Ακούμε τη μύτη του ξίφους του να δίνει συνεχόμενα χτυπήματα στον στόχο που κρέμεται στον τοίχο. Σώμα και λάμα ξεσπούν και λυγίζουν. Όσο διαρκεί η συνέντευξη, ο Ηρακλής Εμμανουηλίδης του Σωματείου Ξιφασκίας Λεμεσού βάζει τον 11χρονο γιο του Αλέξανδρο να κάνει ασκήσεις: «Γάντι - σπαθί», «κάνε στόχο», «δέκα επαναλήψεις - ένα λεπτό διάλειμμα μεταξύ τους», «κάνε βήματα». Στο τέλος, ενθουσιάζεται ακούγοντας τον έμπειρο ξιφομάχο πατέρα του να μας περιγράφει ένα υπέροχο υπό πίεση παίξιμο του σπαθιού του από πρόσφατο διεθνή αγώνα: τρεις διαδοχικές αποκρούσεις της αντίπαλης λάμας και στη συνέχεια το γύρισμα του ξίφους του για να καταφέρει πλάγιο χτύπημα στη δεξιά πλευρά της ράχης του αντιπάλου.
Βαριά κληρονομιά
Ο 11χρονος Αλέξανδρος, ο οποίος προπονείται στην ξιφασκία από τα έξι του χρόνια, εισέρχεται αυτό το διάστημα στο αγωνιστικό τμήμα, που σημαίνει ότι θα αυξήσει τις προπονήσεις του από δύο σε τρεις φορές την εβδομάδα, μιάμιση ώρα έκαστη. Φέρει βαριά κληρονομιά, μιας και προέρχεται από οικογένεια ξιφομάχων. Ο παππούς του Παναγιώτης Εμμανουηλίδης ήταν πρωταθλητής Ελλάδας το 1973, βαλκανιονίκης. Ο πατέρας του που τον προπονεί κατέκτησε στρατιωτικά πρωταθλήματα, είχε τετράδες σε πανελλήνια κύπελλα αγώνων και αρκετές φορές αναδείχθηκε πρωταθλητής Κύπρου, ενώ συνέχισε και ο θείος του. Φέτος ο Αλέξανδρος κέρδισε το πρωτάθλημα στην κατηγορία παμπαίδων μέχρι 13 χρονών, ενώ τα προηγούμενα 2-3 χρόνια κέρδιζε τα αναπτυξιακά κύπελλα στην Κύπρο.
Ένα ευγενές άθλημα στρατηγικής
Σκοπός σε αυτό το άθλημα είναι να αγγίξεις τον αντίπαλο χωρίς να τον αφήσεις να σε αγγίξει. «Είναι ένα άθλημα στρατηγικής», αναφέρει ο Ηρακλής. «Πέραν της πολύ καλής τεχνικής την οποία πρέπει να έχεις, σε αναγκάζει να σκέφτεσαι. Δεν αρκεί μόνο να κρατάς το σπαθί και να κάνεις κινήσεις. Αν δεν παίξεις έξυπνα, αν δεν προσπαθήσεις να ξεγελάσεις τον αντίπαλο, να του στήσεις παγίδα, να τον κάνεις να μην καταλαβαίνει τι θέλεις να κάνεις στο παιχνίδι, πιθανόν να μην κερδίσεις».
Παράλληλα τονίζει πως η ξιφασκία είναι ένα ευγενές άθλημα, εξηγώντας πως σε καμία περίπτωση δεν είναι βίαιο. «Δεν χτυπούμε, δεν είναι άθλημα επαφής όπως είναι οι άλλες πολεμικές τέχνες - γιατί κάποιοι το συγκαταλέγουν σε αυτές, είναι όπλο αγγίγματος, προσπαθείς να αγγίξεις τον αντίπαλο με την άκρη του ξίφους, ενώ η επαφή σώμα με σώμα τιμωρείται». Όπως όλες οι πολεμικές τέχνες, πέραν του ότι σε βοηθά να διαμορφώσεις χαρακτήρα, «σε κάνει πιο δυνατό και πιο πεισματάρη», προσθέτει.
Σε ερώτηση εάν υπάρχει αυτοσχεδιασμός κατά τη διάρκεια της μονομαχίας, ο Ηρακλής απαντά πως η ξιφασκία είναι όπως το σκάκι, μαθαίνεις τις βασικές κινήσεις των πιονιών και από εκεί και πέρα είναι οι συνδυασμοί τους. Επίσης, εφαρμόζονται διάφορες φυσικές τακτικές στο παιχνίδι, αναλόγως εάν είσαι μπροστά στο σκορ ή εάν είσαι πίσω, πόσος χρόνος σου απομένει κ.ά.
Ο Ηρακλής Εμμανουηλίδης προπονεί τον γιο του Αλέξανδρο.
Τα τρία σπαθιά
Εκτός από τη γύμναση που προσφέρει, όπως όλα τα αθλήματα, είναι ένα άθλημα που απαιτεί πολύ καλή ευλυγισία, να είσαι γρήγορος, να έχεις εκρηκτικότητα, ενώ το κάθε ένα από τα τρία σπαθιά που περιλαμβάνει δίνει τον δικό του χαρακτήρα στον αγώνα σε σχέση με τη διάρκεια, την ταχύτητα και την εκρηκτικότητα.
«Το σπαθί που δουλεύουμε εμείς εδώ, το ξίφος μονομαχίας, είναι περισσότερο όπλο υπομονής», αναφέρει ο Ηρακλής. «Έχει διαστήματα εκρηκτικότητας, αλλά περισσότερο είναι ένα όπλο το οποίο θέλει υπομονή και αντοχή». Τα άλλα δύο ξίφη του αθλήματος είναι το ξίφος ασκήσεων και η σπάθη.
«Προβολή» και «κουπέ»
Σύμφωνα και με τους δύο ξιφομάχους, η πιο διαδεδομένη κίνηση στην ξιφασκία είναι η «προβολή». «Βγαίνει το χέρι μπροστά και με μία κίνηση των ποδιών προσπαθείς να φτάσεις τον αντίπαλο για να τον αγγίξεις», λέει ο Ηρακλής, ενώ απέναντί του ο Αλέξανδρος μάς δείχνει την κίνηση στην πράξη. «Δηλαδή, οι αθλητές που παίζουν σε μια απόσταση μεταξύ τους προσπαθούν με κινήσεις βημάτων και κινήσεις μετά του σπαθιού να ξεγελάσουν τον αντίπαλο, να έρθουν πιο κοντά και να τον φτάσουν με μία προβολή για να τον αγγίξουν», προσθέτει ο πατέρας.
Όσον αφορά μια δύσκολη κίνηση, αυτή είναι το ‘‘κουπέ’’. «Προσπαθείς με μία απότομη κίνηση του χεριού να κάνεις τη λάμα να γυρίσει και να χτυπήσει τον αντίπαλο, συνήθως σε προχωρημένα σημεία, που είναι πόδι - χέρι, αποφεύγοντας την προστασία που προσφέρει ο προφυλακτήρας του αντίπαλου ξίφους».
Η μάσκα και τα τρία είδη σπαθιών: από αριστερά, ξίφος ασκήσεων, ξίφος μονομαχίας και σπάθη.
Αξέχαστη σκηνή μονομαχίας
Τις τρεις διαδοχικές αποκρούσεις της αντίπαλης λάμας και στη συνέχεια το γύρισμα του ξίφους του για να καταφέρει το πλάγιο χτύπημα στη δεξιά πλευρά της ράχης του αντιπάλου δεν θα τα ξεχάσει ποτέ ο Ηρακλής. Αυτή την τρομερή, όπως τη χαρακτηρίζει, σκηνή τη βίωσε στο πρόσφατο παρελθόν, σε διεθνείς αγώνες στην Κρήτη, στον αγώνα για την τετράδα, που έπαιζε με έναν εξ Ελλάδος αθλητή. «Είχε κάνει προβολή και του έπιασα το σπαθί, και μετά έκανα κουπέ και τον βρήκα εδώ», ολοκληρώνει την περιγραφή δείχνοντας το σημείο στη ράχη του.
Παιγνιώδεις μορφές άσκησης για παιδιά
Ένα παιδάκι μπορεί να ξεκινήσει από πέντε χρονών ξιφασκία. «Και όταν λέμε ότι μπορεί να ξεκινήσει από πέντε χρονών, δεν εννοούμε ότι θα πιάσει ένα σπαθί αγωνιστικό, με το οποίο μπορεί να τραυματιστεί, αλλά η εκμάθηση γίνεται με παιγνιώδεις μορφές άσκησης: παιχνίδια μέσα από τα οποία το παιδάκι αναπτύσσει διάφορα χαρακτηριστικά που θα του φανούν χρήσιμα στη συνέχεια, όταν θα μπει πλέον σε πιο αγωνιστικές ομάδες και με υλικό ξίφους το οποίο είναι ανάλογο και ασφαλές για την ηλικία - χρησιμοποιούμε πλαστικά σπαθιά, πλαστικές μάσκες, σπαθιά αφρού και άλλο εξοπλισμό ο οποίος βοηθά στη δημιουργία ασκήσεων για τα παιδάκια», σημειώνει ο Ηρακλής. «Σε ένα σωματείο ξιφασκίας το παιδάκι θα μάθει το άθλημα μέσα από ένα ασφαλές περιβάλλον και θα μάθει να προστατεύεται και να σέβεται τους κανόνες ασφαλείας».
Ένα παιδάκι μπορεί να ξεκινήσει από πέντε χρονών ξιφασκία: χρησιμοποιεί πλαστικά σπαθιά, πλαστικές μάσκες, σπαθιά αφρού.
Για την υπεράσπιση της τιμής
Η ιστορία της ξιφασκίας ξεκινά από τον καιρό που ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί όπλα. Όπως αναφέρει ο Ηρακλής, το ξίφος εκείνης της εποχής μοιάζει με τη σημερινή σύγχρονη μορφή των σπαθιών της ξιφασκίας. «Υπήρχαν διαφορετικά είδη σπαθιών, τα οποία εξελίσσονταν αναλόγως της εποχής, δηλαδή παλιά τα σπαθιά ήταν πιο μεγάλα και πιο βαριά, με κοφτερή αιχμή μπροστά, έκοβε και η λάμα τους», εξηγεί. «Μετά το σπαθί έγινε πιο ελαφρύ, πιο ευλύγιστο, χτυπούσες μόνο με τη μύτη μπροστά, δηλαδή τον καιρό της Αναγέννησης γινόντουσαν μονομαχίες μέχρι να βγει το πρώτο αίμα -όπως λέγανε- ή μέχρι ο ένας από τους δύο να πεθάνει. Γινόντουσαν μάχες για την υπεράσπιση της τιμής, είτε εκείνου που μονομαχούσε είτε κάποιας κοπέλας».
Σχολές και Ολυμπιακοί
«Στη συνέχεια απαγορεύτηκαν οι μονομαχίες, άρχισαν να δημιουργούνται σιγά-σιγά οι πρώτες σχολές - στην Ευρώπη κυρίως: η ιταλική σχολή, η γαλλική σχολή, η ουγγρική σχολή που έχει πολλές ομοιότητες με τη ρωσική, μέχρι που σιγά-σιγά φτάσαμε στη σύγχρονη μορφή. Με την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1986, η ξιφασκία έγινε άθλημα πλέον, στην αρχή δεν δικαιούνταν οι γυναίκες να αγωνιστούν, ενώ από το 1996 συμπεριλήφθηκε και η ξιφασκία γυναικών. Το 1896 η ξιφασκία ήταν ένα από τα τέσσερα αθλήματα των τότε Ολυμπιακών Αγώνων, και έκτοτε όποτε έχουμε αγώνες υπάρχει ξιφασκία».
Το νούμερο 40 στον κόσμο είναι Κύπριος
Στην Κύπρο υπάρχουν έξι σχολές ξιφασκίας, τρεις στη Λευκωσία και τρεις στη Λεμεσό, κάτω από την Κυπριακή Ομοσπονδία Ξιφασκίας που ιδρύθηκε το 1982. Επίσης, ομάδα ξιφασκίας συγκροτεί κατά καιρούς και η Εθνική Φρουρά. Η εθνική ομάδα ξιφασκίας της Κύπρου αποτελείται από τέσσερις αθλητές. Αξίζει να σημειωθεί πως ανάμεσά τους ο Αλέξανδρος Τοφαλίδης, αθλητής στο ξίφος ασκήσεων, είναι νούμερο 40 στον κόσμο και ανήκει στην «ελίτ» του αθλήματος. «Η ομοσπονδία προσπαθεί να τον στηρίξει, ώστε να συμμετάσχει στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες», αναφέρει ο Ηρακλής.
ZΟΡΟ, STAR WARS, ΠΡΑΚΤΟΡ 007
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε πάρει γεύση από μάχες ξιφασκίας μέσα από τις ταινίες του Hollywood. Ο Ηρακλής εξηγεί πως αυτό που γνωρίζουμε είναι η λεγόμενη ‘‘θεατρική ξιφασκία’’, η οποία διαφέρει από αυτήν των αγώνων. «Στις ταινίες όπως αυτές των Zoro, Star Wars, Πειρατές της Καραϊβικής και πρόσφατα Τζέιμς Μποντ παρακολουθούμε ένα πολύ διαφορετικό παίξιμο σπαθιού, είναι η λεγόμενη ‘θεατρική ξιφασκία’, που παρουσιάζεται στις θεατρικές παραστάσεις και τις ταινίες». Όπως εξηγεί, η διαφορά έγκειται στις κινήσεις, που είναι πιο μεγάλες για να υπάρχει θέαμα και πιο αργές για να μπορεί να τις παρακολουθεί εύκολα ο θεατής. «Οι βασικές κινήσεις είναι όπως αυτές που θα βλέπαμε σε έναν κανονικό αγώνα ξιφασκίας. Απλώς εκεί είναι τόσο γρήγορη η δράση, που αν δεν γίνει σε αργή κίνηση είναι δύσκολο για έναν θεατή ο οποίος δεν υπήρξε αθλητής να καταλάβει τι έγινε. Θα δει απλά τη λάμπα να ανάβει και ότι κέρδισε πόντο ο αθλητής». Σύμφωνα με τον Ηρακλή, τελευταία η παγκόσμια ομοσπονδία και η ευρωπαϊκή ομοσπονδία δημιουργούν διαφημίσεις ξιφασκίας με σκηνές από ταινίες του Hollywood, ώστε να προσελκύσουν περισσότερο κόσμο στο άθλημα.
Μάσκες και σπαθιά STAR WARS για να διασκεδάζουν την προπόνηση οι λιλιπούτειοι μαθητές.
