Η κατάθεση της έκθεσης του γ.γ. ΟΗΕ για το Κυπριακό έφερε στην επιφάνεια τις δυσκολίες και την αστοχία των πλευρών για συνομολόγηση όρων αναφοράς. Ως επτασφράγιστο μυστικό κρατούσε το Προεδρικό την τελευταία, διαδικαστικής φύσεως, πρόταση την οποία κατέθεσε σε όλες τις πλευρές η Τζέιν Χολ Λουτ. Καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν στον «Πολίτη» πως η πρόταση έχει να κάνει με μια νέα σύσκεψη όλων των εμπλεκομένων πλευρών (πιθανόν στη Γενεύη), συμπεριλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε μια διαδικαστικής φύσεως συνάντηση στο εξωτερικό. Στόχος θα ήταν η συζήτηση επί όλων των διαδικαστικών ζητημάτων που θα διαμόρφωναν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για τις πλευρές, σε σχέση με το τι θα συζητηθεί, πότε και με ποιο χρονικό ορίζοντα. Σύμφωνα με την πρόταση, οι πλευρές θα έπρεπε να έρθουν σε μια συμφωνία έτσι ώστε να μπορέσουν να μπουν σε μια σειρά και τα επόμενα βήματα στο Κυπριακό. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν πως, παρά το γεγονός ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά παρουσιάστηκε θετική σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η πρόταση φαίνεται να προσκρούει στη διστακτικότητα της Τουρκίας, λόγω κυρίως της συμμετοχής της ΕΕ σε αυτή τη διαδικασία. Η διστακτικότητα αυτή ενδεχομένως να ευθύνεται και για το γεγονός ότι η πρόταση δεν συμπεριλήφθηκε καν στην έκθεση την οποία κατέθεσε ο Γκουτέρες στο ΣΑ του ΟΗΕ για τις καλές υπηρεσίες του στο Κυπριακό.
Η έκθεση
Ο Αντόνιο Γκουτέρες, σε μια προσπάθεια να καταγράψει τα όσα συνέβησαν στο πεδίο των διαβουλεύσεων στο Κυπριακό από τον Οκτώβριο του 2018 μέχρι και σήμερα, τονίζει ότι οι προσδοκίες για επιτυχή κατάληξη στη συνομολόγηση όρων αναφοράς είναι χαμηλές. Κάλεσε τις πλευρές να κατανοήσουν ότι για να καταφέρουν να φτάσουν σε μια διευθέτηση θα πρέπει να συμβιβαστούν με το γεγονός ότι η κάθε πλευρά θα πάρει λιγότερα από τον απόλυτο βαθμό των απαιτήσεων που έχει. Την ίδια στιγμή εκφράζει την ελπίδα ότι η διαδικασία η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, με τη συνεισφορά της κ. Λουτ, θα οδηγήσει σε επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, στις οποίες και ο ίδιος θα μπορέσει να αφιερώσει όλο το βάρος των καλών του υπηρεσιών. Προς αυτή την κατεύθυνση κάλεσε τους Αναστασιάδη και Ακιντζί, τις εγγυήτριες δυνάμεις και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να εργαστούν εποικοδομητικά και με την απαραίτητη αίσθηση του κατεπείγοντος σε έναν προβλέψιμο χρονικό ορίζοντα. Τόνισε πως τα επόμενα βήματα θα πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένα. Σε αντίθεση με την αντίστοιχη έκθεση του περασμένου Οκτωβρίου, τώρα έχει προσθέσει σαφή αναφορά στο ότι «εδώ και δεκαετίες το ΣΑ του ΟΗΕ επιδιώκει μια λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας». Επισημαίνει ότι δεν υπάρχει πλέον χρόνος για χάσιμο και καλεί τις πλευρές να λάβουν εποικοδομητικά υπόψη τα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες της 30ής Ιουνίου 2017. Παρά το γεγονός ότι στην προηγούμενη έκθεσή του έκανε λόγο για αναγκαιότητα ύπαρξης νέων ιδεών στο τραπέζι, σε αυτή την έκθεση δεν αναφέρει πουθενά κάτι τέτοιο, όπως επίσης καμία αναφορά δεν υπάρχει για τις ιδέες που κατέθεσε όλο αυτό το διάστημα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ξεκάθαρη είναι και η αναφορά στα ενεργειακά, όπου αναφέρει πως οι φυσικοί πόροι θα πρέπει να είναι προς όφελος και των δύο κοινοτήτων και μπορούν να αποτελέσουν ισχυρό κίνητρο για βιώσιμη λύση στο Κυπριακό.
Ασκεί, άλλωστε, σφοδρή κριτική στις πλευρές για τη στάση τους, ιδιαίτερα σε σχέση με τις δημόσιες τοποθετήσεις και τη ρητορική που υιοθέτησαν όλο αυτό το διάστημα.
Τα σημεία στα οποία εντοπίζει ευθύνες στις πλευρές ο Αντόνιο Γκουτέρες στην έκθεσή του είναι:
- Οι δημόσιες τοποθετήσεις και η ρητορική που υιοθέτησαν οι πλευρές δεν δημιούργησαν θετικό κλίμα προς την προσπάθεια για παραγωγική διαδικασία, επισημαίνει.
- Η στάση αυτή επιβαρύνθηκε ακόμα περισσότερο από παραβιάσεις στη νεκρή ζώνη.
- «Παρόλο που οι πλευρές επαναβεβαίωναν τη δέσμευση σε προηγούμενες συγκλίσεις, δεν βρέθηκε ο τρόπος να μετουσιωθούν σε συμφωνία στους όρους αναφοράς, μέχρι τώρα».
- Η ρητορική των δύο πλευρών στο νησί έδωσε έμφαση στις διαφορές που διχάζουν τις κοινότητες αντί να δώσουν έμφαση σε όσα ενώνουν τις πλευρές σε ένα κοινό μέλλον, αναφέρει μεταξύ άλλων.
- Η καθυστέρηση σχεδόν τεσσάρων ετών σε σχέση με την υλοποίηση των δεσμεύσεων, για συγκεκριμένα ΜΟΕ, λειτούργησε ως σημείο τριβής, αναφέρει. Σημειώνει, ωστόσο, ότι η συμφωνία στα ΜΟΕ και η υλοποίησή τους έρχεται σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή και χαιρετίζει την εξέλιξη αυτή.
Αντιδράσεις από κόμματα για το περιεχόμενο
Στο κυβερνητικό στρατόπεδο θεωρούν πως οι αναφορές στην έκθεση του γ.γ. ΟΗΕ είναι βελτιωμένες σε σχέση με την προηγούμενη αντίστοιχη έκθεση Οκτωβρίου 2018. Σε γενικές γραμμές φαίνεται να καλύπτει τις προσδοκίες της κυβέρνησης, καθώς η Τζέιν Χολ Λουτ συνεχίζει την προσπάθεια για συνομολόγηση των όρων αναφοράς.
Θεωρούν μάλιστα πως οι αναφορές ιδιαίτερα στο κομμάτι των ενεργειακών είναι σαφώς βελτιωμένες σε σχέση με την προηγούμενη έκθεση του γ.γ. ΟΗΕ. Από πλευράς κυβερνώντος κόμματος, ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ έκανε λόγο για «ανοικτό παράθυρο ελπίδας για μια νέα διαδικασία για το Κυπριακό, στα πρότυπα του Κραν Μοντανά, αφού καλεί και τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων, αλλά και τις εγγυήτριες δυνάμεις. Κάνει αναφορά στα έξι σημεία του πλαισίου Γκουτέρες, αλλά και επαναβεβαιώνει με μεγάλη σαφήνεια το μοντέλο λύσης του Κυπριακού, της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας». Θετικό πρόσημο βάζει και το ΑΚΕΛ στην έκθεση Γκουτέρες, καθώς σε δηλώσεις του ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος Γιώργος Λουκαΐδης στάθηκε ιδιαίτερα στο ότι « ο γενικός γραμματέας εκφράζει πρόθεση συνέχισης της προσπάθειας για επανέναρξη των συνομιλιών». Επισημαίνει όμως και το γεγονός ότι ο Αντόνιο Γκουτέρες αφήνει σαφείς αιχμές προς τις πλευρές για τη συνέχεια και καλεί τους εμπλεκομένους να καταλήξουν σε όρους αναφοράς χωρίς χρονοτριβές.
Η Τουρκία στο απυρόβλητο
Στο ΔΗΚΟ έχουν μια εντελώς διαφορετική ανάγνωση των δεδομένων, καθώς θεωρούν ότι ο γ.γ. του ΟΗΕ δεν έκανε καμιά αναφορά στην προκλητική στάση της Τουρκίας, αλλά ούτε στις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου 1977 και 1979 για το Κυπριακό. Δηλώνουν την απογοήτευσή τους γιατί, όπως λένε, η Τουρκία μένει στο απυρόβλητο και η προκλητική της στάση εξισώνεται με μερικές δηλώσεις της ε/κ πλευράς. Στην ΕΔΕΚ στέκονται ιδιαίτερα στο γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος σε αυτή τη διαδικασία, καθώς υπάρχει ασάφεια ως προς τη βάση αλλά και τη διαδικασία, την οποία η κάθε πλευρά ερμηνεύει όπως θέλει, ενώ επισημαίνουν πως προοπτική επανέναρξης των συνομιλιών θα υπάρξει εάν και εφόσον αξιοποιηθούν σωστά τα ψηφίσματα και οι αποφάσεις του ΟΗΕ. Απογοητευτική η έκθεση για το Κίνημα Οικολόγων, καθώς ανέμεναν ότι θα περιελάμβανε αναφορά στις εχθρικές ενέργειες των Τούρκων στα Στροβίλια, στον Αγ. Σωζόμενο και στο θέμα του ποδοσφαιρικού αγώνα στην Πύλα. «Αποφεύγει επίσης να καταγγείλει την τουρκική προκλητικότητα ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου». Θετικά αλλά και αρνητικά σημεία βλέπει στην έκθεση η Συμμαχία Πολιτών, η οποία επισημαίνει τον κίνδυνο αξιοποίησης, από πλευράς ΗΠΑ, της αναφοράς για χαμηλές προσδοκίες από μέρους του ΟΗΕ, έτσι ώστε να ασκήσουν πίεση για μείωση της δύναμης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Η πρόεδρος του Κινήματος Αλληλεγγύη, Ελένη Θεοχάρους, επέλεξε να σταθεί ιδιαίτερα στην ουδετερότητα που τηρεί στην έκθεση ο Αντόνιο Γκουτερες.
