Μια εβδομάδα και κάτι μετά την αποτυχία της διάσκεψης στο Κραν Μοντανά, ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Άιντε μίλησε τηλεφωνικά στον «Π» από τη Νέα Υόρκη, μερικές ώρες μετά την ενημέρωση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ο Νορβηγός διπλωμάτης ήταν φανερά απογοητευμένος από την έκβαση της προσπάθειας, όμως δεν δίστασε να απαντήσει έντονα στις κατηγορίες περί έλλειψης προετοιμασίας από τα Ηνωμένα Έθνη, αντιτείνοντας πως είναι οι πλευρές που αν και ήξεραν τι ήθελαν δεν κατάφεραν να δείξουν τη στρατηγική ευελιξία να τα πετύχουν.
Όσον αφορά το δείπνο της 6ης Ιουλίου, ο κ. Άιντε άφησε να νοηθεί πως υπήρξε πράγματι πρόταση Τσαβούσογλου που θα ικανοποιούσε την ε/κ πλευρά, αμφισβητώντας την ακρίβεια του αφηγήματος για υπαναχώρηση της τουρκικής πλευράς την τελευταία στιγμή, αλλά αποφεύγοντας να μπει σε λεπτομέρειες.
Για το τι θα γίνει από εδώ και πέρα, επανέλαβε πως τα ΗΕ είναι έτοιμα να συνδράμουν, όμως παραδέχθηκε πως δεν γνωρίζει αν και οι δύο πλευρές συνεχίζουν να στηρίζουν τις μέχρι σήμερα παραμέτρους για λύση. Το πλαίσιο Γκουτέρες, τονίζει, εξακολουθεί να αποτελεί κατά τη γνώμη των ΗΕ μια καλή βάση συζήτησης αν το θέλουν οι πλευρές.
Τα λάθη
Μετά την ενημέρωση του ΣΑ κάνατε λόγο για συλλογική αποτυχία και αναφέρατε πως όλες οι πλευρές βλέπουν μόνο τα λάθη των άλλων και όχι τα δικά τους. Ποια θεωρείτε ήταν τα δικά σας λάθη;
Θεωρώ πως όταν μια ομάδα ανθρώπων βρεθούν για να λύσουν ένα περίπλοκο πρόβλημα και αποτυγχάνουν, πρέπει όλοι να σκεφτούμε ο καθένας τον ρόλο του. Ένα πράγμα το οποίο σκέφτομαι, αν και δεν ξέρω τι θα έκανα διαφορετικά, είναι πως η όλη διαδικασία, όχι μόνο στο Κραν Μοντανά, ήταν αρκετά μυστικοπαθής καθώς οι ηγέτες δεν ήθελαν να δημοσιοποιούν τις πλείστες από τις συζητήσεις τους. Αντιλαμβάνομαι αυτή την ανάγκη, όμως σταδιακά άρχισε να υπάρχει απόσταση μεταξύ του τι πραγματικά συνέβαινε και των εντυπώσεων που δημιουργούνταν.
Ο κ. Κοτζιάς δήλωσε πως θεωρεί ότι ήσασταν απροετοίμαστος για τη διάσκεψη στο Κραν Μοντανά. Τι απαντάτε;
Νομίζω πως ήμασταν καλά προετοιμασμένοι εδώ και πολύ καιρό, και είχαν προηγηθεί πολλές συναντήσεις με όλες τις πλευρές. Ειδικά όμως με τις εγγυήτριες είχαμε αρχίσει να αναπτύσσουμε κάποιες ιδέες για την ασφάλεια. που ξεκίνησαν να συζητούνται στην πρώτη σύνοδο στη Γενεύη. Κατ’ ακρίβεια η δήλωση (του Έλληνα ΥΠΕΞ) με εξέπληξε καθώς μερικές από τις καλύτερες συζητήσεις τις είχα με τον κ. Κοτζιά. Είχαμε αμοιβαία κατανόηση του ποιος ήταν ο στόχος, δηλαδή το τέλος του συστήματος εγγυήσεων και η αντικατάστασή του από ένα σύγχρονο σύστημα με το οποίο να μπορούν να ζήσουν και οι δύο πλευρές. Το πρόβλημα ήταν πως οι πλευρές γενικότερα δεν ήταν προετοιμασμένες. Αν και τα μέρη στη διάσκεψη ήξεραν ξεκάθαρα ποιο ήθελαν να είναι το αποτέλεσμα, δεν μου έκανε τη θετικότερη εντύπωση το επίπεδο της στρατηγικής προσέγγισής τους για το πώς φτάνουμε σε αυτά τα αποτελέσματα. Ήταν δύσκολο να δημιουργηθεί το περιβάλλον για μια εποικοδομητική συζήτηση ενός θέματος το οποίο ήταν πραγματικά συναισθηματικό.
Ποιες παραμέτρους θέλουν;
Ζητήσατε από τις πλευρές να προβληματιστούν. Τι ακριβώς αναμένετε;
Αναμένω να αποφασίσουν αν θεωρούν πως υπάρχει ακόμα ελπίδα για διευθέτηση στο πλαίσιο της ΔΔΟ και όσων αναφέρονται στο κοινό ανακοινωθέν (της 11ης Φεβρουαρίου 2014). Γιατί, αν η μια πλευρά θέλει αυτές τις παραμέτρους και η άλλη θέλει διαφορετικές παραμέτρους λύσης, είναι δύσκολο να υπάρξει διαδικασία. Βρισκόμαστε σε κατάσταση αναμονής. Η διάσκεψη έχει κλείσει, όμως αν οι ηγέτες το θελήσουν από κοινού, είτε οι σημερινοί είτε κάποιοι μελλοντικοί, τα ΗΕ είναι πρόθυμα να βοηθήσουν. Στα Ηνωμένα Έθνη έχουμε μόνο τις παραμέτρους που έχουν τύχει της έγκρισης του ΣΑ. Άρα, είτε και οι δύο πλευρές θα επαναβεβαιώσουν πως θα ήθελαν να επανεκκινήσουν σε αυτή τη βάση είτε θα συμφωνήσουν σε κάτι άλλο και να έρθουν να μας ενημερώσουν.
Από τις επαφές σας με όλες τις πλευρές, θεωρείτε πως παραμένουν προσηλωμένες στον στόχο για λύση ΔΔΟ;
Δεν είμαι σίγουρος πως αυτό ισχύει και για τις δύο πλευρές. Ελπίζω να το διαπιστώσω την ερχόμενη εβδομάδα.
Το πλαίσιο δεν πάει χαμένο
Τι θα απογίνει το πλαίσιο Γκουτέρες; Θα μπορούσε να αποτελέσει κεκτημένο της διαπραγμάτευσης;
Το πλαίσιο Γκουτέρες συνάδει με τις παραμέτρους που ήδη είναι γνωστές. Ήταν νομίζω το καλύτερο το οποίο μπορούσαμε να παρουσιάσουμε και ένα από τα πιο οδυνηρά κομμάτια της εμπειρίας στο Κραν Μοντανά ήταν πως είχαμε όλα τα κομμάτια του παζλ εκείνο το βράδυ (της 6ης Ιουλίου) όμως οι συμμετέχοντες δεν κατάφεραν να τα ενώσουν, όχι λόγω της ουσίας, αλλά λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης. Το πλαίσιο βέβαια βρίσκεται ακόμα εκεί αν οι πλευρές θέλουν να το αξιοποιήσουν. Και ήταν, νομίζω, ο καλύτερος τρόπος επίλυσης των μόνων από τα εκκρεμούντα ζητήματα που είχαν στρατηγική σημασία για την κατάληξη της διαδικασίας.
Θα υπάρξει συγκεκριμένη καταγραφή των συμπερασμάτων Γκουτέρες, ενδεχομένως στην έκθεση για τις καλές υπηρεσίες του γ.γ. του ΟΗΕ;
Δεν έχουμε ξεκινήσει ακόμα αυτή την εργασία, η οποία αρχίζει τη Δευτέρα το πρωί. Είναι πολύ πιθανόν να το παρουσιάσουμε με λεπτομέρεια, ως την άποψή μας για το τι μπορούσε να γίνει στο Κραν Μοντανά.
Τι έγινε στο δείπνο;
Δηλώσατε πως όλα τα γεγονότα αναφορικά με τη διαδικασία των συνομιλιών θα καταγραφούν, όμως το περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα γεγονότα του δείπνου της 6ης Ιουλίου. Θα καταγραφούν λεπτομέρειες για εκείνο το βράδυ;
Έχουμε πρακτικά για λόγους εσωτερικής καταγραφής, όμως δεν μπορούμε να τα συμπεριλάβουμε όλα στην έκθεση λόγω της εμπιστευτικής φύσης κάποιων εκ των συναντήσεων. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, αλλά ειδικά την τελευταία ημέρα, ο ίδιος ο κ. Γκουτέρες είχε μια σειρά διμερών επαφών με όλους, θέλοντας να κατανοήσει τις κόκκινες γραμμές και τις ευαισθησίες. Κι εκεί διαπιστώσαμε πως υπήρχε περιθώριο ευελιξίας στις θέσεις. Μόνο όμως στο πλαίσιο μιας συνολικής διευθέτησης.
Υπήρξε γραπτή ή προφορική πρόταση από την πλευρά της Τουρκίας για κατάργηση των εγγυήσεων και του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης;
Νομίζω ξέρετε την απάντηση. Ο γενικός γραμματέας είπε πως στη βάση των διμερών συναντήσεων που έγιναν θεωρούσε πως μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία σε ένα συνολικό πακέτο. Και ένα από τα στοιχεία αυτού του πακέτου ήταν και η κατάργηση της Συνθήκης Εγγυήσεως και των επεμβατικών δικαιωμάτων από την πρώτη ημέρα της λύσης.
Γιατί τότε ο κ. Τσαβούσογλου είπε κατά τη διάρκεια του δείπνου πως ποτέ δεν έκανε λόγο για κατάργηση αυτών των στοιχείων;
Δεν είναι αλήθεια. Κατ’ ακρίβεια δεν είπε ακριβώς αυτό. Εδώ μπαίνουμε σε ζητήματα που εμπίπτουν στον εμπιστευτικό χαρακτήρα του δείπνου, όμως αυτό δεν ισχύει. Δεν μπορώ να πω περισσότερα καθώς είναι ένα θέμα άκρως εμπιστευτικό.
Γιατί δεν κατέστη δυνατό για τους πρωθυπουργούς της Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας να μεταβούν στο Κραν Μοντανά;
Είχαν γίνει συγκεκριμένες προετοιμασίες από τα Ηνωμένα Έθνη (στη Γενεύη), όμως ένας πρωθυπουργός αποφάσισε πως θα ήταν πρόωρο κάτι τέτοιο και οι άλλοι αποφάσισαν πως δεν θα μπορούσαν να έρθουν.
Είναι ακόμα εφικτό να γίνει αυτή η συνάντηση με τη συμμετοχή πρωθυπουργών και των δύο κοινοτήτων στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο όπως φημολογείται;
Δεν έχουν γίνει τέτοιες προετοιμασίες, όμως και πάλι τα ΗΕ είναι διαθέσιμα αν χρειαστεί. Αν θέλουν να συναντηθούν μπορούν να το κάνουν εδώ, όμως δεν υπάρχει τέτοιος σχεδιασμός.
Θα συμμετείχατε κι εσείς σε μια τέτοια συνάντηση ή μέχρι τότε θα έχει λήξει το συμβόλαιό σας;
Η εντολή μου δεν ολοκληρώνεται ακόμα, αλλά, όπως έχω πει και στο παρελθόν, θα επιστρέψω στην πολιτική στη Νορβηγία για τις επικείμενες εκλογές. Δεν φεύγω λόγω του συμβολαίου μου καθώς αυτό θα μπορούσε να επεκταθεί. Όμως δεν είναι αυτό το κύριο θέμα αυτή τη στιγμή. Αν οι πλευρές θέλουν τη βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών, αυτά θα βρουν τον τρόπο να την παρέχουν.
Οι πολίτες είχαν αφήσει το θέμα στα χέρια των ηγετών
Τα όσα έγιναν στο Κραν Μοντανά έχουν δημιουργήσει τεράστια απογοήτευση στην Κύπρο. Τι θα λέγατε στους Κυπρίους και στις δύο πλευρές;
Κι εγώ είμαι πολύ απογοητευμένος, όπως και όλη μου η ομάδα, πρώτον γιατί έχει γίνει πολλή δουλειά από πολλούς ανθρώπους και δεύτερον γιατί έχουμε όλοι Κύπριους φίλους και νοιαζόμαστε για τις δύο κοινότητες. Όλοι μας είμαστε πεπεισμένοι πως η ζωή όλων θα ήταν πιο ασφαλής, πιο ευημερούσα και πιο γεμάτη σε μια ενωμένη ομοσπονδιακή χώρα. Δεν θα σταματούσα να ελπίζω. Όμως όλοι πρέπει να διερωτηθούν αν μετά από τόσες αποτυχημένες προσπάθειες πρέπει η επόμενη να γίνει με τον ίδιο στόχο, αλλά ίσως με άλλη μέθοδο. Τον περασμένο μήνα η κοινωνία των πολιτών αυτό το αντιλήφθηκε, αλλά πολύ αργά. Πάντα θεωρούσα πως υπήρχε μια σιωπηλή πλειοψηφία που αποζητούσε πρόοδο, η οποία όμως ήταν πολύ επιεικής με τους ηγέτες στο ότι το άφησε στα χέρια τους, θεωρώντας πως θα έλυναν το πρόβλημα για αυτούς. Νομίζω χρειάζεται περισσότερη εμπλοκή από την ευρύτερη κοινωνία, πέρα από την κοινωνία των πολιτών, όπως από τον επιχειρηματικό κόσμο ή τις συντεχνίες, γιατί υπάρχει κόστος και γεωπολιτικό ρίσκο από τη μη λύση. Οι Κύπριοι θεωρώ ότι πρέπει να ξέρουν πως ενημερώνοντας χθες (την Τρίτη) το Συμβούλιο Ασφαλείας άκουσα και τα 15 μέλη να εκφράζουν την ελπίδα πως η Κύπρος θα βρει τον τρόπο να επανενωθεί και πως θα τη στηρίξουν. Και η ΕΕ θεωρεί το Κυπριακό τεράστιο ευρωπαϊκό θέμα καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν την ανωμαλία ένα κράτος μέλος τους να είναι διαιρεμένο. Η χρηματοδότηση θα υπάρξει, όλοι οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί ήταν έτοιμοι να συνδράμουν. Πραγματικά δεν ξέρω κάποια άλλη διαδικασία ειρήνευσης με τόσους συμμάχους και με τόσους λίγους εχθρούς στο εξωτερικό. Στο τέλος της ημέρας, εξαρτάται από τους Κυπρίους. Αν είστε έτοιμοι να ξεπεράσετε τις σχετικά μικρές διαφορές σας, τότε θα έχετε τεράστια στήριξη από τον έξω κόσμο.
