Τα χωριά της Τηλλυρίας ξανανιώνουν

Όταν στις 10 Οκτωβρίου 2010 άνοιγε το οδόφραγμα Λιμνίτη – Κάτω Πύργου στην περιοχή της Τηλλυρίας, ύστερα από 45 ολόκληρα χρόνια, οι εκτιμήσεις ήταν πως η εξέλιξη αυτή θα έδινε νέα πνοή για πρόοδο και συνεργασία μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Και ταυτόχρονα θα έδινε στον Πύργο και στα γύρω χωριά, δηλαδή τα Πηγαίνια, τον Πάνω Πύργο, το Μοσφίλι και τη Μασσούρα, προοπτικές ανάπτυξης. Τι απ’ όλα αυτά συνέβη στα επτά χρόνια που μεσολάβησαν;

Τα οφέλη για τους κατοίκους της Τηλλυρίας φαίνεται πως είναι πολλαπλά. Καταρχήν η απόσταση από τη Λευκωσία, όπου ανήκει διοικητικά η περιοχή, μειώθηκε στη μία ώρα και 20 λεπτά περίπου σε σύγκριση με τέσσερις ώρες, εάν επέλεγε κανείς τη διαδρομή μέσω Λεμεσού-Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς, ή δυόμισι ώρες εάν επέλεγε τη δύσκολη διαδρομή από τα βουνά, μέσω του Κάμπου, η οποία είναι γεμάτη στροφές. «Σίγουρα είναι πιο εύκολη η πρόσβαση για εκείνους που περνούν από τα κατεχόμενα, γιατί υπάρχουν ακόμη κάποιοι που επιλέγουν να μην το κάνουν», λέει στον «Π» ο κοινοτάρχης Κάτω Πύργου, Νίκος Κλεάνθους.

Αυξήθηκε η κίνηση, αλλά…

Το πρώτο ερώτημα είναι κατά πόσο αυξήθηκαν οι επισκέπτες στο χωριό.

«Βοήθησε η διάνοιξη του οδοφράγματος στην αύξηση της κίνησης, τόσο από απόδημους οι οποίοι επισκέπτονται πιο συχνά το χωριό μας, όσο κι από εκδρομείς. Όχι όμως θεαματικά», λέει ο κοινοτάρχης, αποδίδοντας το κυρίως στην οικονομική κρίση.

Την ίδια άποψη έχουν και οι ιδιοκτήτριες δύο ξενοδοχείων στον Κάτω Πύργο, η Σοφία του «Πυργιάνα» και η Έλλη του «Τύλος», οι οποίες κρατάνε και τα στατιστικά των διανυκτερεύσεων.

«Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων αύξησε περισσότερο την κίνηση των εστιατορίων. Το καλοκαίρι τα ξενοδοχεία πάντα είχαν την κίνησή τους, αλλά τον χειμώνα μάλλον δουλεύουμε πλέον με ζημιά, καθώς είναι πιο εύκολο να εξορμήσει κανείς για το μονοήμερο. Προηγουμένως, όσοι ήθελαν να επισκεφθούν το χωριό μας από τη Λευκωσία χρειάζονταν τέσσερις ώρες και αναγκαστικά έμεναν και το βράδυ. Τώρα τα πράγματα άλλαξαν», εξηγεί η Σοφία. Προσθέτοντας πως πολλοί Λευκωσιάτες με τη σμίκρυνση της απόστασης επιλέγουν τον Πύργο για φαγητό, γιατί ξέρουν πως θα φάνε φρέσκο ψάρι και μετά επιστρέφουν στη βάση τους.

Φρέσκο ψάρι

Το φρέσκο ψάρι βεβαίως και αποτελεί μία πραγματικότητα για τον Κάτω Πύργο Τηλλυρίας. Το λέμε από προσωπική εμπειρία. Μάλλον είναι ένα απ’ τα πιο ασφαλή μέρη στην Κύπρο για να φάει κανείς φρέσκο ψάρι, επειδή ό,τι ψαρεύεται στο χωριό μένει εκεί. Κάθε πρωί τέσσερα - πέντε καΐκια ντόπιων ψαράδων προμηθεύουν με ολόφρεσκο ψάρι τις παραθαλάσσιες ψαροταβέρνες του Κάτω Πύργου.

Αρκετοί είναι οι Λευκωσιάτες που επισκέπτονται τον Πύργο καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου για να φάνε φρέσκο ψάρι. Από πλευράς των αποδήμων των κοινοτήτων της Τηλλυρίας, αρκετοί έχουν αναπαλαιώσει τα σπίτια τους και πλέον τα επισκέπτονται με μεγαλύτερη συχνότητα λόγω του ανοίγματος του οδοφράγματος. Στη φωτογραφία η κεντρική παραλία του χωριού δίπλα από το αλιευτικό καταφύγιο.

Έξοδος από την κρίση

Η Έλλη από την πλευρά της επισημαίνει πως φυσικά και είναι καλύτερα τα πράγματα μετά τη διάνοιξη του οδοφράγματος. Στον τομέα του φαγητού εκτιμά πως υπάρχει μια αύξηση 20%-30%, τόσο χειμώνα όσο και καλοκαίρι, και συμφωνεί πως αυτό δεν ισχύει και για τις διανυχτερεύσεις, όπου η αύξηση είναι μικρότερη. «Ακόμα και έτσι τα πράγματα πηγαίνουν καλύτερα. Ήταν ένα όνειρο για μας να έχουμε επισκέπτες στο χωριό μας έστω και για μονοήμερο».

Η Σοφία πιστεύει πως από φέτος τα πράγματα θα πάνε ακόμα καλύτερα. «Βλέπω πως άρχισε να ανατρέπεται η κατάσταση με την κρίση. Το είδα στις συναλλαγές μου. Άλλα χρόνια παζάρευαν για ένα δωμάτιο. Φέτος ο κόσμος στέλνει και την προκαταβολή με μεγαλύτερη ευκολία. Αυτό θα βοηθήσει κι εμά

Το κόστος ζωής

Η Έλλη επιχειρεί να βάλει τα πράγματα στη θέση τους σε ό,τι αφορά το ζήτημα του αποκλεισμού των χωριών της Τηλλυρίας. «Μπορεί να άνοιξε το οδόφραγμα αλλά εξακολουθούμε να είμαστε αποκλεισμένοι». Ειδικότερα όσον αφορά τη βιομηχανία των ξενοδοχείων και της εστίασης, επισημαίνει πως λίγοι προμηθευτές πηγαίνουν στον Πύργο, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται οι ίδιοι να μεταβαίνουν για προμήθειες, γεγονός που ανεβάζει το κόστος. «Μας στοιχίζουν διπλάσια τα πράγματα. Για να έρθει για παράδειγμα ένας τεχνικός για να φτιάξει κάτι στον Κάτω Πύργο θα μας χρεώσει και την κούρσα. Αλλά σίγουρα είναι κάπως καλύτερη η κατάσταση απ’ ό,τι πριν»…

Γιατροί-φαρμακεία

Στον Κάτω Πύργο, που είναι και το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής με 1.200 κατοίκους, φαρμακείο δεν υπάρχει. Όταν θέλουν να προμηθευτούν φάρμακα αναγκαστικά τα αγοράζουν από τη Λεύκα ή τον Ξερό, που βρίσκονται σε απόσταση μόλις 20-25 λεπτών. Το ίδιο ισχύει και για κάποιες ειδικότητες γιατρών, όπως για παράδειγμα τους οδοντίατρους. Πού να τρέχουν στη Λευκωσία; Σε αυτά τα ζητήματα φαίνεται πως υπήρξε αναγκαστικά μια πρόοδος στη σχέση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Η Έλλη μας διηγήθηκε ένα περιστατικό που συνέβη στην ίδια και αποδεικνύει πως το άνοιγμα του οδοφράγματος συνέβαλε στην άνοδο της ποιότητας ζωής των κατοίκων της Τηλλυρίας. Η μητέρα της έπρεπε να μεταφερθεί επείγον σε νοσοκομείο. Την έβαλε η ίδια στο αυτοκίνητό της για να μεταβούν στη Λευκωσία, αλλά το πρόβλημα επιδεινώθηκε καθ' οδόν. «Έτσι κατεβήκαμε στο νοσοκομείο της Πεντάγυιας. Κάλεσαν τους γιατρούς και περιποιήθηκαν τη μητέρα μου. Δεν δέχτηκαν και να πληρώσω τίποτα».

Ας σημειωθεί πως πλέον το ασθενοφόρο του Κέντρου Υγείας του Κάτω Πύργου μεταβαίνει στη Λευκωσία και στο Γενικό Νοσοκομείο της πόλης μέσω των κατεχομένων. Πριν από το άνοιγμα των οδοφραγμάτων για να πάει το ασθενοφόρο στο πλησιέστερο κεντρικό νοσοκομείο, αυτό της Πάφου, ήθελε δυο ολόκληρες ώρες.

Τα πρόστιμα

Ένα από τα προβλήματα που είχαν οι κάτοικοι των χωριών της Τηλλυρίας, όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα, ήταν τα πρόστιμα από τις κάμερες. Οι κάμερες φωτοεπισήμανσης είναι πολλές στον δρόμο προς τη Λευκωσία. Σύμφωνα με την Έλλη οι συγχωριανοί της πίστευαν, ειδικά στις αρχές, πως δεν «έγραφαν» οι κάμερες. Όταν όμως ήρθαν τα πρόστιμα το κατάλαβαν πως την έπαθαν. Η ίδια χρωστούσε πολλά λεφτά. Και τα πλήρωσε όλα σε δόσεις. Όπως και πολλοί άλλοι… Θεωρεί πως το χειρότερο απ’ όλα είναι οι βαθμοί ποινής που επιβάλλουν οι αρχές των κατεχομένων. Τους γράφουν πάνω στην κυπριακή άδεια οδήγησης, κάτι που η ίδια θεωρεί απαράδεκτο.

Τα ιδιαίτερα

Ένα θετικό στοιχείο από το άνοιγμα του οδοφράγματος του Κάτω Πύργου – Λιμνίτη αφορά την παιδεία. Τα παιδιά των Ε/κ οικογενειών στις κοινότητες της περιοχής δύσκολα έβρισκαν τρόπο να παρακολουθήσουν ιδιαίτερα μαθήματα. Τώρα πλέον σε μία ώρα μπορούν να βρεθούν στον Αστρομερίτη… Έτσι μπορούν να έχουν ίσες ευκαιρίες με τα υπόλοιπα Κυπριόπουλα. Και μάλιστα χωρίς να χρειάζεται να τα μεταφέρουν οι γονείς τους με Ι.Χ., αφού τα λεωφορεία του ΟΣΕΛ κάνουν τη διαδρομή στον Πύργο μέσω κατεχομένων.

Τα λεωφορεία χρησιμεύουν και σε όσα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας θέλουν να πάνε είτε στον γιατρό στη Λευκωσία είτε για να κάνουν διοικητικές εργασίες – μιας και διοικητικά η περιοχή ανήκει στη Λευκωσία. Μέχρι πριν από το άνοιγμα του οδοφράγματος ήταν εφιάλτης να πρέπει να πας στη Λευκωσία, τέσσερις ώρες δρόμο, για να υποβάλεις μια απλή αίτηση σε ένα κυβερνητικό γραφείο…

Ποιοι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης αγόρασαν στον Κάτω Πύργο

Ο Νίκος Κλεάνθους, κοινοτάρχης Κάτω Πύργου, μας είπε πως το άνοιγμα των οδοφραγμάτων δεν βοήθησε να ανοίξουν δουλειές στην περιοχή. Αντίθετα πολύς κόσμος, ενώ θέλει να μείνει στα χωριά του, υποχρεώνεται να πηγαίνει για δουλειά στη Λευκωσία. «Όμως τόσο αγαπούν τον τόπο τους που επιμένουν να έρχονται κάθε Παρασκευή βράδυ για το τριήμερο».

Αυτό που, όπως σημειώνει ο κοινοτάρχης, θα βοηθήσει να κρατηθούν ή και να επιστρέψουν οι νέοι στην κοινότητα είναι να γίνουν επενδύσεις στον τουρισμό.

«Είναι επιχειρηματίες που έχουν αγοράσει περιουσίες, μεγάλες εκτάσεις στην περιοχή μας. Και θεωρούμε πως εάν αξιοποιηθούν σωστά και γίνουν οι σωστές αναπτύξεις, θα υπάρξει και η ανάπτυξη που περιμένουμε στον Πύργο. Τη μόνη περιοχή που έμεινε στην Κύπρο χωρίς ανάπτυξη και χωρίς πολύ τουρισμό. Κάποια στιγμή πιστεύω θα στραφούν και προς τα δω οι επενδυτές. Είναι όμως ακόμη συγκρατημένοι», αναφέρει.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε εξασφαλίσει, όλες οι μεγάλες εταιρείες ανάπτυξης γης στην Κύπρο έχουν αγοράσει γη στον Πύργο. Η Αρίστο, η Παφίλια, η Universal (ανήκει στον Φ. Φωτιάδη), η Λούης και η Λεπτός.

«Αναμέναμε πως θα κτιστεί ένα νέο ξενοδοχείο από τον Λούη, αλλά φαίνεται ότι μετάνιωσε», μας είπε η Σοφία του ξενοδοχείου «Πυργιάνα», που δεν φαίνεται να βλέπει ανταγωνιστικά μια τέτοια προοπτική. «Και ο Λεπτός θα έκτιζε ένα τουριστικό χωριό, αλλά δεν είδαμε τίποτα», πρόσθεσε…

Όπως μας είπε ο Νίκος Κλεάνθους, το κοινοτικό συμβούλιο, το οποίο ανανεώθηκε πλήρως στις προηγούμενες εκλογές και μάλιστα το 80% είναι νέοι κάτω των 40, σκοπεύει μετά το καλοκαίρι να έρθει σε επαφή με τους επιχειρηματίες ανάπτυξης γης για να βολιδοσκοπήσει τις προθέσεις τους.

Τα καμίνια στον Πάνω Πύργο και στα Πηγαίνια συνεχίζουν να βγάζουν κάρβουνα. Σίγουρα όχι στις ποσότητες που έβγαζαν παλαιότερα. Πρώτον γιατί, σύμφωνα με τον Νίκο Κλεάνθους, τα ξύλα είναι λιγότερα και δεύτερον λόγω των εισαγωγών. Άσε που οι νέοι αποφεύγουν να ασχοληθούν με το παραδοσιακό αυτό επάγγελμα της Τηλλυρίας, το οποίο όσο πάει φθίνει… Βεβαίως οι εναπομείναντες του επαγγέλματος μεταβαίνουν με μεγαλύτερη ευκολία στη Λευκωσία πλέον όπως και οι γεωργοί που σε μία ώρα δρόμο διανέμουν τα προϊόντα τους στις φρουταρίες της Λευκωσίας.

Ήπια ανάπτυξη

Ο κοινοτάρχης είναι κάθετος στη θέση ότι η επιδίωξη του κοινοτικού συμβουλίου είναι να μην αλλάξει ο χαρακτήρας της περιοχής, ακόμη κι εάν γίνουν οι απαραίτητες τουριστικές αναπτύξεις. «Θέλουμε να διατηρηθεί ο αυθεντικός χαρακτήρας της περιοχής. Δεν θέλουμε να γίνουμε μια θορυβώδης περιοχή. Θέλουμε μια ήπια ανάπτυξη, διότι κάποιος ο οποίος έρχεται σήμερα στον Πύργο είναι για να βρει ξεκούραση και ηρεμία. Αν τα χάσουμε αυτά δεν θα έχουμε τίποτα».

Η κεντρική πλατεία του Κάτω Πύργου όπου μπορεί να βρει κανείς καφενεία, καφέ, περίπτερα και μπακάλικα.

Παραλιακός πεζόδρομος

Ένα από τα έργα υποδομής που θέλει το κοινοτικό συμβούλιο να προωθήσει είναι η ανάπλαση του παραλιακού μετώπου. Κάτι που ίσως δώσει ερέθισμα στους επενδυτές να προχωρήσουν… Το μήκος της παραλίας του Κάτω Πύργου είναι 1,5 km και η κοινότητα ήδη έχει πάρει υπόσχεση από το κράτος ότι θα χρηματοδοτηθεί η μελέτη για την κατασκευή ενός παραλιακού πεζόδρομου και ποδηλατοδρόμου.

Προοπτικές και στο τηλλυρίσιμο λευκό τυρί με την επωνυμία «Χαλίτζι»

Η Τηλλυρία είναι γνωστή για τα σύκα της και όχι μόνο. Είναι η μόνη περιοχή στην Κύπρο όπου παράγεται ένα λευκό τυρί, το επονομαζόμενο «Χαλίτζι». Είναι ένα είδος μαλακού, λευκού τυριού, με τρύπες και υπόξινη γεύση, σύμφωνα με το εικονικό μουσείο κυπριακών τροφίμων. Παρασκευάζονται από νωπό πρόβειο ή αιγινό γάλα, ή μίγμα από αυτά.

Σε πρόσφατη επίσκεψή μας στην Τηλλυρία αναζητήσαμε τρόπο για να προμηθευτούμε το παραδοσιακό αυτό προϊόν, γιατί στα ψυγεία των υπεραγορών δεν υπάρχει. Από τον Κάτω Πύργο μας έστειλαν στο χωριό Πηγαίνια (5 χιλιόμετρα από τον Πύργο) στο σπίτι της κ. Ελπίδας, η οποία είναι η μόνη που διατηρεί τυροκομείο στην περιοχή για να παρασκευάζει τα «Χαλίτζια». Όλοι οι άλλοι παρασκευαστές το φτιάχνουν κυρίως στα σπίτια τους. Όπως μας είπε η κ. Ελπίδα, έμαθε την τέχνη της παρασκευής του «Χαλιτζιού» από τους γονείς της και ελπίζει πως θα τη μεταφέρει και στα παιδιά της. Η κ. Ελπίδα, παρότι διαθέτει αδειοδοτημένο εργαστήρι παρασκευής «Χαλιτζιών» προτιμά να πωλεί την παραγωγή της στους πελάτες της απευθείας παρά να το διανέμει στις υπεραγορές.

Η γεύση

Τα «Χαλίτζια» είναι ένα τυρί που μοιάζει στο χρώμα και στη γεύση με την ελληνική φέτα, αλλά η υφή του μοιάζει περισσότερο με χαλλούμι, γιατί προφανώς το γάλα χρειάζεται βράσιμο. Είναι ουσιαστικά κάτι μεταξύ φέτας και χαλλουμιού, αλλά είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο. Η γεύση του είναι πιο ξινή απ’ ό,τι της φέτας. Δεν λιώνει στο στόμα όπως η φέτα. Το όνομά του μάλλον το πήρε από το γεγονός ότι η όψη του μοιάζει με χαλίκια. Όπως θα δείτε στη φωτογραφία είναι γεμάτο με τρύπες.

Τα τελευταία χρόνια καταβάλλεται προσπάθεια να γίνει γνωστό το συγκεκριμένο τυρί μέσα από ένα φεστιβάλ που διοργανώνεται κάθε χρόνο στον Κάτω Πύργο.

Προϊόν γεωγραφικής ένδειξης

Σύμφωνα με τον κοινοτάρχη του χωριού, στόχος του κοινοτικού συμβουλίου είναι τα «Χαλίτζια» να κατοχυρωθούν ως προϊόν γεωγραφικής ένδειξης. Η πρωτοβουλία έχει ξεκινήσει και ο φάκελος βρίσκεται προς το τέλος. Μάλιστα, όπως επεσήμανε, υπάρχει ενδιαφέρον κι από μεγάλες εταιρείες για να το εντάξουν στην τυροκομική παραγωγή τους. Εάν γίνει αυτό τότε θα δημιουργηθούν νέες μονάδες τυροκομικές στην περιοχή, κάτι που θα αποτελέσει κίνητρο για τους νέους του χωριού να παραμείνουν στον τόπο τους, εκτιμά ο κοινοτάρχης.

Η εντυπωσιακή δύση του ήλιου από την παραλία Ωμέγα. Επιβάλλεται το μπάνιο στην αμμουδερή παραλία της Τηλλυρίας