Γιαν. Παπαδούρης: Ο άνθρωπος πίσω από το θαύμα στον Καλοπαναγιώτη

Η αγάπη για τον τόπο του στον οποίο αναγιώθηκε είναι η αφετηρία της προσφοράς του. Με μεράκι, όραμα και οργανωμένο πλάνο, συνέδεσε τη θεωρία με την πράξη, θεμελιώνοντας ένα πρότυπο ανάπτυξης σε μια κοινότητα που έσβηνε. Ο Καλοπαναγιώτης έχει μεταμορφωθεί σε έναν ελκυστικό προορισμό, με το παλιό και το νέο να συμβαδίζουν και να δημιουργούν ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα, που βρίσκει την ισορροπία ανάμεσα στη φιλόξενη αίσθηση ενός σπιτιού και την πολυτέλεια ενός ξενοδοχείου. Ο Γιαννάκης Παπαδούρης, 16 χρόνια στο τιμόνι της κοινότητας, μοιράζεται μαζί μας τη φιλοσοφία του και τις ενέργειές του που έδωσαν νέα δυναμική στο χωριό του, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Συνέντευξη και φωτογραφίες: Χρίστος Λαζανιάς

Πώς θυμάστε τα παιδικά σας χρόνια στον Καλοπαναγιώτη;
Γεννήθηκα το 1945 στον Καλοπαναγιώτη. Οι πρώτες μου αναμνήσεις συνδέονται με τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Ο πατέρας μου ήταν μέλος της οργάνωσης και οι αντάρτες κατέβαιναν συχνά στο σπίτι μας. Στο φως της λάμπας είχα γνωρίσει τον Μάρκο Δράκο και άλλα στελέχη. Εκείνη την εποχή ο Καλοπαναγιώτης ήταν πολύ δημοφιλής προορισμός. Υπήρχαν ωραία κέντρα και μικρά ξενοδοχεία τα οποία το καλοκαίρι γέμιζαν κυρίως με Αιγύπτιους, όταν ο βασιλιάς Φαρούκ έκανε τις διακοπές του στο «Βερεγγάρια». Επίσης, πολλά σπίτια ενοικιάζονταν για παραθεριστές που έρχονταν για να κάνουν και τα μπάνια τους, αφού ο Καλοπαναγιώτης ήταν η λουτρόπολη της Κύπρου λόγω των θειούχων πηγών του. Ωστόσο, η αποψίλωση του χωριού είχε αρχίσει από τότε. Όταν ήμουν στην πρώτη τάξη του δημοτικού ήμασταν κάπου 150-160 μαθητές και όταν το τελείωσα 106. Σε περίοδο έξι χρόνων χάσαμε το ένα τρίτο του πληθυσμού. Σήμερα δεν έχουμε δημοτικό σχολείο, όχι μόνο στον Καλοπαναγιώτη, αλλά σε ολόκληρη τη Μαραθάσα.

Ως παιδί, ποια επαγγελματική πορεία είχατε στο μυαλό σας;
Δεν είχα ιδέα. Ούτε μπορούσα να φανταστώ ότι θα πετύχαινα όσα έχω καταφέρει. Ήμουν ο μικρότερος της οικογένειας, και μάλλον ο τυχερός. Η αδελφή μου είχε διοριστεί καθηγήτρια στο Παγκύπριο Γυμνάσιο όταν εγώ ήμουν στην πρώτη γυμνασίου. Έτσι, με πήρε μαζί της στη Λευκωσία και φοίτησα στο Παγκύπριο. Κάποια στιγμή ήθελα να γίνω δάσκαλος. Ευτυχώς… που γαμπρός μου είναι ο Παναγιώτης ο Περσιάνης, ο οποίος μου είπε: «Εντυπωσιάζεσαι γιατί βλέπεις τους δασκάλους από το θρανίο να σε διδάσκουν; Κάνε κάτι πιο πρακτικό». Πήγα λοιπόν στην Αγγλία -με παρέλαβε ο μεγάλος αδελφός μου- και άρχισα σπουδές στη μηχανική και ακολούθως στον κλάδο των πολιτικών μηχανικών.

Συνεχίσατε τη ζωή σας στην Αγγλία;
Μετά το τέλος των σπουδών μου παντρεύτηκα και έμεινα για λίγο στην Αγγλία. Δούλεψα σε ένα γραφείο πολιτικών μηχανικών, όπου είχα την ευκαιρία να συμμετέχω στον σχεδιασμό μεγάλων έργων. Ένας από τους πελάτες μας τότε ήταν ο Σταύρος Νιάρχος. Κάποια στιγμή λοιπόν πήγα στην Ελλάδα, αφού ήμουν ο μόνος στο γραφείο που μιλούσα ελληνικά, για να επιβλέψω ένα μεγάλο έργο στον Σκαραμαγκά και ύστερα την κατασκευή μιας προβλήτας στα διυλιστήρια του Ασπρόπυργου. Ήταν τεράστια εμπειρία για μένα. Συνάμα, παρατηρούσα τον έξυπνο και οικονομικό τρόπο που γίνονταν τα έργα. Όπως μου έλεγε τότε ο υπεύθυνός μου, «ο πολιτικός μηχανικός είναι ο άνθρωπος που μπορεί να κάνει μια δουλειά για πέντε δολάρια όταν όλοι την κάνουν με δέκα». Στη συνέχεια, δούλεψα στο Ντουμπάι ως πολιτικός μηχανικός, αρχικά στη Medcon, και ένα χρόνο αργότερα πήγα στην εταιρεία που σήμερα είναι γνωστή ως Wade Adams, μια μεγάλη κατασκευαστική εταιρεία, στην οποία κατέχω τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου.

Πώς πήρατε την απόφαση να διεκδικήσετε τα ηνία του Καλοπαναγιώτη;
Κατ' αρχάς, είναι τιμή μου που μπορώ και βοηθώ το χωριό μου. Είχα μια πολύ ευχάριστη παιδική ηλικία, αναγιώθηκα σε αυτό τον τόπο, σε μια αγαπημένη οικογένεια. Συνδέθηκα πολύ με αυτό τον τόπο και πάντα ερχόμουν στο χωριό όταν είχα διακοπές. Τη δεκαετία του ’80-‘90 άρχισα να συνειδητοποιώ ότι ο Καλοπαναγιώτης έχει πολλά πλεονεκτήματα που θα τον βοηθούσαν να αναβιώσει. Είναι το μοναστήρι του Ιωάννη του Λαμπαδιστή, τα θειούχα νερά, η γραφικότητα, το φυσικό περιβάλλον. Προτού αναλάβω, το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να χρηματοδοτήσω τον φωτισμό στο μοναστήρι του Λαμπαδιστή. Επίσης, θυμάμαι τη συζήτηση που είχα με τον τότε έπαρχο Λευκωσίας, τον Αργύρη Παπαναστασίου, ο οποίος μου είπε: «Αν πράγματι θέλεις να κάνεις όσα έχεις στο μυαλό σου, θα πρέπει να γίνεις κοινοτάρχης, διαφορετικά δεν ανοίγει πόρτα υπουργείου». Έτσι, το 2001 κατήλθα υποψήφιος, εκλέγηκα και άρχισε αυτή η διαδρομή.

Τα πρώτα βήματα

Ποιες ήταν οι πρώτες σας ενέργειες;
Όταν πληροφορήθηκα ότι υπήρχαν κονδύλια για αναπαλαίωση παλιών γειτονιών –η παλιά γειτονιά ήταν εγκαταλειμμένη- πλησίασα έναν συγχωριανό μου αρχιτέκτονα, τον Κωστάκη τον Μαραθεύτη, για να κάνει μια μελέτη προστασίας και αναβίωσης του Καλοπαναγιώτη, την οποία παρουσιάσαμε στον τότε υπουργό Εσωτερικών, τον Ανδρέα τον Παναγιώτου. Θυμάμαι, ευχαρίστησα τον υπουργό που μας δέχθηκε και εκείνος μου είπε: «Αν είχα έξι κοινοτάρχες σαν εσένα, θα έφτιαχνα όλο το Τρόοδος». Είχε πει μάλιστα ότι ο Καλοπαναγιώτης θα μπορούσε να γίνει πιλοτικό χωριό για αναβίωση ορεινής κοινότητας, με στόχο να εφαρμοστεί και αλλού το πρόγραμμα. Επίσης, μερίμνησε ώστε η απόφαση για την αναβάθμιση του Καλοπαναγιώτη, ως πιλοτικού έργου ανάπτυξης ορεινής κοινότητας, να περάσει από το Υπουργικό Συμβούλιο. Η υλοποίηση του προγράμματος άρχισε με τον Ανδρέα Χρίστου. Μάλιστα, ο κ. Χρίστου όταν θα αναλάμβανε τη δημαρχία της Λεμεσού, είπε: «Θα κάνω στη Λεμεσό ό,τι κάνει ο Γιαννάκης ο Παπαδούρης στον Καλοπαναγιώτη».

Δεν συγκρουστήκατε με νοοτροπίες;
Ξεκινήσαμε την προσπάθειά μας το 2002 από το μηδέν. Όταν επέστρεψα στο χωριό και αρχίσαμε να καταγράφουμε τις ετοιμόρροπες κατοικίες, σημειώσαμε 120 ετοιμόρροπες κατοικίες από τις 400. Σήμερα θα βρεις κάπου 15-25 κατοικίες σε κακή κατάσταση. Για να περάσουμε στο χαρτί τις ιδέες που είχα στο μυαλό μου καθόμασταν στο γραφείο ατέλειωτες ώρες. «Μα ποιον εφκάλαμεν κοινοτάρχη, εννά σάσει το χωρκόν σαν κάθεται στο γραφείο;», έλεγαν. Πέρασαν 3-4 χρόνια και δεν είχε γίνει κάποιο ουσιαστικό έργο. Οι συγχωριανοί μου νόμιζαν ότι έκαναν λάθος που με ψήφισαν. Το πρώτο έργο, που ήταν η ανάπλαση του πυρήνα, ξεκίνησε το 2006 και έτσι άρχισε να δημιουργείται μια κινητικότητα, αλλιώς δεν νομίζω να εκλεγόμουν ξανά.

Επιπλέον, έπρεπε να πείσουμε την ΕΕ με σωστό πρόγραμμα, για να πάρουμε τα ανάλογα κονδύλια. Παράλληλα με την παλιά γειτονιά, προωθήσαμε και την αναστήλωση της οικίας του εθνομάρτυρα Λαυρεντίου και άλλα μικρότερα έργα. Από τη δεύτερη θητεία και έπειτα οι συγχωριανοί μου ούτε κόμμα άκουγαν, ούτε τίποτα. Με εξέλεγαν με ένα ποσοστό 70%- 85%. Όταν στις τελευταίες εκλογές σκεφτόμουν να μην είμαι υποψήφιος, μέχρι και από το κόμμα που μου εναντιωνόταν πήρα το μήνυμα: «Κύριε Παπαδούρη, μάθαμε ότι δεν είσαι υποψήφιος και μας στενοχωρεί. Αν αλλάξεις γνώμη, σου υποσχόμαστε ότι δεν θα έχουμε δικό μας υποψήφιο».

Ιδιωτική πρωτοβουλία

Η αφετηρία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας
Η ΕΕ χρηματοδοτούσε τότε έργα υποδομής για να βοηθήσει την ιδιωτική πρωτοβουλία. Δεν υπήρχε όμως τέτοια κίνηση. Έτσι, αγόρασα τέσσερα ερειπωμένα σπίτια στην παλιά γειτονιά για να δείξω ιδιωτική πρωτοβουλία και πήραμε το κονδύλι για την αναπαλαίωση για να γίνουν αγροτουριστικά. Παράλληλα λειτούργησα γραφείο στο χωριό με δωρεάν υπηρεσίες σε συγχωριανούς που ήθελαν να αναπαλαιώσουν τα σπίτια τους. Το ενδιαφέρον αυξανόταν σταδιακά. Ο κόσμος πήρε το μήνυμα: «Είτε θα άφηναν το σπίτι τους να πέσει, ή θα το έφτιαχναν με την 50% επιδότηση της ΕΕ». Τότε άρχισα ν’ αλλάζω τα πλάνα μου για τις τέσσερις πρώτες κατοικίες, διότι θα χρειάζονταν υποδομές, εστιατόρια, κ.λπ. Το ένα σπίτι το έκανα εστιατόριο, το δεύτερο καφενείο, στο τρίτο αναπτύχθηκε το «Casale Panayiotis» -σαν ιδέα τότε. Με την τροποποίηση έχασα το μεγαλύτερο μέγεθος της επιδότησης, αλλά ήταν ανάγκη να γίνουν οι υποδομές για την επιβίωση του αγροτουρισμού που αναπτυσσόταν στο χωριό. Σταδιακά άρχισε να δημιουργείται ένας πυρήνας ανάπτυξης στον κέντρο του Καλοπαναγιώτη. Οι υποδομές στον Καλοπαναγιώτη μέσω του κράτους - ΕΕ είναι κάπου 10 εκατ. (2,5 εκατ. για τον πυρήνα, 1,7 εκατ. για τις προσβάσεις και τα λιθόστρωτα, 1,7 εκατ. για την οικία Λαυρεντίου και 1,7 εκατ. για τον ανελκυστήρα, και μικρότερα ποσά για τα υπόλοιπα έργα).

Από το Ντουμπάι

Οι επαγγελματικές σας υποχρεώσεις είναι στο εξωτερικό. Πώς μοιράζετε τον χρόνο σας σύμφωνα και με τις υποχρεώσεις ως κοινοτάρχης;
Κάθε μήνα μένω είκοσι μέρες στο Ντουμπάι και δέκα μέρες στον Καλοπαναγιώτη. Δουλεύω για τον Καλοπαναγιώτη και από το Ντουμπάι. Πολλές φορές επικοινωνώ με διευθυντές τμημάτων, την επαρχιακή διοίκηση κ.λπ., ενώ όταν μου τηλεφωνήσει κάποιος συγχωριανός μου, τον εξυπηρετώ σαν να είμαι στο χωριό. Για τα καθημερινά προβλήματα του χωριού, ο αναπληρωτής κοινοτάρχης έχει έναν αναβαθμισμένο ρόλο.

"Όποιος νομίζει ότι κάνω λεφτά στον Καλοπαναγιώτη, σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνει από επιχειρήσεις. Ευπόρησα περισσότερο απ’ ό,τι λογάριαζα και επέστρεψα στο χωριό μου να προσφέρω"

Εύλογα κάποιος θα σας ρωτούσε: Έχετε επενδύσει τεράστιο ποσό από την τσέπη σας, χωρίς να έχετε κάποιο όφελος;
Κανένα όφελος. Όποιος νομίζει ότι κάνω λεφτά στον Καλοπαναγιώτη, σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνει από επιχειρήσεις. Ευπόρησα περισσότερο απ’ ό,τι λογάριαζα και επέστρεψα στο χωριό μου να προσφέρω. Αρκεί να δείτε την έκταση του πάθους μου σε αριθμούς. Το «Casale» στη μορφή που είναι σήμερα μου έχει στοιχίσει κάπου 8 εκατ. ευρώ, το σπα 6 εκατ. και το οινοποιείο, που είναι το επόμενό μου πρότζεκτ, άλλα 6 εκατ. Η ιδιωτική επένδυση των συγχωριανών μου ανέρχεται περίπου στα 15 εκατ. Να σημειώσω ότι ως ιδιώτης από την ΕΕ παίρνω πολύ χαμηλότερη επιδότηση σε αναλογία της επένδυσης. Για παράδειγμα, η ΕΕ δίνει χορηγία για βασικό σπα, ενώ εγώ κάνω ένα πολύ εξεζητημένο σπα. Από 40% που θα έπαιρνα κανονικά, παίρνω λιγότερα από 20%. Μέχρι στιγμής έχω χρηματοδοτήσει έργα στο χωριό ύψους 10 εκατ. περίπου. Το «Casale» απευθύνεται σε ένα up market πελατών για να μην συναγωνιζόμαστε με τα υπόλοιπα αγροτουριστικά των συγχωριανών μου. Συνεπώς, είναι το μόνο που δεν βγάζει τα έξοδά του, διότι έχει υψηλό επίπεδο παροχών σε σχέση με τις τιμές του. Η κόρη μου προσπαθεί να κάνει ένα στοχευμένο μάρκετινγκ διεθνώς. Ελπίζουμε πως σύντομα το 50% των επισκεπτών θα είναι από το εξωτερικό. Σήμερα, αν έρθει κάποιος να αγοράσει το «Casale» και ζητήσει τα βιβλία για έλεγχο, θα πει «ευχαριστώ, δεν το θέλω». Κάνω λοιπόν την αριθμητική μου, βρίσκω τις σωστές λύσεις, αλλά μέχρι στιγμής τουλάχιστον επιδοτώ το μεράκι μου.

«Δεν ζητάμε χατίρι. Αρκεί να μας επιτρέπουν να καταθέτουμε τα σχέδιά μας για ευρωπαϊκά κονδύλια»

Η ιδέα του Ανδρέα του Παναγιώτου να γίνει ο Καλοπαναγιώτης πιλοτική κοινότητα πρέπει να συνεχιστεί. Αν θέλουμε να κάνουμε κάτι που να αντέξει στον χρόνο, θα πρέπει να μας αφήσουν να το ολοκληρώσουμε. Δεν ζητάμε χατίρι. Αρκεί να μας επιτρέπουν να καταθέτουμε τα σχέδιά μας για ευρωπαϊκά κονδύλια και να μας αξιολογούν αξιοκρατικά. Κι όταν ολοκληρωθεί αυτό το πρότυπο, να αξιοποιηθεί και από άλλες κοινότητες. Κάποιοι λένε: «Αρκετά για τον Καλοπαναγιώτη». Η ΕΕ όμως λέει ότι η κάθε αίτηση μοριοδοτείται και δίνεται προτεραιότητα σε εκείνον που παίρνει τα περισσότερα μόρια. Αυτό ζητούμε, τίποτε περισσότερο.

Στήριξη της νεανικής επιχειρηματικότητας-Κέντρο Πληροφόρησης
Ανάμεσα στις προτεραιότητές μας είναι και η στήριξη των νέων του χωριού που θέλουν να αναπτύξουν μια επιχειρηματική ιδέα. Η ΕΕκαλύπτει το 50% για επιχειρηματικές ιδέες νέων. Προτίθεμαι λοιπόν να καλύψω το υπόλοιπο 50%. Αρκεί ο καθένας που θέλει να αναπτύξει μια ιδέα να έχει οργανωμένο πλάνο και να με πείσει ότι η ιδέα του είναι βιώσιμη. Το ίδρυμα «Γιαννάκης Παπαδούρης» αναλαμβάνει την όλη διαδικασία.

Επίσης, έχω στόχο την οργάνωση Κέντρου Πληροφόρησης για την περιοχή. Το κτήριο είναι ήδη έτοιμο και χρειάζεται εξοπλισμό. Ερχόμενος ο επισκέπτης στον Καλοπαναγιώτη, που είναι το πρώτο χωριό της Μαραθάσας, θα λαμβάνει πληροφόρηση για όλη την περιοχή και τα χωριά που θέλει να επισκεφθεί.

16 χρόνια κοινοτάρχης. Δεν υπήρξαν στιγμές που απογοητευτήκατε;
Δεν απογοητεύτηκα ποτέ, γιατί άρχισα με πολύ χαμηλές προσδοκίες. Όχι μόνο πέτυχα τους αρχικούς στόχους, που ήταν να γίνουν δυο -τρία αγροτουριστικά και ένας ανανεωμένος πυρήνας, αλλά έχει αρχίσει μια σημαντική ανάπτυξη. Οι συγχωριανοί μου με εξέπληξαν ευχάριστα γιατί άρπαξαν την ιδέα, την αξιοποίησαν και νιώθουν ασφάλεια ότι τους στηρίζω με τις υποδομές που δημιουργώ. Πολλοί έχουν επιστρέψει και έχουν αναστηλώσει τα πατρικά τους σπίτια, ενώ αρκετοί νέοι δουλεύουν στο χωριό, συγχωριανοί και από τις γύρω περιοχές.

Το οινοποιείο

Το οινοποιείο όπως θα είναι στην τελική του μορφή

Έχετε αναφερθεί στο οινοποιείο, που είναι το επόμενό σας μεγάλο ιδιωτικό πρότζεκτ.
Το οινοποιείο είναι το επόμενο έργο υπό κατασκευή. Η ιδέα αυτή δεν είναι τυχαία. Είναι συνδεδεμένη με τις αναμνήσεις μου. Και οι δύο οι παππούδες μου ήταν κρασέμποροι. Θυμάμαι μικρός που βοηθούσα στη μετάγγιση του κρασιού από ασκί σε ασκί και γέμιζα τις παλάμες μου και έπινα… Οι πλαγιές του χωριού ήταν γεμάτες αμπέλια, σήμερα όμως δεν έμεινε τίποτε. Έχω αγοράσει κάποιες εκτάσεις και έχουμε κάνει τις πρώτες καλλιέργειες με ποικιλίες, όπως ξινιστέρι, σοβινιόν μπλανκ, σιράζ, γιαννούδι και δοκιμάζουμε μια αμερικάνικη ποικιλία, τη ζιφαντέλ. Το οινοποιείο πρέπει να είναι ολοκληρωμένο τον Νοέμβρη του ‘18.

Στην οικογένεια υπάρχει ενδιαφέρον για συνέχεια στο έργο σας;
Είναι αξιοσημείωτη η αγάπη που δείχνουν η κόρη και ο γαμπρός μου για το χωριό. Έχουν μάλιστα εκφράσει την επιθυμία τους να εγκατασταθούν στον Καλοπαναγιώτη-μένουν στην Αγγλία- μόλις τα παιδιά τους πάνε για σπουδές. Ο γαμπρός μου, ο οποίος είναι επιτυχημένος γιατρός στην Αγγλία, θέλει να ανοίξει μια κλινική στην περιοχή για δωρεάν υπηρεσίες και συνάμα να ασχολείται με το οινοποιείο, Ενώ η κόρη μου έχει στόχο να αναλάβει το «Casale».

Ποια είναι η άποψή σας για τη συμπλεγματοποίηση κοινοτήτων;
Όταν βοηθούσα για την οργάνωση της αναπτυξιακής Τροόδους είδα τα προβλήματα του Καλοπαναγιώτη σε κάθε ορεινό χωριό. Η κυβέρνηση όμως επέμενε να υπάρχει μια αναπτυξιακή σε κάθε επαρχία. Διαφωνούσα και τους εξηγούσα τη φιλοσοφία μου για την αναπτυξιακή Τροόδους. Η συμπλεγματοποίηση με τη μορφή που επιμένουν τα κόμματα φοβάμαι πως δεν θα πετύχει. Το 2006 είχα αντιληφθεί ότι υπήρχαν κονδύλια για τη διεκπεραίωση στρατηγικών μελετών. Έτσι, προήδρευσα στην επιτροπή που εκπόνησε τη «Στρατηγική Μελέτη Ανάπτυξης Τροόδους». Πρόκειται για μια πολυσέλιδη μελέτη, σύμφωνα με την οποία, πρώτα κάνεις μικρά συμπλέγματα, λ.χ. Καλοπαναγιώτης- Μουτουλλάς- Οίκος. Αφού αναπτυχθούν τα μικρά συμπλέγματα, δημιουργείς ένα μεγαλύτερο σύμπλεγμα. Δυστυχώς, οι λαμβάνοντες τις αποφάσεις κάνουν συμπλεγματοποίηση με βάση τις επιδιώξεις κομμάτων, γι’ αυτό και βρίσκουν τους κοινοτάρχες απέναντί τους.

Μια συμβουλή στους κοινοτάρχες

Ποια συμβουλή θα δίνατε σε προέδρους κοινοτήτων, αλλά και σε ιδιώτες, που θέλουν να προσφέρουν στα χωριά τους;
Να κοιτάξουν με ποιες γειτονικές κοινότητες μπορούν να συνεργαστούν για να κάνουν μια συνέργεια ώστε να αναπτύξουν την περιοχή τους. Ο μεγαλύτερος εχθρός της κάθε κοινότητας είναι η ίδια η κοινότητα. Επίσης, χρειάζεται αποτελεσματική διαχείριση των διαθέσιμων πόρων. Από την πλευρά του κράτους, θα ήθελα να αξιοποιήσουν την πείρα μου που απέκτησα, για την ανάπτυξη του Τροόδους. Μακριά από κομματικά στεγανά, γιατί δεν είμαι εντολοδόχος κανενός κόμματος. Οποιαδήποτε κυβέρνηση, οποιοδήποτε κόμμα, να έρθουν να συζητήσουμε πώς μπορούμε να οργανώνουμε το Τρόοδος, και ειδικά τις αποψιλωμένες περιοχές. Ο κόσμος αργά ή γρήγορα θα γυρίσει στα χωριά του. Ελπίζω όμως μέχρι τότε να μην τα βρει έρημα. Οι κρατικές πολιτικές από Ανεξαρτησίας μέχρι σήμερα βοήθησαν να αποψιλωθούν τα χωριά μας. Αν θες να προστατέψεις την ύπαιθρο ελέγχεις την ανάπτυξη, δεν την απαγορεύεις. Στον Καλοπαναγιώτη, σε συνεργασία με τον κόσμο και το εκάστοτε κοινοτικό συμβούλιο, μπορέσαμε να πάμε κόντρα στους καιρούς. Και σύμφωνα με το αποτέλεσμα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το χωριό μας αναβιώνει.