Ο καταυλισμός με τις παράγκες της Ορόκλινης

Η ιδέα για αυτή τη δημοσιογραφική έρευνα του «Π», η δημοσίευση της οποίας ξεκίνησε στις 20 του Ιούλη και συνεχίζεται υπό τον συνοπτικό τίτλο: «1974: άνετη προσωρινότητα», για τις ενέργειες του κυπριακού κράτους στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τις πιεστικές επισιτιστικές και στεγαστικές ανάγκες του 1/3 του πληθυσμού του, συνέπεια της τουρκικής εισβολής, προέκυψε ως εξής: Ο γράφων αρχές του καλοκαιριού έτυχε να μπει, ντάλα μεσημέρι, σε μια αποθήκη κατασκευασμένη με πλευρικά τοιχώματα από ξύλινα πλακάτ (Osb για όσους ξέρουν από δομικά υλικά) και με στέγη από γαλβανιζέ τσίγκους. Αν και Ιούνιος μήνας -χωρίς δηλαδή τα σαραντάρια που μας επιφύλαξε ο δευτερογιούνης- η θερμοκρασία που αναπτύχθηκε στο εσωτερικό της ήταν ανυπόφορη. Σε τέτοιο βαθμό που ήθελες να πεταχτείς έξω.

Βγαίνοντας λοιπόν φουριόζικα από την αποθήκη, η μνήμη πήγε αρκετά πίσω και συγκεκριμένα στη διετία 1977-1978, όταν οικογενειακώς, πρόσφυγες όντας, ζήσαμε -και επιβιώσαμε- δύο ολόκληρα καλοκαίρια σε μια τέτοια παράγκα στον προσφυγικό καταυλισμό της Ορόκλινης στη Λάρνακα. Και ως λογική συνέχεια, η απορία: «Πώς ζούσαμε και κυρίως πώς αντέχαμε;».

Κουβεντιάζοντας τις αμέσως επόμενες μέρες με τον καλό συνάδελφο Μιχάλη Θεοδώρου το γενικότερο θέμα της στεγαστικής πολιτικής για τους πρόσφυγες, αποφασίσαμε να συλλέξουμε στοιχεία, να καταγράψουμε μαρτυρίες, να πάρουμε συνεντεύξεις από τους πρωταγωνιστές της περιόδου αλλά και να ανατρέξουμε σε αρχεία έτσι ώστε να παρουσιάσουμε, μετά από δεκαετίες, την όλη προσπάθεια σίτισης και κυρίως στέγασης των προσφύγων του 1974.
Ο Μιχάλης Θεοδώρου έδωσε ψυχή και έβαλε πλάτη για αυτή την έρευνα. Συνέδραμαν υποβοηθητικά η Κάτια Σάββα, η Μιράντα Λυσάνδρου, η Ελένη Παπαδοπούλου και η Μαριλένα Ευαγγέλου.

Το παρόν σημείωμα έχει μια βιωματική διάσταση και αφορά την προσωπική εμπειρία του γράφοντος στον καταυλισμό με τις παράγκες. Ως οικογένεια, αφού είχαμε μείνει εγκλωβισμένοι στο χωριό μας για δύο και κάτι χρόνια, βρεθήκαμε με κάποια… καθυστέρηση στην προσφυγιά. Συγκεκριμένα το φθινόπωρο του 1976. Συγκριτικά με τους υπόλοιπους πρόσφυγες, ήμασταν από τους «τυχερούς».

Πρώτον, «προσπεράσαμε» τη διαμονή κάτω από τα δέντρα, σε σχολεία αλλά και αντίσκηνα και, δεύτερον, είχαμε φέρει και τα υπάρχοντά μας!
Μετά, λοιπόν, από ολιγόμηνη φιλοξενία για σκοπούς προσαρμογής στη νέα δύσκολη πραγματικότητα σε συγγενικό μας σπίτι στη Λάρνακα, βρεθήκαμε σούρουπο του Γενάρη του 1977 στη δική μας παράγκα στον προσφυγικό καταυλισμό Ορόκλινης.

Ποια μέρα ακριβώς μου διαφεύγει, αλλά ούτε και έχει ιδιαίτερη σημασία. Θυμάμαι όμως πολύ καλά τρία πράγματα από το πρώτο βράδυ: τη μάνα μου βουρκωμένη και άλαλη, τη μυρωδιά από τις δύο λάμπες πετρελαίου που είχαμε για φωτισμό στα τρία συνεχόμενα «δωμάτια» και τα παγωμένα μέχρι το πρωί ποδάρια μου, αφού το κρεβάτι δεν ζεσταινόταν με τίποτα.

Και όταν ξημέρωσε ήρθαν οι κοινόχρηστες τουαλέτες, τα κοινόχρηστα ντουζ, οι κοινόχρηστες βρύσες και η μυρωδιά του ασβέστη... για σκοπούς απολύμανσης. Ζωή σε λασπωμένους δρόμους, σε λασπωμένες αυλές χωρίς ένα λουλούδι.

Στις παράγκες της Ορόκλινης! Κατασκευασμένες επί μίας τραχιάς, ήτοι αστίλβωτης, τσιμεντένιας πλάκας πάχους 15 εκατοστών στην καλύτερη των περιπτώσεων, με σκελετό από μορίνες -από τα μισοκαμένα από τους βομβαρδισμούς πεύκα μας- με τοιχώματα πάχους 12 mm από μοριοσανίδες (πλακάτ ή άλλως τσίπορτ των Δασικών Βιομηχανιών) βαμμένες μόνο στην εξωτερική πλευρά με δύο χέρια λαδομπογιά και με μονόκλιτη οροφή από κυματοειδή λαμαρίνα (τσίγκους). Χωρίς παροχές νερού και ηλεκτρισμού τον πρώτο καιρό… για σκοπούς ασφαλείας.

Μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα ήταν έτοιμη και η εκκλησία του καταυλισμού. Αφιερωμένη στον Απόστολο Ανδρέα, ελέω του ότι οι πλείστοι κάτοικοι του καταυλισμού προέρχονταν από την Καρπασία. Με τα ίδια ακριβώς υλικά. Εικονοστάσι από τσίπορτ, Αγία Τράπεζα από τσίπορτ, επισκοπικός θρόνος από τσίπορτ. Από τσίπορτ και αυτός ο Επιτάφιος. Θύμισες από την (πρώτη) Ανάσταση στον καταυλισμό δεν έχω. Έχω όμως από την περιφορά του Επιταφίου εκείνη τη Μεγάλη Παρασκευή. Κατακίτρινος από τις ανθισμένες ακακίες που κουβαλήσαμε και τον στολίσαμε εμείς τα πιτσιρίκια.

Το πρώτο καλοκαίρι στον καταυλισμό ήταν ίσως από τα ομορφότερα. Η ζωή στην παράγκα, ιδίως την ημέρα που η τσίγκινη οροφή ανέπτυσσε τρελές θερμοκρασίες, ήταν δύσκολη. Εμείς όμως ανακαλύψαμε τη θάλασσα και τη δροσιά της σε απόσταση μόλις μερικών δεκάδων μέτρων. Πρωί θάλασσα, μεσημέρι θάλασσα, απόγευμα θάλασσα και δώσ’ του. Για όσους ξέρουν, «Γαλάζιο Κύμα» και «Peter Beach»!

Τον δεύτερο χρόνο άρχισαν να αυξάνονται οι ανέσεις στον καταυλισμό με τις παράγκες. Έγινε εγκατάσταση ηλεκτρικού ρεύματος. Για σκοπούς φωτισμού και μόνο παροχή τάσεως 120 volts. Οι λαμπτήρες πυρακτώσεως άναβαν με το στανιό. Για όσους έτυχε να ταξιδέψουν στις χώρες του πάλαι ποτέ ανατολικού μπλοκ στη δεκαετία του ’80, ήταν όπως το χλομό φως που έβγαινε από κάποια παράθυρα εργατικών πολυκατοικιών στη Μόσχα, το Λένινγκραντ, τη Σόφια ή το Βουκουρέστι.
Στις αυλές άρχισαν να «φυτρώνουν» γλάστρες με καχεκτικά γεράνια και ταλαιπωρημένους βασιλικούς. Ας είναι…

Ο χρόνος στον καταυλισμό περνούσε με την κρυφή ελπίδα ότι το κακό θα τελείωνε και ότι θα επιστρέφαμε ξανά πίσω. Στα σπίτια και στα χωριά μας. Μάταια! Σιγά-σιγά οι οικογένειες στον καταυλισμό άδειαζαν τις παράγκες και αναχωρούσαν για καλύτερο σπίτι. Σε κάποιο νεόδμητο κυβερνητικό οικισμό, όπως αυτούς των Αγίων Αναργύρων και των Καμάρων στη Λάρνακα, του Αγίου Αθανασίου και της Λινόπετρας στη Λεμεσό ή του Αγίου Ελευθερίου στα Λατσιά. Άλλοι πάλι επέλεγαν τους προσφυγικούς συνοικισμούς αυτοστεγάσεων στα Λειβάδια, το Μενεού, τη Δρομολαξιά και το Κίτι.

Σε μερικά χρόνια ο καταυλισμός με τις παράγκες διαλύθηκε. Ξηλώθηκαν οι υποδομές των κοινοχρήστων χώρων και η γη παραδόθηκε στην «πρώιμη» ανάπτυξη της δεκαετίας του 1980. Σήμερα στην παραλιακή περιοχή της Ορόκλινης υπάρχουν κακοφτιαγμένες μεζονέτες, αρκετά εξοχικά σπίτια και apartments προς ενοικίαση σε μέσους και κάτω τουρίστες.

Οι εν ζωή πρόσφυγες -και του καταυλισμού της Ορόκλινης- ενδεχομένως ελπίζουν ακόμη!