Συλλέκτης παλαιών βιβλίων - Ο Χριστόδουλος Γαλατόπουλος στον «Π»

Αρπάζοντας και κατεβάζοντας σπάνια βιβλία του 16^ου και 17^ου αιώνα, τον ρωτώ αν θα χρειαστούμε γάντια για τη χρησιμοποίησή τους. «Μα όχι, αφού, όπως σου είπα, όταν ήμουν μικρός συνήθιζα να παίζω μαζί τους», λέει γελώντας μπροστά από τη βιβλιοθήκη με την οποία μεγάλωσε και πέρασε μια ζωή. Τώρα έχει αποφασίσει να την αποχωριστεί και να την προσφέρει, μαζί με το αρχείο του δημάρχου Γαλατόπουλου, στην πόλη της Πάφου. Ήδη εξέφρασε ανοιχτά την πρόθεσή του και είναι ενήμερος ο δήμαρχος Πάφου Φαίδωνας Φαίδωνος.

Μια συνέχεια 100 χρόνων

Δυόμισι χιλιάδες τίτλοι, έξι-εφτά χιλιάδες τόμοι. Στο σπίτι του στη Λεμεσό ο ψυχίατρος Χριστόδουλος Γαλατόπουλος, εγγονός του γνωστού πρώην δημάρχου της Πάφου, του οποίου φέρει το όνομα, διατηρεί μια από τις σημαντικότερες συλλογές παλαιών και σπάνιων βιβλίων στην Κύπρο, μάλιστα πολλά από αυτά έχουν κυπρολογικό ενδιαφέρον. Όπως αναφέρει, τα βιβλία άρχισαν να συγκεντρώνονται από τον παππού του πριν από ακριβώς εκατό χρόνια, όταν ήταν φοιτητής στο Λονδίνο. Ακολούθως, ο ίδιος μετά τον θάνατο του πατέρα του Φαίδρου Γαλατόπουλου φρόντισε να τα συντηρήσει και να ενισχύσει τη συλλογή με δυσεύρετα παλαιά βιβλία, κυρίως κυπρολογικά. Όπως τονίζει, η συγκεκριμένη συλλογή είναι μια συνέχεια αιώνα. Επίσης συνοδεύεται με το προσωπικό αρχείο του δημάρχου Γαλατόπουλου, στο οποίο ο δρ Γαλατόπουλος πρόσθεσε σημαντικά ιστορικά στοιχεία για την πόλη, τα οποία αγόρασε ο ίδιος. Ακόμη δημιούργησε μια συλλογή από μοναδικούς μεσαιωνικούς χάρτες της Κύπρου.



Δυσεύρετες εκδόσεις

Παμπάλαιες δερματόδετες εκδόσεις που πέρασαν από χέρι σε χέρι, από εποχές κατά τις οποίες η έννοια της τυπογραφίας ήταν ακόμη καινούργια, κοσμούν τα ράφια. Το πιο παλιό βιβλίο είναι μια έκδοση με τις τραγωδίες του Σοφοκλή, που εκδόθηκε στη Φρανκφούρτη το 1544. «Είναι το πιο παλιό», λέει ο κ. Γαλατόπουλος, «αλλά όχι ιδιαίτερα σημαντικό». Αντιθέτως, μας προτρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή σε ένα βιβλίο κυπρολογικού ενδιαφέροντος, την «Ιστορία Χρονολογική της νήσου Κύπρου» του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού, του 1788, 1^η έκδοση της Βενετίας. Επίσης υπάρχει ένα εξαιρετικά σπάνιο ιστορικό βιβλίο, η “Ιστορία του πολέμου της Κύπρου” (Παρίσι 1688), που περιγράφει την κατάκτησης της Κύπρου από τους Οθωμανούς. Δίπλα, το βιβλίο ‘‘Γοτθική τέχνη της Κύπρου’’(Παρίσι 1899) δεν είναι πολύ παλιό, αλλά δυσεύρετο, όπως και το πρώτο βιβλίο του ποιητή Βασίλη Μιχαηλίδη «Ασθενής Λύρα» (1882) - μόνο τρία ή τέσσερα αντίτυπα σώζονται σήμερα, αναφέρει ο κ. Γαλατόπουλος. Τέλος, από τη συλλογή του ξεχωρίζουν και αρκετά βιβλία που συνοδεύονται με χάρτες και γκραβούρες, όπως ένα του 1854, που περιέχει έναν αναδιπλούμενο χάρτη της Κύπρου και είναι περιηγητικό: «Ταξίδια σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας, Ιταλίας, Ελλάδας και σε διάφορα μέρη της Ασίας». Πρόκειται για βιβλίο του Ντράμοντ, πρέσβη της Αγγλίας εκείνη την περίοδο στο Χαλέπι της Συρίας. Σε αυτό εντυπωσιάζουν διάφορες γκραβούρες από μέρη της Κύπρου, όπως ο Άγιος Ιλαρίωνας.



Σχέση ζωής

Τα βιβλία αυτά είναι μέρος της ζωής του κ. Γαλατόπουλου. Όπως αναφέρει, ήταν κομμάτι του χώρου στον οποίο μεγάλωσε στην Πάφο. «Και, μάλιστα, με τρόμο αποκαλύπτω ότι σε πολύ μικρή ηλικία χρησιμοποιούσα αυτά τα σπάνια βιβλία σαν παιχνίδια, κάνοντας διάφορες κατασκευές, πραγματικά ο πατέρας μου δεν με απέτρεπε», ομολογεί. «Όταν μεγάλωσα έπρεπε να τα συντηρήσω, διότι πολλά από αυτά ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Μετακομίζοντας από την Πάφο στη Λεμεσό, όπου εργαζόμουν, φάνηκα τυχερός, γιατί γνωρίστηκα με τον βιβλιοδέτη Λέλλο Κωνσταντινίδη, ο οποίος πραγματικά είναι ένας άριστος τεχνίτης πάνω στο θέμα της συντήρησης των βιβλίων».



Οι «μάχες» των πλειστηριασμών

Σε αντίθεση με τον παππού του, που αγόραζε αποκλειστικά για να διαβάζει, ο εγγονός Γαλατόπουλος αυτοχαρακτηρίζεται συλλέκτης. Όμως για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης ακολούθησε μια προσωπική τακτική. «Είπα ότι είναι αδύνατο με του οικονομικούς πόρους που διαθέτω να αγοράσω οτιδήποτε επειδή είναι παλιό - ούτε είναι σωστό να κάνεις κάτι τέτοιο. Αποφάσισα λοιπόν να ξεκινήσω να αγοράζω συλλεκτικά βιβλία που αφορούν μόνο την Κύπρο». Έτσι ο κ. Γαλατόπουλος ενέταξε στη ζωή του το «κυνήγι» δυσεύρετων κυπρολογικών εκδόσεων σε δημοπρασίες στο εξωτερικό. Έχει να διηγηθεί πολλές «μάχες» που έδωσε σε αυτές, πάντοτε ‘‘βάζοντας τα όριά του’’, όπως τονίζει.



Κονταροχτυπήματα Τράπεζας Κύπρου και Λαϊκής 

Σε αυτό το διάστημα ήταν μάρτυρας των μεγάλων μαχών που γίνονταν στις δημοπρασίες μεταξύ των δύο μεγάλων τραπεζών της Κύπρου, της Τράπεζας Κύπρου και της Λαϊκής, την περίοδο που, όπως λέει, για λόγους γοήτρου και οι δύο προσπαθούσαν να ενισχύσουν τις συλλογές τους. «Επειδή είχαν μεγάλη οικονομική δύναμη, οι δύο τράπεζες κονταροχτυπιούνταν στις δημοπρασίες, οπότε εμείς οι μικροί δεν είχαμε καμία πιθανότητα», λέει χαρακτηριστικά. «Αργότερα μπήκαν στο παιχνίδι και άλλες μεγάλες οικογένειες εύπορων Κυπρίων, πάλι με απεριόριστους πόρους».



Όταν χαίρεται ο συλλέκτης

Συγχρόνως η ζωή του συλλέκτη τού επεφύλασσε ευχάριστες εκπλήξεις. «Πολλές φορές εξασφαλίζεις βιβλία τα οποία θεωρούσες αδύνατο ή απίθανο να τα βρεις και να τα αποκτήσεις», τονίζει. «Μια τέτοια ιστορία είχε να κάνει με το βιβλίο του Ενλάρτ, “H γοτθική τέχνη στην Κύπρο”, του 1899, ένα βιβλίο πολύ σπάνιο, που μια μέρα ήρθε κάποιος άγνωστος στο γραφείο μου και μου το πρόσφερε να το αγοράσω. Επίσης, από τον παππού μου κληρονόμησα μόνο το έναν τόμο του πολύ σπάνιου βιβλίου του Ρίκτερ ‘‘Η Κύπρος και ο Όμηρος’’. Ήξερα ότι ήταν απίθανο να βρω τον δεύτερο τόμο, γιατί είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο βιβλίο. Κι όμως τον βρήκα –και πολύ φτηνά μάλιστα– στο διαδίκτυο, στο το e-bay συγκεκριμένα. Δεν μπορείς να φανταστείς τη χαρά του συλλέκτη όταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα».

Τα χαρίζει στο ιστορικό αρχείο της Πάφου

Ο κ. Γαλατόπουλος έχει ήδη φανερώσει στον Δήμο Πάφου την πρόθεσή του να δωρίσει τη βιβλιοθήκη και το αρχείο του παππού του στην πόλη. Θέτει όμως δύο προϋποθέσεις προκειμένου να προχωρήσει στην προσφορά του. Η πρώτη είναι η εγγύηση ότι τα βιβλία θα φιλοξενηθούν κάπου ασφαλισμένα και με τη σωστή προβολή. Για την ικανοποίηση αυτού του όρου δηλώνει σίγουρος, αφού θεωρεί ότι ένας χώρος στα κτήρια της παλιάς Αστυνομικής Διεύθυνσης, που θα παραχωρηθούν σύντομα στον δήμο, θα ήταν ο ιδανικός. Επιπλέον, η δεύτερη προϋπόθεση που θέτει είναι τα βιβλία να παραμείνουν σαν αυτόνομη συλλογή της οικογένειας του Χριστόδουλου Γαλατόπουλου. Δεν επιθυμεί να αποτελέσουν μέρος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Πάφου ή να «χαθούν» ανάμεσα σε πολλά άλλα βιβλία. «Εμείς για 100 χρόνια κρατήσαμε αυτή τη συλλογή, το λιγότερο που θέλουμε είναι να συνεχίσει να υφίσταται σαν αυτόνομη οντότητα», εξηγεί.

Πιστεύει ότι τόσο τα βιβλία όσο και το προσωπικό αρχείο του παππού του -ένα ογκώδες υλικό που σχετίζεται με την αγωνιστική του δράση επί Αγγλοκρατίας, τη δημαρχεία και γενικά τη σχέση του με τα δημόσια πράγματα– θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό μέρος για τη δημιουργία του ιστορικού αρχείου της Πάφου, κάτι που ανακοίνωσε ότι θα γίνει ο δήμαρχος Πάφου Φαίδωνας Φαίδωνος. Ο κ. Γαλατόπουλος πιστεύει ότι το αρχείο είναι κάτι που λείπει από την πόλη, δεδομένου ότι συναντάται σε Λεμεσό και Λάρνακα.

Ο βιβλιοφάγος δήμαρχος Γαλατόπουλος

«Ως λογοτέχνης ο παππούς μου ήταν βιβλιόφιλος», λέει ο κ. Γαλατόπουλος. «Φυσικά δεν έκανε συλλογή βιβλίων, δεν τα έβλεπε σαν συλλεκτικά αντικείμενα, αλλά τα μελετούσε. Ειδικά όταν καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση στα Οκτωβριανά, υπάρχουν αναφορές ότι οι δικοί του άνθρωποι τού έπαιρναν στη φυλακή συνεχώς βιβλία. Επίσης είναι το άτομο που δημιούργησε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Πάφου το 1946, προτού καν γίνει το Δημοτικό Μέγαρο, γιατί έδινε μεγάλη σημασία στη μόρφωση του κόσμου».