Διακρίνεται για την πολύπλευρη μόρφωση και την ευρύτητα του πνεύματός του. Ο κ. Σωφρόνης Σωφρονίου, ακούραστος μελετητής της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής κληρονομιάς, μετουσιώνει τις γνώσεις του σε στάση ζωής, οδηγώντας μας σε μια αυτοπαρατηρησία. Διεισδύει στις συνθήκες που καθορίζουν τις κοινωνικές εξελίξεις και μοιράζεται ευθέως τη δική του κριτική θεώρηση των πραγμάτων θέτοντας προβληματισμούς.
Ο βετεράνος ακαδημαϊκός μεγάλωσε στην Ευρύχου μέχρι τα δεκατρία, δεκατέσσερά του χρόνια. Φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και ακολούθως στο Διδασκαλικό Κολέγιο Μόρφου. Στα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας του δίδαξε σε σχολείο της Λευκωσίας -στον Άγιο Ανδρέα- και στη συνέχεια πήγε με υποτροφία στην Αγγλία όπου σπούδασε Ελληνική Ιστορία και Φιλολογία και συνέχισε σε μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο. Εργάστηκε στο πολυτεχνείο Middlesex το οποίο μετεξελίχθηκε σε πανεπιστήμιο και στην ελληνική υπηρεσία του BBC.
«Τα τελευταία χρόνια έβλαψαν την Κύπρο δύο θρησκείες, δύο παρερμηνευμένες θρησκείες: ο χριστιανισμός που δέθηκε στο άρμα του αδιάλλακτου εθνικισμού και ο κομουνισμός που δέθηκε στο άρμα του ρωσικού σταλινισμού»
Κατά τη διάρκεια του αγώνα της ΕΟΚΑ βρισκόσασταν στην Αγγλία. Πώς βιώσατε εκείνα τα χρόνια;
Η αγγλική παρουσία στην Κύπρο δεν μπορώ να πω ότι ήταν ζυγός, όπως περιγράφεται. Πιστεύω ότι θα κερδίζαμε την ελευθερία μας με μικρά βήματα χωρίς μεγάλη σύγκρουση. Το λάθος που έκαναν τότε οι «πολιτικοί» μας είναι ότι δεν εκμεταλλεύτηκαν περιόδους όπου στην Αγγλία κυβερνούσε το Εργατικό Κόμμα. Συγκρούστηκαν με μια συντηρητική κυβέρνηση. Αν ήμασταν πιο γνωστικοί, θα λαμβάναμε υπόψη το αγγλικό περιβάλλον και θα δρούσαμε αναλόγως. Ακόμα και τον καιρό του Αγώνα, το Εργατικό Κόμμα υποστήριζε την Κύπρο με εκλογικό κόστος. Αυτό το σημείο δεν είναι πολύ γνωστό μέχρι σήμερα. Την ιστορία δεν την ξέραμε σωστά. Βέβαια, τιμά κανείς τους ήρωες και τους σέβεται, όμως χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι του 1821 για να ελευθερωθούμε μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δυστυχώς, δεν γίνεται σωστή κριτική και πληρώνουμε ακόμα και για τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε ή γνωρίζουμε το παρελθόν. Κατά τη διάρκεια του αγώνα ήμουν στην Αγγλία. Γίνονταν διαδηλώσεις στο Λονδίνο, λάμβανα μέρος στα δρώμενα - ήμουν μέλος και ακολούθως αντιπρόεδρος της Αδελφότητας. Τότε, υπήρχαν στο Λονδίνο τουλάχιστον 100 χιλ. Κύπριοι. Κανείς απ’ ό,τι ξέρω δεν έπαθε τίποτα λόγω των γεγονότων στην Κύπρο. Αυτό το αποδίδω στο φιλελεύθερο του βρετανικού λαού και κυρίως στην επίδραση του Εργατικού Κόμματος. Τα τελευταία χρόνια έβλαψαν την Κύπρο δύο θρησκείες, δύο παρερμηνευμένες θρησκείες: ο χριστιανισμός που δέθηκε στο άρμα του αδιάλλακτου εθνικισμού και ο κομουνισμός που δέθηκε στο άρμα του ρωσικού σταλινισμού.
Πότε επιστρέψατε στην Κύπρο και πώς συνεχίσατε την επαγγελματική σας πορεία;
Μετά από 30 χρόνια στην Αγγλία επέστρεψα στην Κύπρο το 1981. Ήμουν εκ των ιδρυτών του Intercollege, το οποίο στη συνέχεια μετεξελίχθηκε σε πανεπιστήμιο. Συνδιευθυντής στην αρχή και αργότερα διευθυντής. Σήμερα είμαι ομότιμος πρόεδρος του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Θεωρώ πως πρέπει κάποια στιγμή να καταγραφούν οι προσπάθειες για το πώς ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα μετεξελίχθηκαν σε πανεπιστήμια, πράγμα που χρειάζονταν τόσο οι νέοι της Κύπρου όσο και η οικονομία μας. Υπήρξα επίσης σύμβουλος του Προέδρου Βασιλείου για δύο χρόνια και στη συνέχεια αποσπάστηκα για την ίδρυση του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι με τη συγγραφή.
Πώς κρίνετε το επίπεδο της παιδείας στην Κύπρο;
Θεωρώ ότι η παιδεία θα έπρεπε να ήταν καλύτερη για δύο λόγους: Αφενός, πιστεύω ότι ο Κύπριος εκ φύσεως είναι φιλομαθής και έξυπνος, και αφετέρου οι δάσκαλοι και οι καθηγητές αμείβονται πολύ καλά και έχουν πολύ καλές συνθήκες εργασίας σε σχέση με συναδέλφους τους σε άλλες ΕΕ χώρες. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι στις στατιστικές της ΕΕ λαμβάνουμε τις τελευταίες θέσεις στα μαθηματικά και τη γλώσσα. Δεν φταίει το σημερινό Υπουργείο Παιδείας, αλλά το υπουργείο των τελευταίων σαράντα ετών καθώς και οι διδασκαλικές οργανώσεις.
Η κακή χρήση της ελληνικής γλώσσας σήμερα λαμβάνει διαστάσεις μάστιγας. Ποια η δική σας εκτίμηση;
Θεωρώ ότι η ακόλουθη πρόταση του Προυστ χαρακτηρίζει την κατάσταση που αναφέρετε: «Η γλώσσα του παρόντος είναι το συνονθύλευμα των λαθών του παρελθόντος». Υπάρχει μια καθιερωμένη γλώσσα. Πρέπει να τη σεβόμαστε, να τη μιλάμε και να τη γράφουμε σωστά. Αυτό δεν συμβαίνει. Κάποτε είχα γράψει σε ένα κείμενό μου ότι θα έπρεπε να συσταθεί μια επιτροπή η οποία να παρακολουθεί τα ΜΜΕ και όποτε εντοπίζεται φανερό γλωσσικό λάθος να επιβάλλεται πρόστιμο. Έχουμε καταντήσει να μιλάμε σχεδόν σαν τον Μποστ. Ακόμη και άνθρωποι που σπούδασαν την ελληνική γλώσσα κάνουν βασικά λάθη. Για παράδειγμα: «δεν μπορείς να συνάγεις αυτό το συμπέρασμα», το σωστό είναι «να συναγάγεις». Ο Κύπριος δεν μπορεί να διακρίνει τον αόριστο, τον παρατατικό, πράγμα που απορείς πώς οι αρχαίοι έκαναν τόσες διακρίσεις στους χρόνους. Επιπρόσθετα, οι Κύπριοι μαθαίνουμε τα ελληνικά των Αθηνών σχεδόν ως ξένη γλώσσα. Δεν έχουμε την ενστικτώδη ευφράδεια του Αθηναίου. Όταν μιλάμε, υπάρχει η απόσταση της ελληνικής από την κυπριακή και αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην άνετη ροή του λόγου. Η κυπριακή διάλεκτος έχει τη δική της χάρη και ομορφιά, όμως παρεμβαίνει μεταξύ της νόησης και της έκφρασης.
Ποιοι πρέπει να είναι οι πρωταρχικοί στόχοι του Υπουργείου Παιδείας;
Δύο είναι τα βασικά θέματα: η γλώσσα και τα μαθηματικά. Οι καλοί γλωσσολόγοι θα πρέπει να επηρεάσουν τα πράγματα. Για τα μαθηματικά έχω μια άποψη που νομίζω θα ήταν πολύ χρήσιμη: Στις διεθνείς καταμετρήσεις στα μαθηματικά σχεδόν ανελλιπώς πρώτη θέση κατέχουν οι Σιγκαπούρη, Κορέα, Ταϊβάν, Χονγκ Κονγκ. Θα έστελνα λοιπόν δέκα μαθηματικούς στη Σιγκαπούρη για ένα διάστημα να παρακολουθήσουν, να χρησιμοποιήσουν τα σχολικά βιβλία, να μιμηθούν το όλο σύστημα, γιατί η γνώση των μαθηματικών είναι η βάση για την οικονομία, την τεχνολογία και όχι μόνο.
«Mind and Manners in classical Rome»
Το νέο σας βιβλίο με τίτλο: «Mind and Manners in classical Rome» έχει θέμα τη ρωμαϊκή πνευματική παραγωγή.
Το «Mind and Manners in classical Rome» είναι το τρίτο μου βιβλίο και επικεντρώνεται στη ρωμαϊκή σκέψη. Περιλαμβάνει τις καλύτερες σκέψεις και πληροφορίες για την πνευματική και άλλη ζωή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της δημοκρατίας, από τους Πλαύτο, Κικέρωνα, Λουκρήτιο, Οράτιο, Κάτουλλο, Προπέρτιο, Οβίδιο, Σενέκα, Τάκιτο, Σουητώνιο, Απουλήιο κ.ά. Είναι βιβλίο που μπορεί κάποιος να έχει δίπλα του και κάποτε να το ανοίγει να διαβάζει μέρος αυτού. Θα το χαρακτήριζα σαν καταφύγιο και επαφή με έναν μεγάλο και ωραίο πολιτισμό. Ένα τέτοιο βιβλίο αναπτύσσει τα λεγόμενα social skills - βοηθά τον αναγνώστη να εμπλουτίσει τις γενικές του γνώσεις, να αναβαθμίσει τις πνευματικές και τις συνομιλητικές του ικανότητες. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω ένα μεγάλο εκπαιδευτικό σφάλμα: τον περιορισμό των λατινικών στην κλασική κατεύθυνση. Θα έπρεπε να διδάσκονται όλοι οι μαθητές λατινικά, γιατί είναι ένα παράθυρο προς τη Δύση. Αξίζει να αναφερθεί ότι το βιβλίο μου «Great Quotations in English» που εκδόθηκε από τον οίκο Amazon είναι στα top10 του διεθνούς κολοσσού. Τέλος, αυτό το διάστημα ετοιμάζω ένα βιβλίο για την αρχαία ελληνική ποίηση.
«Ο στωικισμός πρόδρομος του χριστιανισμού και των υπολογιστών»
Μελετώντας κανείς το βιβλίο σας διαπιστώνει και την αδιάσπαστη σχέση του ρωμαϊκού και του ελληνικού πολιτισμού.
Ο ρωμαϊκός πολιτισμός είναι αδελφός του ελληνικού και ο ένας διαφωτίζει τον άλλο. Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι φιλέλληνες. Η πνευματική ελίτ της Ρώμης γνώριζε τα αρχαία ελληνικά πολύ καλύτερα από εμάς. Η Ρώμη ήταν η κοιτίδα του χριστιανισμού. Πιστεύω ότι ο χριστιανισμός μεταμοσχεύτηκε σε στωικούς κλώνους. Δεν θα γινόταν τόσο γρήγορα αποδεκτός ο χριστιανισμός αν δεν υπήρχε ο στωικισμός, που στη ρωμαϊκή εποχή ήταν ένα είδος κοσμικής θρησκείας. Κατόρθωμα του στωικισμού ήταν ο κοσμοπολιτισμός, η προηγμένη σκέψη αδελφοσύνης λαών και ανθρώπων. Προσωπικά κάνω και ένα βήμα πιο πέρα, θεωρώντας ότι ο στωικισμός είναι η ρίζα των υπολογιστών. Οι στωικοί ήταν οι πρώτοι που ανέπτυξαν την προτασιακή λογική, που είναι η απαρχή των υπολογιστών μέσω του Ιρλανδού Τζορτζ Μπουλ, ο οποίος μεταμόρφωσε τις προτάσεις σε αριθμούς και τους αριθμούς στο δυαδικό σύστημα, που είναι το σύστημα των υπολογιστών. Και έχουμε την τιμή ο στωικισμός να προέρχεται από την Κύπρο. Είναι λοιπόν πολύ ενδιαφέρον πώς ένα μικρό νησί έχει επηρεάσει τόσο τον χριστιανισμό όσο και τη σύγχρονη τεχνολογία.
«Η Ρώμη πρέπει να μας ενδιαφέρει γιατί είμαστε μέλη της ρωμιοσύνης»
Ποια η σχέση της Κύπρου με τη ρωμιοσύνη;
Ρωμιοσύνη είναι τόσο η αρχαία Ρώμη όσο και το Βυζάντιο. Στην Κύπρο είχαμε και τη Ρώμη και το Βυζάντιο. Το 30 π.Χ. όταν ο Αύγουστος νίκησε τον Μάρκο Αντώνιο, η Κύπρος, που ήταν ήδη στο πτολεμαϊκό κράτος, περιήλθε στους Ρωμαίους. Από το 30 π.Χ. έως τον 6 αι. μ.Χ. -διότι το Βυζάντιο ήταν Ρώμη ουσιαστικά μέχρι τον Ιουστινιανό- ήμασταν μέρος της Ρώμης. Μάλιστα, είχαμε ως κυβερνήτες μεγάλους Ρωμαίους, όπως ο Κικέρων. Η Ρώμη λοιπόν πρέπει να μας ενδιαφέρει γιατί είμαστε μέλη της ρωμιοσύνης.
«Η δημοκρατία στην Κύπρο αρχίζει με τον Γιώργο Βασιλείου»
Πώς κρίνετε τον Κύπριο του σήμερα;
Υπάρχουν πράγματα που είναι αξιοθαύμαστα, όπως η επιχειρηματικότητα, η εργατικότητα, η εφευρετικότητα του Κύπριου. Δεν πρέπει να είμαστε απαισιόδοξοι. Έχουμε αρκετά υψηλό επίπεδο ζωής, γνώσης και δεδομένου ότι έχουμε μια Δημοκρατία 60 ετών περίπου, πάμε καλά. Ευτυχώς αποβάλαμε τον μονοκομματισμό της εποχής Μακαρίου - Κυπριανού. Αυτό ήταν ένα κακό για την Κύπρο και αν συνεχιζόταν θα ήμασταν αφρικανική χώρα. Παρόλο που ήμουν προσωπικός φίλος του Κυπριανού, συγκρούστηκα, ουδέποτε συμβιβάστηκα με τις μεθόδους και το μονοκομματικό κράτος και πιστεύω ότι συνέβαλα στην αλλαγή. Η δημοκρατία στην Κύπρο θεωρώ ότι αρχίζει με τον Γιώργο Βασιλείου. Βεβαίως υπάρχει ακόμα κομματισμός, η προσωπική επίδραση στα πράγματα, αλλά η κατάσταση είναι καλύτερη απ’ ό,τι πριν 40 χρόνια. Το πρότυπο του Μακαρίου ήταν οι τριτοκοσμικοί ακόμα και οι κουμουνιστικοί ηγέτες: Ο ηγέτης πρέπει να παίρνει 99% των ψήφων, να κάνει ό,τι θέλει και να είναι υπεράνω του νόμου. Αυτό είναι κρατική παθολογία και έπρεπε κάποτε να τερματιστεί, παρόλο που οι κίνδυνοι επιστροφής στο κακό παρελθόν πάντα ελλοχεύουν.
Ποιος από τους υποψήφιους για την Προεδρία της Δημοκρατίας θεωρείτε ότι συγκεντρώνει τα περισσότερα θετικά στοιχεία;
Χωρίς αμφιβολία ο Νίκος Αναστασιάδης. Δεν έχει ουσιαστικό αντίπαλο. Ανόρθωσε την οικονομία -όχι με τον πιο σωστό τρόπο- αλλά το πέτυχε. Με τις προσπάθειές του ανέβασε το προφίλ της Κύπρου διεθνώς. Η Κύπρος είναι και φαίνεται ουσιαστικό μέλος της ΕΕ. Δημιούργησε συμμαχίες στη Μέση Ανατολή που αναδεικνύουν την Κύπρο ως κέντρο ενότητας στην περιοχή. Στο Κυπριακό οι προσπάθειές του για λύση ήταν ειλικρινείς. Δυστυχώς το θέμα των εγγυήσεων είναι κρίσιμο και πρέπει να βρεθεί μια λύση. Ωστόσο, με τον Ερντογάν δεν έχω πολλές ελπίδες. Είναι προβλέψιμος στις ακραίες και παράλογες αντιδράσεις του. Επί Αναστασιάδη δεν γνωρίζω πόση κομματικοποίηση του κράτους υπάρχει. Η Κύπρος είναι μικρή και οι προσωπικές σχέσεις επηρεάζουν γενικά. Η διαφθορά δεν είναι απορριπτέα εντελώς, εκείνο που είναι απορριπτέο είναι η μεγάλη διαφθορά. Ένα είδος διαφθοράς -υπό την έννοια ότι οι προσωπικές σχέσεις επηρεάζουν κάποιες αποφάσεις- είναι αναπόφευκτο. Είναι καταδικαστέα η έξαρση της διαφθοράς, όταν όλα γίνονται μόνο και μόνο για προσωπικούς λόγους ή για λόγους προσωπικού συμφέροντος. Είναι αδύνατο όμως να εξαλειφθεί όλη η διαφθορά.
Ποια είναι η άποψή σας για τον ρόλο της Εκκλησίας;
Η Εκκλησία πρέπει να απέχει από την πολιτική. Υπάρχουν αρκετά ηθικά προβλήματα με τα οποία οφείλει να ασχοληθεί. Η ασχολία με την πολιτική είναι μια διαστρέβλωση του ρόλου της θρησκείας και γίνεται για προσωπική προβολή. Επιπλέον, η συμμετοχή της Εκκλησίας στην πολιτική είναι διαστρέβλωση της δημοκρατίας, διότι υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν πως, αν μιλήσει ο Αρχιεπίσκοπος, θα πει το σωστό. Είναι κατάχρηση εξουσίας και αιτία πολλών κακών.
Απευθυνόμενος προς τους νέους, ποιες συμβουλές θα τους δίνατε;
Είναι γεγονός ότι αποκτά κανείς πείρα με τα χρόνια, αλλά δεν είναι εύκολο να τη μεταδώσει γιατί αλλάζουν οι συνθήκες. Διστάζω να δώσω συμβουλές, γιατί δεν γνωρίζω αν ισχύουν σήμερα αυτά που λέω. Βεβαίως, ισχύουν κάποια βασικά, όπως η καλή γνώση της γλώσσας, η καλή γνώση των μαθηματικών, της φυσικής, των οικονομικών, στοιχειώδεις τουλάχιστον γνώσεις. Είναι καλό οι νέοι να λαμβάνουν υπόψη την πείρα των μεγαλύτερων και να μην παρασύρονται από τις μόδες. Όσον αφορά την ηθική διαπαιδαγώγηση, να μελετούν την ελληνική ηθική φιλοσοφία - Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη. Αυτοί οι τρεις διατύπωσαν με έναν ωραίο και πειστικό τρόπο μεγάλες αρχές: «Όταν προσπαθείς να βλάψεις κάποιον, θα βλάψεις τον εαυτό σου», «Η αρετή έχει πολύ μεγάλη σχέση με τη γνώση», «Η αρετή, η ευδαιμονία και η επιτυχία είναι έννοιες αλληλένδετες». Έχω επηρεαστεί από αυτά τα κείμενα -όχι ότι έγινα ενάρετος- αλλά απέφυγα από το να γίνω παλιάνθρωπος.
*Φωτογραφία: Ελένη Παπαδοπούλου
