Το γνωρίζουμε. Δεν είναι τίτλος από την εν εξελίξει διάσκεψη για την Κύπρο στο Κραν Μοντανά (τουλάχιστον από τα μέχρι στιγμής δεδομένα). Εντούτοις αποτελεί ένα γεγονός εδώ και μια δεκαετία, στο κέντρο περίθαλψης και αποκατάστασης άγριας πανίδας του Ταμείου Θήρας στην Αθαλάσσα, όπου ο Ανδρέας Λυσάνδρου, ανώτερος θηροφύλακας, και ο Μεχμέτ Αλί Σαπάν, εποχικός λειτουργός, φροντίζουν μαζί για την περίθαλψη ειδών άγριας ζωής.
Ο Ανδρέας βρίσκεται στο κέντρο εδώ και 32 χρόνια. Από την εμπειρία του έχει φτάσει σε σημείο, λέει, να βλέπει ένα πουλί και να αντιλαμβάνεται από τι πάσχει. Για τον Μεχμέτ ή «Μεχμέτη», όπως συνηθίζει να τον αποκαλεί ελληνοποιημένα, έχει να πει πως από τους 143 εποχικούς υπαλλήλους που επιβλέπει από τη σημερινή θέση του στο Υπουργείο Εσωτερικών, είναι ο καλύτερός του συνεργάτης. «Πριν το διάστημα των δέκα χρόνων, που βρίσκεται ο Μεχμέτ στο Κέντρο, πολλοί δοκίμασαν να μείνουν εδώ, αλλά δεν άντεξαν», αναφέρει. Όπως εξηγεί, η συγκεκριμένη δουλειά απαιτεί αγάπη για τα ζώα και αντιμετώπιση ορισμένων δυσκολιών, όπως τρυπήματα και γδαρσίματα από πανικοβλημένα πτηνά και επιθέσεις στα μάτια. Ειδικά για νεαρά είδη, που χρειάζονται τάισμα κάθε δύο-τρεις ώρες, ή για αλλαγές πληγών, χορήγηση αντιβίωσης και ενέσεις, ο λειτουργός στο κέντρο δεν γνωρίζει αποχή από το επάγγελμα τα απογεύματα και τα σαββατοκύριακα.
Ταΐζοντας τον κίτση
Η επίσκεψή μας συνέπεσε με την ώρα που έπρεπε να ταϊστεί ένας νεαρός κίτσης ή αλλιώς όπως αποκαλείται «σιαχίνι», ηλικίας γύρω στις τρεις εβδομάδες. Το βρήκε κάποιος μόνο και αβοήθητο στην περιοχή Εργατών και τους τηλεφώνησε. «Όταν ήρθε στο κέντρο», εξηγεί ο Ανδρέας, «κόντευε να βγει η ψυχή του». Προς το παρόν το έχουν μέσα σε ένα μικρό χάρτινο κουτί, γιατί δεν πρέπει να στρεσάρεται σε μεγάλο χώρο. Επίσης κάθε δύο-τρεις ώρες πρέπει να ταΐζεται, γι' αυτό και ο Μεχμέτ χρειάζεται να το μεταφέρει μαζί του στο σπίτι του όταν θα σχολάσει.
Ο λειτουργός και ο νεαρός κίτσης κάνουν επίδειξη σίτισης με κρέας μπροστά στον φωτογραφικό φακό, αποτέλεσμα εκπαίδευσης που έλαβε ο δεύτερος από τον πρώτο. Όπως εξηγεί ο Μεχμέτ, για τα ενήλικα τραυματισμένα πουλιά αυτή η εκπαίδευση είναι πιο δύσκολη. Θα χρειαστεί για αρκετές φορές στην αρχή να τα ταΐσει με το ζόρι, μιας και είναι συνηθισμένα να κυνηγούν μόνα τους στη φύση. Συγκεκριμένα φοράει γάντια, ανοίγει το στόμα τους και βάζει την τροφή με το ζόρι. Αυτό γίνεται αρκετές φορές, μέχρι να κατανοήσουν ότι αυτό που τους δίνεται είναι φαγητό.
Η επίσκεψή μας συνέπεσε με την ώρα που έπρεπε να ταϊστεί ένας νεαρός κίτσης ή αλλιώς «σιαχίνι».
«Εντατική», «ημιεντατική», «διχτυοστάσιο»
Ακολουθεί ξενάγηση στους χώρους των ειδικών κλωβών. Υπάρχει η «εντατική», η «ημιεντατική» και το «διχτυοστάσιο» -ονομασίες δικές τους, κάτι σαν αργκό που δεν έχουν καμία επίσημη χρήση. Συναντούμε ανθρωποπούλια, φιλοξενούμενα σε συνθήκες απόλυτου σκοταδιού, έναν πανέμορφο αρκόθουπο, μια ομάδα κίτσιδων, έτοιμων να απελευθερωθούν, νυχτοκόρακα, πετρίτη και βαρβακίνες, οι οποίες περιμένουν να δαχτυλιδωθούν και να απελευθερωθούν.
Η ώρα της απελευθέρωσης
Οι απελευθερώσεις αποτελούν την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων του κέντρου. Τα θηλαστικά, τα φίδια και τα επιδημητικά πουλιά απελευθερώνονται πάντα στην περιοχή όπου βρέθηκαν, ενώ τα αποδημητικά πουλιά απελευθερώνονται κατά την περίοδο της μετανάστευσης σε συγκεκριμένες περιοχές. «Συνήθως ο προγραμματισμός των απελευθερώσεων άγριων πουλιών γίνεται με τη συνεργασία του Ορνιθολογικού Συνδέσμου Κύπρου, μέλη του οποίου δακτυλιώνουν τα πτηνά. Στοιχεία από δακτυλιώσεις πουλιών που απελευθερώνονται από το κέντρο, παρέχουν σοβαρές ενδείξεις ότι τα πουλιά αυτά επιβιώνουν», αναφέρει ο Ανδρέας Λυσάνδρου.
Αριστερά ο Ανδρέας Λυσάνδρου και δεξιά ο Μεχμέτ Αλί Σαπάν.
Αρκόθουπος, γνωστός και ως «Long-eared owl» ή «Asio otus».
Αιτίες τραυματισμού
Στο ερώτημα ποιες είναι οι κυριότερες αιτίες τραυματισμού της άγριας ζωής ο υπεύθυνος του κέντρου απαντά ότι οι περισσότερες πηγάζουν από τις ενέργειες του ανθρώπου. Αναφέρθηκε σε τραυματισμούς από το παράνομο κυνήγι των λαθροθηρών, δηλητηριάσεις, απώλεια βιοτόπων, στην προκατάληψη για ορισμένα είδη, όπως το ανθρωποπούλι και η κουκουβάγια και σε διάφορα ατυχήματα, όπως από τα καλώδια και τα αυτοκίνητα. Παράλληλα το κέντρο φιλοξενεί νεοσσούς που πέφτουν από τις φωλιές και πτηνά εξαντλημένα από τη μετανάστευση.
Πότε πιάνουμε ένα είδος άγριας ζωής;
«Πιάνουμε ένα είδος άγριας ζωής από το φυσικό του περιβάλλον μόνο όταν δεν μπορεί να τρέξει, όταν δεν μπορεί να κινηθεί, όταν στέκεται και δεν ενοχλείται από την ανθρώπινη παρουσία, όταν δεν μπορεί να πετάξει και όταν είναι νεαρό και υπάρχει η πιθανότητα επίθεσης από αρπακτικά», τονίζει ο Ανδρέας Λυσάνδρου. «Ποτέ μα ποτέ δεν πιάνουμε ένα είδος άγριας ζωής όταν είναι νεαρό και αυτό βρίσκεται μέσα η κοντά στη φωλιά του».
Νυχτοκόρακας
Αξέχαστοι ασθενείς
Ο πελεκάνος - Χάτσικο
Ο Μεχμέτ και ο Ανδρέας έχουν να διηγούνται πολλές ιστορίες αξέχαστες από την επαφή τους με άγρια πτηνά και θηλαστικά. Θυμούνται τον πελεκάνο που όταν μετανάστευσε στην Κύπρο έτυχε να περάσει από τη φροντίδα τους. Καθημερινά ο Μεχμέτ τάιζε το πτηνό με ψάρια, συγκεκριμένα κολιούς, με αποτέλεσμα αυτό να δεθεί μαζί τους -παρόλο που σκοπός τους είναι να μην συμβαίνει αυτό, το συγκεκριμένο είδος δένεται πάρα πολύ εύκολα με τον άνθρωπο, τονίζει ο Μεχμέτ (εδώ ο Ανδρέας αναπαριστά με τα χέρια του το απότομο κλείσιμο του μεγάλου σακοειδούς ράμφους του πελεκάνου).
Και ήρθε κάποτε η μέρα που ο πελεκάνος ανάρρωσε και τον άφησαν σε σημείο στην Αλυκή της Λάρνακας όπου εντόπισαν δύο άλλους πελεκάνους. Μετά από μερικές μέρες (εδώ σηκώνεται η τρίχα των νοσοκόμων) δεχθήκανε τηλεφώνημα από ένα κτήριο των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών που γειτνιάζει με τη μονάδα τους: «Ελάτε γρήγορα και έχει έναν πελεκάνο στο Κτηνιατρείο!». Όταν φτάσανε, με μεγάλη τους έκπληξη διαπίστωσαν ότι ήταν ο ίδιος πελεκάνος που άφησαν στην Αλυκή. Είχε επιστρέψει από την περιοχή της Λάρνακας στην Αθαλάσσα. Με το που είδε τον Μεχμέτ άρχισε να ανοίγει και να κλείνει απότομα το ράμφος, ζητώντας κολιούς. Τον κράτησαν για 10 μέρες, λέει ο Ανδρέας, μέχρι που έμαθαν πως μια μεγάλη αγέλη από πελεκάνους βρισκόταν στην Αλυκή Λάρνακας. Ο πελεκάνος σε λίγο καιρό μετανάστευσε μαζί τους. «Άλλο ένας-δύο πελεκάνοι και άλλο μια ολόκληρη αγέλη», εξηγεί ο Ανδρέας.
Η συνοδηγός Ζωούλα το αγρινό
Ο Ανδρέας θυμάται επίσης ένα βρέφος αγρινό, τη Ζωούλα -όπως την ονόμασαν συμβολικά, γιατί προσπάθησε να τη βοηθήσει να ζήσει, όταν τη βρήκαν μαζί με τη νεκρή μητέρα της που την πάτησε αυτοκίνητο. Την έπαιρνε καθημερινά σπίτι του, μιας και έπρεπε να την ταΐζει γάλα με το μπιμπερό κάθε δύο ώρες. Μια μέρα, θυμάται ο Αντρέας και γελά, θα πήγαινε κάπου με τον αδερφό του και έπρεπε να μπει στο αυτοκίνητο και η Ζωούλα. Τότε εκείνη αρνιόταν πεισματικά να καθίσει στο πίσω μέρος του προσωπικού του αυτοκινήτου -τύπου παντζιέρο. Υποχρεωτικά κάθισε ο αδερφός του πίσω και δίπλα του, στη θέση του συνοδηγού, η Ζωούλα, που είχε συνηθίσει για καιρό να κάθεται δίπλα του.
Πετρίτης
