Έδωσαν κοτσιάνια σε πεθαμένους

Ο Νίκος Πέτσας βρέθηκε από την πρώτη μέρα σύστασης της ΥΜΑπΕ στην υπηρεσία υλοποίησης της προσφυγικής πολιτικής. Μέχρι το 2002 έχει συνδέσει την καριέρα του με την εφαρμογή μιας έκτακτης πολιτικής που κατέστη μόνιμη. Ερωτηθείς για την πορεία αυτής της πολιτικής αναφέρει: «Μέχρι το ’80 ούτε αργίες γνώριζα ούτε Κυριακές. Το παράπονο που μου έμεινε είναι ότι έκανα ένα χρόνο πριν να φύω πάρα πολλή δουλειά, η οποία δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε. Π.χ. με τα κοτσιάνια. Το σχέδιο για τα κοτσιάνια εγώ το σχεδίασα. Και έλεγε καθαρά ποιοι δικαιούνται τίτλους ιδιοκτησίας. Δεν μπορώ να ανεχτώ να έρτουν ύστερα να δώκουν κοτσιάνια στους πεθαμένους. Για να σου κοτσιανιάσει ο πατέρας σου ένα χωράφι, αν δεν είσαι παρών στο Κτηματολόγιο, εν μπορούν να σου μεταβιβάσουν. Αυτή τη στιγμή ξέρω ότι έχει κάποιος ένα σπίτι οπουδήποτε ανεξάρτητα αν έν’ του μισού εκατομμυρίου ή αν έν’ των 200 χιλιάδων. Το σημαντικό είναι ότι εκράτεν το σπίτι του συνοικισμού, επήεν τζι’ έχτισεν μόνος του αλλού τζιαι κοτσιανιάζουν του τζιαι τζείνο του συνοικισμού. Εγέμωσεν ο συνοικισμός ανθρώπους, οι οποίοι εν δικαιούνται. Που τα νοικιάζουν. Τα σχέδια της αυτοστέγασης δεν ήταν λανθασμένη διαδικασία. Ούτε οι κυβερνητικοί οικισμοί ήταν κάτι λάθος. Αργότερα, επειδή θέλαμε ψήφους που τους πρόσφυγες, δεχόμασταν να κρατεί ένας πρόσφυγας σπίτι του κυβερνητικού οικισμού μες στην Ανθούπολη, αλλά να έχει και σπίτι δικό του. Δεν έπρεπε. Για να σου κοτσιανιάσω το σπίτι της Ανθούπολης, να έρτεις όπως ήταν τότε το σχέδιο να σου δώσω τα λεφτά που δικαιούσαι, έχτισες για παράδειγμα το ’80, είχες δικαίωμα για 10.000 λίρες, πάρ’ τες να μου δώκεις τα σπίτι. Όχι να κρατάς το σπίτι του συνοικισμού, να το νοικιάζεις, που τη στιγμή που υπάρχουν, υπήρχαν τότε, ανάγκες. Δεν ήταν αυτή η διαδικασία. Η απόφαση τουλάχιστον τότε που ήμουν εγώ δεν ήταν τούτη».

Το πραγματικό κόστος

«Ο Γιώργος ο Ιακώβου κι εγώ όταν ήμασταν με τον Βενιαμίν φέραμεν ένσταση να χτιστούν. Όχι τα πρώτα. Ύστερα οι οικισμοί. Επέμεινε ο Γιώργος Ιακώβου ότι το πρόβλημα δεν είναι να χτίσουμε. Το πρόβλημα είναι η συντήρηση. Η Πολεοδομία δεν δεχόταν. Ύστερα αρχίσαν τα σχέδια κυβερνητικών οικισμών, της αυτοστέγασης, να χωρίσουμε οικόπεδα να δώσουμε στους πρόσφυγες. Πολύ πιο αργά, το ’83 ίσως, ήρτεν το σχέδιο της παραχώρησης λεφτών για να αγοράσουν διαμέρισμα. Ήταν ένα σχέδιο που ξεκίνησεν που το αντίσκηνο, μετά στα ξύλινα τα σπίτια, επήαμεν στα πρόχειρα σπίτια στις Κόκκινες της Λάρνακας, και στη συνέχεια δημιουργηθήκαν τα διάφορα σχέδια της στέγασης. Ύστερα αποφασίσαμε ποιοι έν’ οι πρόσφυγες. Επί εποχής μου επέμενα που τότε, το 1989, πριν τον Βασιλείου, να τερματιστεί η βοήθεια προς τους πρόσφυγες και να παραχωρείται μόνο σε όσους εγεννηθήκαν μέχρι και εφτά μήνες μετά τον Ιούλιο του ’74, νοουμένου ότι θα βοηθηθούν οι πρόσφυγες με περισσότερα ποσά. Έγιναν κάποια πράγματα με τα οποία δεν συμφωνούσα, αλλά δεν μπορούσα… Προσπάθησα αλλά δεν ερωτήθηκα».

Αξιολόγηση αναγκών

«Όσοι δεν έζησαν από το ’74 τουλάχιστον μέχρι το ’86 δεν αντιλαμβάνονται τι σημαίνει προσφυγικό πρόβλημα. Να σου θυμίσω ότι ο κόσμος το 1974 που έφυεν που το Βαρώσι, έπιαεν τις κάσιες του συσκευαστηρίου στις Βρυσούλλες τζιαι τις έκαμε διαχωριστικό τζι’ εππέφταν αντρόγυνο ποδά τζιαι αντρόγυνο ποτζιεί. Κορούες κοπέλες. Επήαιννα τζιει μέσα τζι’ έπιαννεν με ταμπλάς. Στέγασα σε 10 μέρες οικογένεια διότι δεν μπορούσα τούν’ την κουβέντα που σου λαλώ, να έσιει χαρτωμένη κορούα να πέφτει με τον χαρτωμένο της τζιαι δίπλα της ο τζιύρης της με τη μάνα της. Έκαμα πολλά. Ό,τι θέλει ας πει ο καθένας. Άλλοι ερκούνταν τζι’ ελαλούσαν μου εσύ τζι’ ο Βενιαμίν κάμνετε ό,τι θέλετε. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος με αποκαλούσε ρουσφετολόγο. Είτε το εννοούσε είτε όχι, σύγχυζε το ρουσφέτι με την εξυπηρέτηση».

Στην αρχή βουράς να σβήσεις τη φωτιά, μετά σαν εφετείο

Επιθεωρητής Εργοστασιών στο Υπουργείο Εργασίας το 1974, ο Αχιλλέας Καλλίμαχος αναλαμβάνει ως υπεύθυνος Καταυλισμών στην Υπηρεσία Μερίμνης και από το 1976 και για μια δεκαετία διευθυντής. «Πιστεύω ότι εκάμαμεν καλήν δουλειά. Μετά που εκάλμαρε η κατάσταση στην Κύπρο, έγινε σεισμός στην Καλαμάτα. Και αποφάσισε ο τότε υπουργός, ο Πελεκάνος, να στείλουμε αποστολή που την Κύπρο να βοηθήσει τους σεισμόπληκτους. Επέψαν μας στην Καλαμάτα. (Εμένα) ως αρχηγό. Είχαμε γιατρούς, νοσοκόμους κ.λπ. Επήαμεν να δούμεν τι κάμνουν με το φαγητό. Είχαν τυριά που πήραν από ένα τυροκομείο και κάτι ψωμιά που έδωσε ένας φούρνος και τα στείλαν με το Σινούκ, ελικόπτερο, στην Αθήνα, στην Ολυμπιακή που είχε catering, να τα κάνουν σάντουιτς να μας τα φέρουν πίσω, να τα δώσουμε. Στην Κύπρο εμείς εν είχαμεν τέτοιες καταστάσεις».

Πάνω-κάτω

«Ήταν θέμα Πυροσβεστικής. Να σβήσεις φωτιά. Εβουρούσαμεν πάνω-κάτω σαν τους τρελούς. Εκάμαμεν τους καταυλισμούς με τα ξύλινα τα σπίθκια. Τζι’ ύστερα να δούμε αν θα κάμουμε κάτι πιο μόνιμο. Θυμούμαι είσιε μια συνεδρία στο Προεδρικό κάτω στο PIO: ’’θα κάνουμε συνοικισμούς, θα δώσουμε σπίθκια, θα δώσω 700 λίρες στον καθένα να κάμει μόνος του αυτοστέγαση’’ και τέτοια πράγματα. Θυμούμαι αρκέψαμεν να γυρεύκουμε τόπους για αυτοστέγαση. Στην Ανθούπολη είμαστε μες στο αυτοκίνητο του Αρχιεπισκόπου, όταν επήαμε στην Ανθούπολη και μετά στα Λατσιά στον Άγιο Ελευθέριο».

Μετά το 1976

Για την περίοδο μετά που αναλαμβάνει διευθυντής στην ΥΜΑπΕ, ο κ. Καλλίμαχος αναφέρει: «Ήταν θέμα συντονισμού παρά οτιδήποτε άλλου, κατά κάποιον τρόπο Eφετείου. Υπήρχαν κάποιες επιτροπές για να κατανέμουν τα σπίτια κ.λπ., ’’εμένα εν μου δώκαν’’, ’’γιατί εν σου δώκαν’’, ξανάβλεπα την επιτροπή εγώ ως πρόεδρος για να αποδώσω δικαιοσύνη. Και προσπάθησα να αποδώσω δικαιοσύνη όσο μπορούσα. Υπήρχαν περιπτώσεις μη δικαιούχων. Εκείνο που με λυπεί είναι ότι ορισμένοι που δεν είχαν χάσει πο’τζιεί είχαν πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις πο’ δά, και ορισμένοι που είχαν πάρα πολλά από εκεί έμειναν κύριοι». Ο κ. Καλλίμαχος εξηγεί ότι υπήρχαν περιπτώσεις που είχαν πάει στα κατεχόμενα ένα χρόνο πριν το 1974. «Ίνταλος ήταν μόνιμη κατοικία; Ο τόπος της συνήθους διαμονής ποιος ήταν;» Υπήρχαν ακόμα δικαιούχοι με «εξοχικά που τα δηλώσασιν ως κατοικίες. Είχαμε τέτοια φαινόμενα», συνεχίζει ο κ. Καλλίμαχος, «τα πολεμήσαμε βέβαια, προσπαθούσαμε».

Πώς το εξηγείτε;
«Έν’ θέμα συνείδησης πλέον. Και έν’ θέμα πώς ελειτουργούσαν τότε οι διάφορες επιτροπές που έπρεπε να έχουμε δεδομένα και εν τα είχαμε».
Τα κόμματα;
«Έν’ τούτο που ήθελα να πω, αλλά είπα να μεν το πω».