοντικές γενιές ένα καλύτερο μέλλον, έναν πιο πράσινο πλανήτη». Η πρωτοβουλία που ανέλαβε η κυπριακή κυβέρνηση, όπως εξήγησε, έχει στόχο να φέρει κοντά τους κορυφαίους επιστήμονες και φορείς λήψης αποφάσεων της περιοχής μας, με σκοπό την ανάπτυξη πρακτικών και εφικτών λύσεων που έχουν διαρκή οφέλη για τους πολίτες μας».

Σε τοπικό επίπεδο, τι;

Για να γίνει ωστόσο πειστική η ανησυχία και η πρωτοβουλία του Προέδρου χρειάζεται πρώτα απ’ όλα σε τοπικό επίπεδο να διαμορφωθούν οι αναγκαίες πολιτικές για να λυθούν δυσεπίλυτα και επείγοντα περιβαλλοντικά προβλήματα. Μιλώντας στον «Π» ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος Αδάμος Αδάμου χαιρέτισε τη δήλωση του ΠτΔ, «με την προϋπόθεση», όπως ανέφερε, «ότι όλα αυτά τα οποία επαγγέλλεται αυτή τη στιγμή στις διεθνείς του σχέσεις και το τι θέλει να κάνει στην Ανατολική Μεσόγειο για το κλίμα, θα τα κάνει και στην πατρίδα μας η οποία είναι πολύ πίσω στους δείκτες της ΕΕ όσον αφορά το περιβάλλον». Το ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται είναι πώς απαντά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στα πολλαπλά περιβαλλοντικά προβλήματα που έχει η χώρα η οποία διατηρεί εξαιρετικά χαμηλούς δείκτες στην ΕΕ.

Γκρίζες πολιτικές

Στο ίδιο μήκος κύματος και η δήλωση του προέδρου των Οικολόγων Γιώργου Περδίκη: «Παρόλο που είναι μια πολύ καλή εξαγγελία την οποία θέλουμε να δούμε να προχωρά, στα αφτιά των ντόπιων ακούγεται σαν ψεύτικη, δυστυχώς. Πιστεύω πως η κοινή γνώμη αντέδρασε αρνητικά και αυτό είναι λίγο άδικο για τον ίδιο τον Πρόεδρο, αλλά θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κοινή γνώμη στηρίχθηκε σε αυτά που βλέπει κάθε μέρα να συμβαίνουν στην Κύπρο και όχι στις διακηρύξεις και στα ωραία λόγια που είπε ο Πρόεδρος στη Νέα Υόρκη». Κληθείς ο κ. Περδίκης να αναφέρει τα πρώτης προτεραιότητας περιβαλλοντικά ζητήματα έκανε αναφορά στο θέμα της αειφόρου ανάπτυξης κατ’ αρχήν, ασκώντας κριτική στην υπερβολή του τρόπου ανάπτυξης της οικοδομικής βιομηχανίας και ειδικότερα στη δραστηριότητα που σχετίζεται με τα χρυσά διαβατήρια, αφήνοντας αιχμές και για τον ίδιο τον Πρόεδρο και τις σχετικές οικονομικές δραστηριότητες που διατηρεί το στενό οικογενειακό του περιβάλλον. Έκανε επίσης λόγο για τις ΑΠΕ, σημειώνοντας ότι η Κύπρος δεν μπορεί να πανηγυρίζει ότι θα πάρει στα χαρτιά - ο 2020 με βάση τις τελευταίες άδειες που δοθήκαν- τον εξαιρετικά χαμηλό στόχο της διείσδυσης του 13% που είχαν βάλει οι προηγούμενες κυβερνήσεις που όπως σημείωσε έχουν και αυτές ευθύνες. Η διαχείριση των σκουπιδιών και των λυμάτων είναι άλλος ένας τεράστιος τομέας στον οποίο μείναμε πίσω, τονίζει, σημειώνοντας πως χρειαζόμαστε συνολικά μια πιο δυναμική και αποτελεσματική πολιτική. Όσον αφορά το κρίσιμο θέμα των υδρογονανθράκων εξέφρασε την απογοήτευσή του για την καθυστέρηση στην έλευση του φυσικού αερίου, όπως και των εναλλακτικών καυσίμων στην αυτοκίνηση. «Μπορεί», κατέληξε, «οι διακηρύξεις να πρασινίζουν, αλλά οι πράξεις παραμένουν γκρίζες».

Η Κύπρος ψήνεται - Τι καταγράφουν οι έρευνες

Γιατί απαιτείται η Κύπρος να λάβει αυτήν τη στιγμή τολμηρές αποφάσεις για το κλίμα; Η απάντηση είναι διότι πρωτίστως ψήνεται. Σαφέστατα και δεν μπορεί η μικρή Κύπρος από μόνη της να αλλάξει τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν ανά το παγκόσμιο, και ειδικότερα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία θερμαίνεται ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο και με το πιο απαισιόδοξο σενάριο ενδέχεται η αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας στο τέλος του 21ου αιώνα να φτάσει τους 5 βαθμούς Κελσίου. Ωστόσο, για να έχει λόγο στα διεθνή δρώμενα και για να είναι πειστική όταν κάνει παρεμβάσεις περιφερειακού χαρακτήρα, οφείλει πρωτίστως να είναι έτοιμη να φέρει εις πέρας τις υποχρεώσεις της. Σε έρευνα του «Π» που είχε δημοσιευτεί πριν από δύο μήνες αναδείχθηκε το σοβαρό πρόβλημα της υπερθέρμανσης του νησιού. Όπως είχαμε γράψει, τα δεδομένα από την έρευνα του Ινστιτούτου Κύπρου, το οποίο είναι πρωτοπόρο στην έρευνα για την κλιματική αλλαγή, είναι πολύ απαισιόδοξα.

Στη Λευκωσία το έτος 2018 ήταν κατά 3 βαθμούς Κελσίου θερμότερο από τον μέσο όρο του 20ού αιώνα, στη Λάρνακα 1,85 βαθμούς Κελσίου και στην Πάφο κατά 2 βαθμούς. Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα που δείχνει την οριακή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε είναι ότι στη Λευκωσία η μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία ρεκόρ για ημέρα Μαΐου (42,1 βαθμούς Κελσίου) καταγράφηκε φέτος στις 29/05/2019 σπάζοντας το προηγούμενο ρεκόρ των 41,1 βαθμών Κελσίου που σημειώθηκε στις 16 Μαΐου το 1989. Όπως μας είχαν πει οι επιστήμονες του Ινστ. Κύπρου, το ανησυχητικό για την περιοχή μας είναι πως η θετική αλλαγή στη θερμοκρασία είναι διπλάσια απ’ ό,τι ο παγκόσμιος μέσος όρος. Στον παγκόσμιο μέσο όρο η θερμοκρασία είναι κατά 1 βαθμό Κελσίου υψηλότερη από την προβιομηχανική περίοδο, ενώ στην Κύπρο αυτή η θερμοκρασία είναι διπλάσια, συν 2 ή 3 βαθμούς. Προβλέπεται επίσης άνοδος των θερμοκρασιών από 1 έως 5 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του 2090, κάτι που πλέον αφορά την ίδια την επιβίωσή μας.

Τελικά πόσα «πρόστιμα» θα κληθούμε να πληρώσουμε;

Η υπερθέρμανση δεν είναι η μόνη απειλή για την Κύπρο. Μπορεί φέτος να είδαμε τα φράγματα να γεμίζουν αλλά η λειψυδρία αποτελεί γεγονός. Με βάση τις έως τώρα παρατηρήσεις, ο ετήσιος μέσος όρος της βροχόπτωσης μειώθηκε κατά 17% από τις αρχές έως τα τέλη του 20ού αιώνα. Η Κύπρος εκτός από πιο ζεστή χώρα προβλέπεται να γίνει και πιο ξηρή, με περισσότερη σκόνη, υγρασία στα παράλια, αυξημένες τροπικές νύχτες και καταστροφικές πλημμύρες. Σύμφωνα δε με άλλες μετρήσεις, εάν έλιωναν όλοι οι πάγοι του πλανήτη, η Κύπρος θα έχανε το 22% του εδάφους της. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει η ΚΔ σε τοπικό επίπεδο για να συμβάλει στην αναχαίτιση αυτής της κατάστασης;

Πρώτα απ’ όλα να προχωρήσει σε ένα δυναμικό εθνικό σχέδιο -βρίσκεται υπό διαμόρφωση και πρέπει να είναι έτοιμο με βάση τις υποχρεώσεις στην ΕΕ τον Δεκέμβριο- για το κλίμα και την ενέργεια. Ο στόχος που τέθηκε στην Κύπρο αφορά τη σταδιακή μείωση από το 2021 έως το 2030 κατά 24% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από όλους τους τομείς. Η Κύπρος καλείται λοιπόν να λάβει δραστικά μέτρα ώστε να περιορίσει τις εκπομπές και να μην κληθεί να πληρώσει πρόσθετα δικαιώματα εκπομπής.

Όπως λίαν προσφάτως ενημερώθηκε το Υπουργικό από τον υπουργό Περιβάλλοντος, αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα ώστε να φτάσουμε τον πιο πάνω στόχο το κόστος για αγορά πρόσθετων δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου θα είναι δυσβάστακτο για την οικονομία και θα κυμαίνεται αναλόγως σεναρίου από 84 εκατ. μέχρι και 184 εκατ. ευρώ. Υπάρχει και ένα τρίτο σενάριο, το πιο φιλόδοξο που απαιτεί τη λήψη των πιο τολμηρών μέτρων που δίνει το δικαίωμα στην Κύπρο να μειώσει τις εκπομπές της τόσο ώστε να μην πληρώσει καθόλου δικαιώματα. Ουσιαστικά, η κυβέρνηση και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλούνται να αποφασίσουν αν θα πληρώσουν βαριά «πρόστιμα» για επιπλέον ρύπους ή εάν θα δαπανήσουν αυτά τα κονδύλια για να προσφέρουν καθαρότερο περιβάλλον -και πολλά άλλα οφέλη μεταξύ των οποίων καλύτερη υγεία- στους πολίτες. Ανάλογες είναι και οι υποχρεώσεις της ΑΗΚ, της οποίας επίσης οι διαθέσιμες εκπομπές μειώνονται, με αποτέλεσμα από το 2021 σε περίπτωση που δεν φτάσει το φυσικό αέριο να κληθεί να πληρώνει επιπλέον ρύπους οι οποίοι θα περάσουν στους λογαριασμούς του ρεύματος προκαλώντας ηλεκτροσόκ όχι μόνο στα νοικοκυριά αλλά και στην οικονομία.