Λίγα προσωπικά αντικείμενα των Ελλήνων στρατιωτών που σκοτώθηκαν στην πτώση. Οι δύο μεγάλοι τροχοί σχεδόν άθικτοι και το σύστημα προσγείωσης σε κακή κατάσταση είναι ό,τι έχει απομείνει από το Νοράτλας, το αεροσκάφος της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας που κατέπεσε από φίλια πυρά τα ξημερώματα της 22ας Ιουλίου 1974 στον λόφο της Μακεδονίτισσας, παρασύροντας στον θάνατό τους 31 από τους 32 επιβαίνοντες.
Σήμερα συμπληρώνονται δύο χρόνια από την έναρξη της εκταφής στον Τύμβο, όταν για πρώτη φορά ήρθαν στο φως τα τεκμήρια του δυστυχήματος, καθώς το αεροπλάνο με τους νεκρούς του ακόμα μέσα θάφτηκε άρον-άρον λίγες ώρες μετά τη συντριβή, προκειμένου να μην φανεί η εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο. Το 2015, με πολιτική απόφαση, και καθώς στο μεταξύ δύο οικογένειες είχαν προσφύγει στο ΕΔΑΔ κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας για τη μη απόδοση των σορών των νεκρών τους, ξεκίνησε η εκταφή υπό την αιγίδα του Επιτρόπου Προεδρίας και Ανθρωπιστικών Θεμάτων Φώτη Φωτίου. Η επιχείρηση κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν, καθώς στο σημείο υπήρχαν θαμμένα εκρηκτικά τα οποία θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να εκραγούν. Εξάλλου, οι πληροφορίες για την ύπαρξη λειψάνων με τα συντρίμμια του Νοράτλας ήταν αντικρουόμενες -όπως δεν ήταν βέβαιο και αν πράγματι το αεροσκάφος είχε ταφεί στον χώρο του Τύμβου. Αντιδράσεις υπήρξαν και για το γεγονός ότι θα καταστρεφόταν ο συμβολικός πλέον χώρος του Τύμβου της Μακεδονίτισσας, ο οποίος πάντως, δύο χρόνια μετά έχει αποκατασταθεί πλήρως στην πρότερη εικόνα του. «Δεν θα δραματοποιήσω τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίσαμε κατά τη διάρκεια της ανασκαφής. Ήταν μια δύσκολη και επικίνδυνη ανασκαφή λόγω και της ύπαρξης μεγάλου αριθμού εκρηκτικών. Καθημερινή μας έγνοια και αγωνία ήταν μήπως και προκύψει οποιονδήποτε ατύχημα σε όλους αυτούς που λάμβαναν μέρος στις διαδικασίες. Ανεξάρτητα όμως, όλοι οι εμπλεκόμενοι διεκπεραίωσαν τα καθήκοντά τους, με γνώμονα την ελάχιστη ανταπόδοση από δικής μας πλευράς, σε εκτίμηση της θυσίας των ηρώων και των οικογενειών τους. Παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα και την αβεβαιότητα του τελικού αποτελέσματος ανέλαβα την πρωτοβουλία για πραγματοποίηση της εκταφής. Θεώρησα και θεωρώ ότι κυβέρνηση και λαός είχαμε και έχουμε πρωτίστως ηθική και εθνική ευθύνη απέναντι στους ήρωες μας και στις οικογένειές τους. Τις ευθύνες αυτές έπρεπε να τις αναλάβουμε ανεξάρτητα από το κόστος, πολιτικό, οικονομικό ή οτιδήποτε άλλο», δήλωσε στον «Π» ο κ. Φωτίου.
Προσωπικά αντικείμενα
Η εκταφή έδινε ευρήματα από τις πρώτες κιόλας ώρες, δικαιώνοντας τις προσδοκίες, αν και όσοι ανέμεναν να αποκαλυφθεί κάτω από τον λόφο ένα ολόκληρο αεροσκάφος διαψεύστηκαν. Το κέλυφος και τα φτερά έχουν καταστραφεί εξ ολοκλήρου, καθώς κάηκαν από τη φωτιά που προκάλεσε η συντριβή και στη συνέχεια το αλουμίνιο από την επαφή με το χώμα μετατράπηκε σε αλουμίνιου τέφρα -έμεινε μονάχα ένα γκριζογάλανο χώμα από τα οξείδια του αλουμινίου. Αντίθετα, τα δύο ελαστικά βρέθηκαν σχεδόν άθικτα, ενώ με φθορές και οξείδωση βρέθηκε και το σύστημα προσγείωσης του αεροσκάφους. Υπάρχει ακόμη και ένας πολύ μεγάλος αριθμός μικρών τεμαχίων του Νοράτλας.
Αξιοσημείωτα όμως είναι και τα προσωπικά αντικείμενα των 31, αντρών που σκοτώθηκαν προτού καν πατήσουν το πόδι τους στην Κύπρο, τα οποία βρέθηκαν ανάμεσα στα συντρίμμια και τις σορούς. Τέσσερις δεκαετίες μετά από το χώμα ξεθάφτηκαν σταυροί, στρατιωτικός εξοπλισμός (κράνος, όπλο, παγούρι), λουρί ρολογιού, μπαταρίες, καλώδια ακόμη και ένα χαρτονόμισμα των 1.000 δραχμών.
Τα υλικά ευρήματα για μια περίοδο φυλάσσονταν σε χώρο δίπλα στον Τύμβο, για να μπορούν να τα βλέπουν οι επισκέπτες. Στη συνέχεια, τα Υπουργεία Άμυνας Κύπρου και Ελλάδας ήρθαν σε συμφωνία να φυλαχθούν σε άλλον χώρο τα πιο μεγάλα κομμάτια του αεροσκάφους. Έτσι, η Ελλάδα έχει ζητήσει να της δοθεί ένα κομμάτι για να εκτίθεται μόνιμα στο Πολεμικό Μουσείο της Αεροπορίας στην Αθήνα, ενώ ο Έλληνας υπουργός Άμυνας έχει ζητήσει να δημιουργηθεί και ένα μικρό μουσείο ειδικά για το Νοράτλας στην ΕΛΔΥΚ ή σε κάποιον άλλον χώρο αναφοράς στην Κύπρο. Αντίστοιχα, κάποιον χώρο για φύλαξη των συντριμμιών του Νοράτλας αναμένεται να δημιουργήσει και η Εθνική Φρουρά.
Άγνωστοι ακόμα τρεις σοροί
Σε ό,τι αφορά στην ανθρωπιστική πτυχή, ο στόχος έχει σχεδόν επιτευχθεί, αφού εντοπίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο του DNA τα λείψανα 15 επιβαινόντων του Νοράτλας, τα οποία ήταν θαμμένα κάτω από τον Τύμβο μαζί με το αεροσκάφος για 41 χρόνια (άλλα λείψανα είχαν ταφεί από τις πρώτες μέρες στη Λακατάμια). Ήδη, τα λείψανα των 15 καταδρομέων έχουν μεταφερθεί και ταφεί στις γενέτειρές τους, ενώ κατά την παράδοσή τους έγινε απόδοση τιμής στους ήρωες και τις οικογένειές τους στην παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας και του υπουργού Άμυνας της Ελλάδας, σε μια ύστερη αναγνώριση της θυσίας τους.
Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί τα λείψανα ή μέρος των λειψάνων 28 καταδρομέων και μελών του πληρώματος. Έχουν παραλάβει οι οικογένειες 25 από τα 28 λείψανα που ταυτοποιήθηκαν. Υπολείπεται ο εντοπισμός και η ταυτοποίηση των λειψάνων των υπολοίπων τριών μελών του Νοράτλας «Νίκη 4». Πρόκειται για τους Χριστόδουλο Δοϊτσίδη, Δημήτρη Σορώκο και Στέργιο Συμεωνίδη. Η εκτίμηση για αυτές τις τρεις περιπτώσεις είναι ότι τα λείψανά τους δόθηκαν σε άλλες οικογένειες στην Ελλάδα ή ότι συγκαταλέγονται στα λείψανα που τύγχαναν για χρόνια χημικού ψεκασμού, ενώ φυλάσσονταν στο οστεοφυλάκιο του Τύμβου της Μακεδονίτισσας, με αποτέλεσμα να έχει καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό το DNA τους και να είναι εξαιρετικά δύσκολο σήμερα να ταυτοποιηθούν. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο κ. Φωτίου, η υπόθεση Νοράτλας (για την οποία, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν διερευνήθηκαν ποτέ τα ακριβή αίτια της συντριβής) δεν έχει κλείσει και η προσπάθεια και για τους τρεις εναπομείναντες αγνοούμενους νεκρούς συνεχίζεται: «Θέλω να διαβεβαιώσω ότι δεν θα φεισθώ χρόνου και κόπου για να ευοδωθούν οι προσπάθειές μας για τον εντοπισμό και την αναγνώριση των λειψάνων και των υπολοίπων ηρώων του Νοράτλας. Είναι τραγικό ότι οι προσπάθειές μας, που καρποφόρησαν με την ανασκαφή του Τύμβου, είχαν αναπτερώσει τις ελπίδες και τις προσδοκίες και των υπολοίπων οικογενειών».
