Τι μας άφησε η εβδομάδα με την επίσκεψη της Λουτ

Η έκφραση του Σκωτσέζου συγγραφέα Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, ο οποίος υποστήριξε πως το αποτέλεσμα μιας μέρας δεν πρέπει να το κρίνει κανείς από τη σοδειά που θέρισε αλλά από τους σπόρους που έσπειρε, περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο τα όσα έγιναν την εβδομάδα που μας πέρασε σε σχέση με την προσπάθεια συνομολόγησης όρων αναφοράς στο Κυπριακό. Αν επιχειρήσει να δει κανείς το ποτήρι μισογεμάτο, με δεδομένο πως ακόμα δεν έχει κηρυχθεί αδιέξοδο στη διαδικασία παρά τη μη κατάληξη σε συμφωνία, τότε θα δει πως πλέον τα Ηνωμένα Έθνη έχουν μια ξεκάθαρη αντίληψη για τις θέσεις των δύο πλευρών γύρω από τους όρους αναφοράς, και αυτό αποτελεί σημαντική «σπορά». Αυτή η εβδομάδα μας επεφύλαξε και μια σειρά από μαθήματα που καλά θα κάνουμε να τα λάβουμε σοβαρά υπόψη. Το θετικό που προκύπτει είναι πως η διαδικασία συνεχίζεται, με πρώτο σταθμό, όπως όλα δείχνουν μέχρι στιγμής, τις κατ’ ιδίαν συναντήσεις των Αναστασιάδη και Ακιντζί με τον Αντόνιο Γκουτέρες στη Νέα Υόρκη το τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη. Κομβικής σημασίας επίσης θα είναι και οι συναντήσεις του γ.γ. ΟΗΕ κατά τη διάρκεια της γ.σ. του διεθνούς οργανισμού με τις εγγυήτριες δυνάμεις. Στις συναντήσεις αυτές ο Γκουτέρες θα έχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να θέσει ερωτήματα και να λάβει απαντήσεις σε σχέση με τις προθέσεις των εγγυητριών για το επόμενο βήμα, αλλά και για τους όρους αναφοράς.

Η παρουσία Λουτ και ο τρόπος που χειρίστηκε τις συναντήσεις και τις εξελίξεις καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψής της στο νησί καταδεικνύουν τη δέσμευση των Ηνωμένων Εθνών στη διαδικασία συνομολόγησης όρων αναφοράς και στις διαβουλεύσεις που γίνονται. Την ίδια όμως στιγμή αποδεικνύουν στην πράξη πως οι δύο πλευρές είναι αυτές που ηγούνται και καθοδηγούν αυτή την προσπάθεια, ακλουθώντας πιστά την αρχή πως η διαδικασία διαπραγμάτευσης και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται παραμένει κυπριακής ιδιοκτησίας. Άλλωστε, ήταν ξεκάθαρο εξαρχής πως ούτε ο γ.γ. ΟΗΕ, ούτε και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν πρόθεση να αναλάβουν τα ηνία, καθώς οι πλευρές είναι αυτές που πρέπει να επιδείξουν πολιτική βούληση και διάθεση να βρεθεί συμφωνία μεταξύ τους. Ακόμα και όταν διαφάνηκε εντός της εβδομάδας ότι δεν υπάρχει συμφωνία, η κ. Λουτ παρέμεινε και ακολουθούσε τις πλευρές στη διαβούλευση. Πάντα με γνώμονα την ουσία.

Σημαντικό στοιχείο επίσης το γεγονός πως πέραν από κάποιες διαρροές που παραπέμπουν σε προσπάθεια απόδοσης ευθυνών, οι πλευρές κρατούν χαμηλούς τόνους και διαμηνύουν συνέχιση της προσπάθειας.

Επί της διαδικασίας 

Στο σημείο αυτό, το πρώτο στοιχείο το οποίο θα πρέπει να επισημάνουμε είναι πως η μη κατάληξη σε όρους αναφοράς μέχρι στιγμής, σε μια διαδικασία που κρατάει 13 μήνες μέχρι τώρα, έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τη μουδιασμένη πολιτική βούληση. Το δεύτερο σημείο είναι πως αφέθηκε να νοηθεί πως η συμφωνία θα ήταν κάτι απλό και εύκολο σε αυτό το στάδιο, με την ε/κ πλευρά να δίνει την αίσθηση πως λίγο πολύ όλα ήταν συμφωνημένα με τον Ακιντζί. Από την πρώτη μέρα που ο Αντόνιο Γκουτέρες εισήγαγε την ορολογία περί όρων αναφοράς, είχε αφεθεί να νοηθεί πως η διαδικασία για τη συνομολόγησή τους θα είχε ως βασική προϋπόθεση την αναλυτική καταγραφή των στοιχείων και των θέσεων των πλευρών σε σχέση με το πώς θα έπρεπε να κινηθούν τα πράγματα μέχρι τέλους στην προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού. Υπήρχε μάλιστα και δομή την οποία μετέφερε η κ. Λουτ στις δύο πλευρές, η οποία χωριζόταν σε 4 πυλώνες: ουσία, διαδικασία-μεθοδολογία, βάση λύσης και βασικές αρχές, ποιος φέρει ευθύνη και σε ποιο βαθμό σε περίπτωση μη επιτυχούς κατάληξης.

Στην πορεία επιχειρήθηκε, λόγω των διαφωνιών που είχαν οι δύο πλευρές στην ουσία των ζητημάτων και σε μια προσπάθεια να συνεχιστεί η διαδικασία, να πάμε σε μια επιγραμματική καταγραφή κάποιων βασικών σημείων ως επικεφαλίδων και η ουσία να αφεθεί στο τέλος.

Ωστόσο, το κείμενο των όρων αναφοράς δεν θα μπορούσε να διαφέρει, στη μορφή του, σε σχέση με όλα τα προηγούμενα κοινά ανακοινωθέντα που είχαν στο παρελθόν εκδοθεί πριν από κάθε σημαντική διαδικασία για το Κυπριακό. Αυτό συνεπάγεται πως η επιγραμματική αναφορά εντός των όρων αναφοράς, στο κοινό ανακοινωθέν 11ης Φεβρουαρίου 2014, στις παραμέτρους του πλαισίου Γκουτέρες όπως το παρουσίασε ο ίδιος στις 30 Ιουνίου 2017 και στις συγκλίσεις που οδήγησαν στη διάσκεψη για την Κύπρο στο Κραν Μοντανά, θα έπρεπε να εμπλουτιστούν με επιπρόσθετο λεκτικό σε κάποια επιμέρους σημεία. Στο στάδιο αυτό προέκυψε η διαφωνία επί του περιεχομένου, με τις πλευρές να επιδίδονται σε αυτό που η κ. Λουτ, σε κατ’ ιδίαν συζήτηση με διπλωματική πηγή, χαρακτήρισε ως χριστουγεννιάτικο δέντρο με στολίδια, όπου «χριστουγεννιάτικο δέντρο» είναι το κείμενο των όρων αναφοράς και «στολίδια» οι αναφορές που ήθελαν οι πλευρές να προσθέσουν.

Η σύγχυση, λοιπόν, επί της μορφής των όρων αναφοράς είναι το ένα σημείο που κρατάμε ως ανασταλτικό παράγοντα για τη συνομολόγηση μέχρι στιγμής. Θα έπρεπε να υπάρχει μια σταθερή γραμμή την οποία οι πλευρές θα έπρεπε να είχαν τηρήσει και να βαδίσουν σε αυτή, έτσι ώστε να είναι ξεκάθαρη η πολιτική τους βούληση.
Το δεύτερο σημείο που όπως διαφάνηκε στην πορεία διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο στη μέχρι τώρα μη κατάληξη σε όρους αναφοράς, είναι το γεγονός πως η άμεση και επιτακτική εμπλοκή των εγγυητριών δυνάμεων στην ουσία των όρων αναφοράς δεν επιδιώχθηκε με ένταση εξαρχής σε αυτή τη διαδικασία. Το γεγονός ότι η διαδικασία είναι κυπριακής ιδιοκτησίας, οδήγησε τα Ηνωμένα Έθνη να επικεντρωθούν κυρίως στις δύο πλευρές, χωρίς μάλιστα, μέχρι την πρόσφατη επίσκεψη της Λουτ στο νησί, να δίνεται η αίσθηση του επείγοντος και της εντατικοποίησης των διαδικασιών.

Στο περιεχόμενο των όρων αναφοράς υπάρχουν εξαιρετικής σημασίας, στην ουσία και στη διαδικασία, σημεία τα οποία αφορούν άμεσα στις εγγυήτριες δυνάμεις, όπως η ασφάλεια, οι εγγυήσεις, τα στρατεύματα, αλλά και η σύγκληση άτυπης διάσκεψης και τελικής διάσκεψης για την Κύπρο. Το επόμενο διάστημα, πιθανόν μετά τη γ.σ. του ΟΗΕ, η κ. Λουτ αναμένεται να έχει επαφές με όλες τις εγγυήτριες δυνάμεις για να δει τις δικές τους θέσεις σε σχέση με το τελικό περιεχόμενο των όρων αναφοράς, ενώ δεν έχει αποκλείσει κανείς το ενδεχόμενο να επανέλθει στο νησί για συνέχιση της διαδικασίας. Είναι ξεκάθαρο πλέον εκ του αποτελέσματος πως αν δεν υπάρξει κάποια συνεισφορά άμεση από τις εγγυήτριες, τότε δύσκολα θα φτάσουν οι πλευρές σε ακτίνα συμφωνίας.

Η στάση Ακιντζί

Η ε/κ πλευρά όλες αυτές τις μέρες κάνει λόγο για συναντίληψη των δύο ηγετών κατά την άτυπη συνάντηση της 9ης Αυγούστου, η οποία φαίνεται να χάλασε λόγω της στάσης του Μουσταφά Ακιντζί, όπως υποστηρίζει. Διπλωματικές πηγές εντός της ε/κ πλευράς ανέφεραν μάλιστα πως η κινητικότητα στο Κυπριακό βολεύει τον Ακιντζί, ο οποίος θέλει διακαώς, όπως λένε, να κλειδώσει όρους αναφοράς, έτσι ώστε να τους κρατά ως εργαλείο για να κερδίσει τις «εκλογές» στα κατεχόμενα το 2020. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν πως η Τουρκία πίεσε τον Ακιντζί να μην αποδεχτεί το κείμενο των όρων αναφοράς ως είχε διαμορφωθεί μέχρι την προηγούμενη Τρίτη (επιγραμματικά 3 σημεία). Η πολιτική βούληση, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, αγγίζει και τις δύο πλευρές, άρα μερίδιο ευθύνης για τη μη κατάληξη μέχρι στιγμής έχει και ο Μουσταφά Ακιντζί, χωρίς αμφιβολία.

Σε όλα αυτά υπάρχει όμως μια αντίφαση την οποία οφείλουμε να καταγράψουμε. Η τ/κ πλευρά επί δύο χρόνια διαμηνύει πως δεν θα εμπλακεί σε μια νέα διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού αν δεν διασφαλιστεί η αποτελεσματική συμμετοχή (μια θετική ψήφος), αν παραμείνει ανοιχτού τέλους η διαδικασία και αν δεν υπάρξει εναλλακτική λύση για το status quo σε περίπτωση μη κατάληξης σε τελική συμφωνία επικυρωμένη από τα δημοψηφίσματα. Ο Μουσταφά Ακιντζί, σε δηλώσεις του μετά τη συνάντηση της 9ης Αυγούστου, έκανε μεν λόγο για συναντίληψη στα τρία σημεία που προαναφέραμε, μίλησε όμως και για διαφωνίες σε κύρια κεφάλαια τις οποίες θα συζητούσαν, όπως είχε πει, οι πλευρές στην παρουσία Λουτ και θα ξεκαθάριζαν στην παρουσία Γκουτέρες, σύμφωνα με τον ίδιο, δίνοντας με αυτό τον τρόπο το στίγμα των δικών του κινήσεων από τότε. Άλλωστε, αν δεχτούμε χάριν συζήτησης πως θέλει όντως να κλειδώσει όρους αναφοράς για να τους αξιοποιήσει προεκλογικά, αυτοί οι όροι θα πρέπει να περιλαμβάνουν έστω και στο ελάχιστο κάποιες από τις επιδιώξεις της τ/κ πλευράς. Όπως επιδιώξεις έχει και η ε/κ πλευρά, γεγονός απόλυτα θεμιτό. Δεν θα έπρεπε λοιπόν να δίνεται η εντύπωση πως η διαδικασία είναι απλή, καθώς είναι πολύπλοκη και προϋποθέτει μεθοδικότητα, πολιτική βούληση και τολμηρές αποφάσεις.

Η διαδικασία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, με αβέβαια τα επόμενα βήματα, όμως δεν έχει κηρυχθεί αδιέξοδο. Καθήκον όλων των εμπλεκομένων πλευρών, των εγγυητριών δυνάμεων μη εξαιρουμένων, είναι η στοχοπροσήλωση και η εποικοδομητική στάση που να μην αφήνει περιθώρια κατάρρευσης αυτής της προσπάθειας, καθώς κάτι τέτοιο θα επιφέρει αλυσιδωτές διαφοροποιήσεις στα δεδομένα όπως τα ξέρουμε μέχρι σήμερα.