Οι Σποροφύλακες Πολίτες της Κύπρου

Αυτό που κάνουν οι «Σποροφύλακες Κύπρου», ως πρωτοβουλία ακτιβισμού, είναι απλό: συλλέγουν, πολλαπλασιάζουν και μετά μοιράζονται σπόρους -μη μεταλλαγμένους όπως τονίζουν- με όσο κόσμο το επιθυμεί. Καταβάλλουν προσπάθεια διάσωσης και διάδοσης των παραδοσιακών ποικιλιών καθώς όπως αναφέρουν στον «Π», «οι πολυεθνικές εταιρείες προσπαθούν μέσα από συγκεκριμένες νομοθεσίες να επιβάλουν μια μονοπωλιακή αγορά μέσα από υβριδικούς και γενετικά τροποποιημένους σπόρους». Όπως υποστηρίζουν «αυτό πρακτικά θα σήμαινε το τέλος της παραδοσιακής γεωργίας, με εξαφάνιση όλων εκείνων των χαρακτηριστικών που διαθέτουν οι ντόπιες ποικιλίες μέσα από τη φυσική εξέλιξη και προσαρμογή τους στα τοπικά δεδομένα.

Από την εθελοντική ομάδα «Σποροφύλακες Κύπρου» συνομιλήσαμε με τους Στέφανη Πολυκάρπου, Σοφία Μάτση και Γιώργο Κουρκουράκη.

 

Τι οδήγησε στην ανάγκη για διάσωση και αναπαραγωγή παραδοσιακών σπόρων;

Στέφανη Πολυκάρπου: Η ανάγκη για την καλή σωματική και ψυχική υγεία μέσω της διατροφής μας, καθώς και η ανάγκη για αυτάρκεια, δηλαδή της μη εξάρτησης από το μαζικό εμπόριο, τις πολυεθνικές εταιρείες και τον καταναλωτισμό. Η προφανής για εμάς λύση ήταν ο παραδοσιακός τρόπος καλλιέργειας και του κύκλου παραγωγής της τροφής που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας. Δηλαδή, η σπορά ποικιλιών που αναπαράγονται και δίνουν σπόρους που μαζεύονται κάθε χρόνο για καλλιέργεια την επόμενη χρονιά, σπόρων μη μεταλλαγμένων αλλά προσαρμοσμένων στο περιβάλλον καλλιέργειας τους, που αποδίδουν καρπούς με όλα τα στοιχεία, κατάλληλα για τη σωστή υγεία του ανθρώπου.



Παραδοσιακοί σπόροι.





Δικτύωση σποροφυλάκων



Ποιες είναι οι κύριες δράσεις των εθελοντών σποροφυλάκων Κύπρου;

Σ.Π.: Καταρχάς, η εξεύρεση και διάσωση σπόρων από παραδοσιακές ποικιλίες. Μέσα από τη συνεχή αναζήτηση και δικτύωση με καλλιεργητές στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό ακολουθούμε πρωτόκολλα με αυστηρές προδιαγραφές για ενίσχυση της υφιστάμενης τράπεζας μας και με στόχο τη δημιουργία και συντήρηση μιας ολοκληρωμένης Τράπεζας Σπόρων. Δεύτερον, η αναπαραγωγή και διάθεση σπόρων από παραδοσιακές ποικιλίες. Καίρια προϋπόθεση για τον πολλαπλασιασμό των σπόρων είναι η δημιουργία ενός ισχυρού και ενεργού δικτύου καλλιεργητών. Σπόροι μοιράζονται σε άτομα με εμπειρία σε φυσικές καλλιέργειες και που δεσμεύονται μακροχρόνια και με συνέπεια να αναλάβουν την ευθύνη αναπαραγωγής και τη διάθεση καθαρών παραδοσιακών σπόρων στο ευρύ κοινό. Τρίτον, φροντίζουμε για την καλλιέργεια κουλτούρας, μεταφορά γνώσης και την εκπαίδευση. Δίνουμε μεγάλη σημασία κυρίως στην εκπαίδευση των νέων γενιών μέσα από τη συνεργασία με σχολεία κι εκπαιδευτικούς φορείς ανά το παγκύπριο. Δημιουργούμε σπορεία και λαχανόκηπους με τους μαθητές και τους ενημερώνουμε με ενδιαφέρον και διασκεδαστικό τρόπο για τη δράση μας. Επίσης συμμετέχουμε σε εκπαιδευτικές - ενημερωτικές δράσεις από άλλους φορείς.





«Είμαστε πάντοτε ανοιχτοί να λάβουμε σπόρους παραδοσιακούς που τυχαίνει να έχουν εντοπίσει φίλοι και που το ιστορικό τους λέει ότι πρόκειται για παλιό σπόρο που σπέρνεται εδώ και χρόνια».





Πόσους σπόρους έχετε αυτή τη στιγμή στην τράπεζά σας;

Γιώργος Κουρκουράκης: Περίπου 400 διαφορετικές ποικιλίες σπόρων. Η ποσότητα που έχουμε από κάθε σπόρο διαφοροποιείται και ποικίλει ανάλογα με την εποχή και την παραγωγή των σποροφυλάκων στα κτήματά τους.

 

Πώς λειτουργεί μια τράπεζα σπόρων;

Σοφία Μάτση: Αυτό που κάνουμε ως «Σποροφύλακες Κύπρου» είναι απλό: συλλέγουμε, πολλαπλασιάζουμε και μετά μοιραζόμαστε σπόρους με όσο κόσμο το επιθυμεί. Αν και πολλές φορές μιλάμε για ανταλλαγή, δεν είναι απαραίτητο να μας δώσει κανείς σπόρους για να λάβει από μας. Η προϋπόθεση όμως είναι κάθε φορά να δίνουμε λιγοστά σποράκια, αφού σκοπός αυτού που τους υιοθετεί είναι να τους πολλαπλασιάσει και από τότε και στο εξής να είναι αυτάρκης σε αυτό τον σπόρο και να μοιράζει και στη συνέχεια σε δικούς του φίλους. Είμαστε πάντοτε ανοιχτοί να λάβουμε σπόρους παραδοσιακούς που τυχαίνει να έχουν εντοπίσει φίλοι και που το ιστορικό τους λέει ότι πρόκειται για παλιό σπόρο που σπέρνεται εδώ και χρόνια. Στόχος μας μετά είναι να πολλαπλασιάσουμε αυτούς τους πολύτιμους σπόρους και να τους μοιράσουμε και εμείς με τη σειρά μας σε περισσότερο κόσμο.











Υπάρχει ανταπόκριση από τον κόσμο;

Σ.Μ.: Πολλοί νέοι γονείς σήμερα στρέφονται σε λύσεις μέσα από τις οποίες θα μπορούν να δημιουργήσουν μια πιο υγιή ζωή για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Βλέπουμε μεγάλο ενδιαφέρον για την υγιή τροφή και τις φυσικές καλλιέργειες και από τους μεγαλύτερους, που βίωσαν τη δυσκολία και την τεράστια ικανοποίηση επιβίωσης από τη γη μεγαλώνοντας. Πολλοί λαμβάνοντας ένα πακετάκι σπόρων νοσταλγούν τις παλιές καλές μέρες που φύτευαν στο μποστάνι τους στην αυλή τους και έτρωγαν καθαρό και νόστιμο φαγητό και μέσα σε λίγα λεπτά ξυπνά μέσα τους η επιθυμία να το ξαναζωντανέψουν. Από απλούς καθημερινούς ανθρώπους, χωρίς καμία εμπειρία στην καλλιέργεια, μέχρι έμπειρους γεωργούς, οι λάτρεις των σπόρων είναι παντού τριγύρω μας και μας εμπνέουν σε κάθε εκδήλωση και συναναστροφή να συνεχίζουμε το έργο μας.

 

90χρονη φύλαγε 40 χρόνια σε μπαούλο «κυπριακό βαμβάκι»

Στην αναζήτηση νέων σπόρων έτυχε να συναντήσετε κάτι απροσδόκητο (π.χ. ανεύρεση σπάνιων σπόρων ή κάτι άλλο);

Γ.Κ.: Έχουμε συναντήσει πολλούς ενδιαφέροντες ανθρώπους, όπως πολλά άτομα της τρίτης ηλικίας που οι γνώσεις τους μας ξάφνιασαν ευχάριστα. Μας μετέφεραν εμπειρίες και γνώσεις που σίγουρα αν δεν τις είχαμε καταγράψει θα χάνονταν για πάντα.

Για παράδειγμα, μια γιαγιά τουλάχιστον 90 χρονών από το Παλαιχώρι είχε φυλαγμένους σε μπαούλο στο σπίτι της σπόρους από κυπριακό βαμβάκι που είχε στην κατοχή της τουλάχιστον 40 χρόνια. Η συγκεκριμένη γιαγιά μας έδωσε και έναν σπόρο που πρώτη φορά είχαμε ακούσει και δει που το ονόμαζε «κρεατοφάσουλο».





Κτήμα διάσωσης σπόρων.

Μια παγκόσμια πραγματικότητα

Στον διεθνή χώρο συμβαίνει κάτι ανάλογο;

Σ.Μ.: Οι τράπεζες σπόρων αποτελούν μια πραγματικότητα τόσο στην Ευρώπη όσο και ανά το παγκόσμιο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο για παράδειγμα τις πλείστες τράπεζες σπόρων τις συναντούμε στην Ισπανία και τη Γαλλία, ενώ στην Αφρική, η Σομαλία πρωτοπορεί αφού κυβερνητικοί φορείς συνεργάζονται στενά με έμπειρους γεωργούς με στόχο τη διάσωση των παραδοσιακών τους σπόρων. Πολύ συχνά αυτές οι Κοινοτικές Τράπεζες Σπόρων (Community Seed Banks CSB) ξεκινούν και διατηρούνται από αφοσιωμένους γεωργούς και κηπουρούς. Στην Αγγλία για παράδειγμα έχουν ιδρύσει εταιρεία που μέσα από την παραγωγή και πώληση παραδοσιακών σπόρων σε όλο τον κόσμο, επιτυγχάνουν να χρηματοδοτήσουν το πολύτιμο εγχείρημά τους και να μετατρέψουν αυτή τη σημαντική πρωτοβουλία ακτιβισμού, σε μια ανεξάρτητη και βιώσιμη δράση. Πολύ όμορφα μαθήματα έχουμε πάρει μέχρι σήμερα και ακόμη λαμβάνουμε από τη μεγαλύτερη και παλιότερη ομάδα φύλαξης σπόρων στην Ελλάδα, το Πελίτι. Σε κάθε πιθανή ευκαιρία συναντιόμαστε με φίλους σποροφύλακες από άλλες χώρες του κόσμου και ανταλλάζουμε σπόρους, γνώσεις και πολύτιμες εμπειρίες επιστρέφοντας πίσω στη χώρα μας για να εμπλουτίσουμε ακόμη περισσότερο τη δράση μας.



Οι τράπεζες σπόρων αποτελούν μια πραγματικότητα τόσο στην Ευρώπη όσο και ανά το παγκόσμιο. Φωτογραφία από τη συμμετοχή στην πανελλαδική γιορτή ανταλλαγής σπόρων της ομάδας Πελίτι.





Δημιουργία λαχανόκηπου σε σχολείο.



Σχέδια για το μέλλον;

Γ.Κ. Σε συνεργασία με την κοινότητα Κλήρου εφαρμόζουμε το πρωτοποριακό πρόγραμμα δημιουργίας της πρώτης κοινότητας στην Κύπρο (και από ό,τι γνωρίζουμε και σε ευρωπαϊκό επίπεδο) όπου οι κάτοικοι θα σπέρνουν μόνο παραδοσιακούς σπόρους στους λαχανόκηπούς τους. Έχουμε προχωρήσει στη δημιουργία της πρώτης διαδικτυακής πλατφόρμας παγκοσμίως ανταλλαγής δωρεάν σπορών savegea.com. Άμεση προτεραιότητά μας είναι να καταστεί μια παγκόσμια πλατφόρμα ανταλλαγής σπόρων. Παράλληλα θέλουμε να οργανώσουμε το κίνημα των σπόρων στην Κύπρο ακόμη καλύτερα και να συνδεθούμε με καλλιεργητές/ γεωργούς, βάζοντας στα χέρια τους παραδοσιακούς σπόρους ώστε να παράξουν καθαρή τροφή από παλιούς σπόρους. Επιδιώκουμε να δικτυωθούμε ακόμη περισσότερο με διεθνείς ομάδες φύλαξης σπόρων αποκομίζοντας γνώσεις και εμπειρίες που θα μπορέσουν να εφαρμοστούν στον τόπο μας και φυσικά να χτίσουμε την τράπεζα σπόρων μας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ώστε να επωφεληθούν όσο το δυνατόν περισσότερες κοινωνικές ομάδες στην Κύπρο.