Ξαφνικά, στα μέσα της παρούσας φάσης των συνομιλιών (τέσσερις συμφωνημένες συναντήσεις, εκκρεμούν δύο, στις 11 και 17 Μαΐου), ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό Έσπεν Μπαρθ Άιντε μετέβη στη Νέα Υόρκη και πραγματοποίησε την Παρασκευή συνάντηση με τον γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, ως μια τελευταία προσπάθεια να διασωθεί η διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Με τον γενικό γραμματέα συζήτησε, επίσης, εναλλακτικά μέτρα για κάθε διαφορετικό σενάριο που αφορά την κατάληξη των συνομιλιών, ώστε τα Ηνωμένα Έθνη να είναι έτοιμα και για την περίπτωση συμφωνίας των δύο πλευρών, αλλά και για την περίπτωση αδιεξόδου.
Φέρνει ιδέες
Το αποτέλεσμα της 45λεπτης συνάντησης Γκουτέρες - Άιντε ήταν κάποιες ιδέες του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών τις οποίες θα παρουσιάσει την ερχόμενη Πέμπτη, 11 Μαΐου, στους ηγέτες των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο, ο ειδικός του σύμβουλος. Προς το παρόν δεν υπάρχει πρόσκληση προς τους δύο ηγέτες για συνάντηση με τον γ.γ., ωστόσο αυτό δεν αποκλείεται να γίνει στο αμέσως επόμενο διάστημα και αναλόγως των αποτελεσμάτων της τελευταίας συνάντησης, στις 17 Μαΐου. Τα Ηνωμένα Έθνη είναι αποφασισμένα, τις επόμενες λίγες εβδομάδες, να ξεκαθαρίσουν την εικόνα στο Κυπριακό. Δεν πρόκειται να αφήσουν τη διαδικασία να σέρνεται και να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης κατά την προεκλογική περίοδο για τις προεδρικές του ’18. Θα θέσουν ενώπιον των δύο πλευρών όλα τα δεδομένα, όλα τα σενάρια, τι κατά τη γνώμη τους πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει και τι θα ακολουθήσει σε περίπτωση κατάρρευσης της διαδικασίας. Δηλαδή, θα επιμείνουν στην αλλαγή της μεθοδολογίας (εάν συμφωνήσει η πλευρά μας, θα προστεθούν και άλλες συναντήσεις των δύο ηγετών) και συζήτηση- συμφωνία στα μεγάλα θέματα, όπως είναι η αποτελεσματική συμμετοχή και οι τέσσερις ελευθερίες. Ετοιμάζονται, επίσης, για προφορική κατάθεση γεφυρωτικών προτάσεων, εφόσον τους το ζητήσουν και οι δυο πλευρές. Κορύφωση της διαδικασίας θα είναι η τελική συζήτηση για την εξωτερική πτυχή του Κυπριακού σε μια νέα Γενεύη, εντός Ιουλίου το αργότερο, όπου σε παράλληλα τραπέζια θα συζητούνται και οι τελευταίες εκκρεμότητες της εσωτερικής πτυχής, στα κεφάλαια στα οποία έχουν να πάρουν και οι δυο πλευρές (εκ περιτροπής προεδρία, χάρτες, περιουσιακό).
Τα tweets του Άιντε
Αμέσως μετά τη συνάντησή του με τον γενικό γραμματέα ο κ. Άιντε, σε δυο εύγλωττα tweets του, έγραψε ότι σε μια κρίσιμη συγκυρία για τις συνομιλίες για το Κυπριακό, είχε μια διεξοδική, στρατηγική συζήτηση με τον γ.γ. του ΟΗΕ, σε σχέση με τη μελλοντική πορεία της διαδικασίας, προσθέτοντας σε ένα δεύτερο tweet ότι στη Νέα Υόρκη είχε διαβουλεύσεις με τον γ.γ., τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, τις εγγυήτριες δυνάμεις και τις πλευρές, και όλοι συμφώνησαν ότι η επιτευχθείσα πρόοδος δεν πρέπει να χαθεί και ότι πρέπει να αξιοποιηθεί η δυναμική που υπάρχει (μομέντουμ).
Ενόχλησε η επιστολή
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Πολίτη», τα Ηνωμένα Έθνη είναι έτοιμα να ξανασκεφτούν όλες τις παραμέτρους που αφορούν τις διαπραγματεύσεις και τη λύση του Κυπριακού, και σε ό,τι αφορά τη διαδικασία και σε ό,τι αφορά την ουσία. Αυτή τη φορά, η διαδικασία είναι κυπριακής ιδιοκτησίας και η αποτυχία εξεύρεσης λύσης θα ερμηνευθεί ως αποτυχία των δύο πλευρών, οπότε γίνονται σκέψεις για αναζήτηση άλλων λύσεων του κυπριακού ζητήματος. Σημειώνεται ότι ο Αντόνιο Γκουτέρες είναι πολύ ενοχλημένος από την περιβόητη επιστολή Κοτζιά -που του στάλθηκε εν γνώσει της ελληνοκυπριακής πλευράς- με την οποία ο Έλληνας ΥΠΕΞ καταγγέλλει τον κ. Άιντε ότι προωθεί τουρκικές θέσεις στο θέμα των τεσσάρων ελευθεριών κ.λπ. Ο γ.γ. του ΟΗΕ θεωρεί την επιστολή ως προσπάθεια υπονόμευσης του διαμεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών (με τις ευλογίες του Προέδρου Αναστασιάδη), την πιο κρίσιμη στιγμή της διαδικασίας, και μάλιστα για ένα θέμα που και τα ίδια τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρούν ότι δεν υφίσταται, τουλάχιστον έτσι όπως το θέτει η ελληνοκυπριακή πλευρά.
Τρίμηνη ανανέωση;
Τα Ηνωμένα Έθνη θα ετοιμάσουν έκθεση για τις καλές υπηρεσίες τους στην Κύπρο, στην οποία δεν θα κρύβουν λόγια, αλλά θα περιγράφουν λεπτομερώς τα γεγονότα και θα μοιράζουν ευθύνες, ενώ στο θέμα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ συζητούνται διάφορα σενάρια με αφορμή και τη θέση της νέας αμερικανικής κυβέρνησης, για σημαντική μείωση της χρηματοδότησης της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών, τη μείωση του αριθμού των αποστολών σε διάφορες εμπόλεμες περιοχές του πλανήτη, και τον επανακαθορισμό κριτηρίων για το πού και για πόσο καιρό διατηρείται μια ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ, ώστε να μην διαιωνίζονται τα προβλήματα και να παραμένουν άλυτα, λόγω της ασφάλειας που προσφέρουν τα Ηνωμένα Έθνη. Για την Κύπρο, αυτό που συζητείται σοβαρά (το επικρατέστερο σενάριο) είναι ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ για τρεις μήνες αντί για έξι, ως καμπανάκι αφύπνισης και των δύο πλευρών. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μπορούσε ίσως να επιφέρει απρόσμενες εξελίξεις, όπως υποστηρίζει διπλωματική πηγή που μίλησε στον «Πολίτη». Η Ρωσία αναμένεται να μην ψηφίσει το ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών που θα προνοεί τρίμηνη ανανέωση, και ως εκ τούτου δεν θα εγκριθεί το ψήφισμα και δεν θα υπάρχει ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, άρα θα πρέπει να αποχωρήσει από την Κύπρο η ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ.
Goodbye and Good Luck
Τα Ηνωμένα Έθνη μελετούν ακόμη και το κλείσιμο του Γραφείου του Διαμεσολαβητή τους στην Κύπρο, το οποίο στελεχώνεται από 12 τεχνοκράτες, στέλνοντας το μήνυμα ότι οι Καλές Υπηρεσίες τού οργανισμού ολοκλήρωσαν την εργασία τους και δεν υπάρχει κάτι άλλο να κάνουν από τη στιγμή που οι Κύπριοι δεν μπορούν -και δείχνουν να μην θέλουν- να τα βρουν μεταξύ τους. «Όλα αυτά είναι προς το παρόν ασκήσεις επί χάρτου. Τα Ηνωμένα Έθνη θα εξαντλήσουν όλα τα περιθώρια που υπάρχουν για επίλυση του κυπριακού προβλήματος πριν κηρύξουν αδιέξοδο και προχωρήσουν σε εφαρμογή του οποιουδήποτε σεναρίου», πρόσθεσε η ίδια πηγή.
Πολιτική βούληση
Από την προσοχή των Ηνωμένων Εθνών δεν διαφεύγει το γεγονός ότι οι δύο διαπραγματευτές έχουν δημιουργικές συζητήσεις και συμφωνίες, οι οποίες όμως σκαλώνουν στους Αναστασιάδη - Ακιντζί. «Εάν υπάρχει πολιτική βούληση, είναι δυνατόν να προχωρήσουν τα πράγματα σε διάσκεψη στη Γενεύη. Υπάρχει αποφασιστική προσπάθεια στο επίπεδο των διαπραγματευτών για κλείσιμο εκκρεμών ζητημάτων [..] Κατ’ ακρίβειαν, χθες είχαν άλλη μία συνάντηση και σημειώθηκε επιπρόσθετη πρόοδος. Ουσιαστικά, αργά αλλά σταθερά, κλείνουμε ορισμένα από τα μεσαία εκκρεμή θέματα. Είναι καλό, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ακόμη αν υπάρχει η αποφασιστικότητα για να μας πάει μέχρι το τέλος» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε, στον ανταποκριτή του ΚΥΠΕ στις ΗΠΑ Αποστόλη Ζουπανιώτη, πριν από τη συνάντησή του με τον γ.γ. του ΟΗΕ. Επιπλέον, ο κ. Άιντα ανέφερε στο ΚΥΠΕ τα εξής:
- «Το σχέδιό μας είναι να κάνουμε τα μέγιστα για να βοηθήσουμε τους ηγέτες να φτάσουν σε συμφωνία στο εγγύς μέλλον. Αλλά, αν αυτό αποτύχει, ίσως άλλες επιλογές πρέπει να έλθουν στο τραπέζι»
- Υπάρχει σε εξέλιξη στον ΟΗΕ «ευρύτερη συζήτηση για το μέλλον των ειρηνευτικών επιχειρήσεων, γενικότερα»
- «Αναμένεται ότι οι ηγέτες θέλουν να συζητήσουμε το πού βρισκόμαστε και εάν η διαδικασία προχωρά. Αν υπάρχει η δυνατότητα να επανασυγκληθεί η διάσκεψη ή αν αυτή δεν είναι δυνατή. Αυτό θα είναι ζήτημα-κλειδί στις 17 Μαΐου, και υπάρχουν πολλά πιθανά αποτελέσματα»
- Αναφέρθηκε και σε «πιθανή κρίση λόγω των εξορύξεων» καθώς και σε πολιτικές δυναμικές στην προεκλογική περίοδο
- Οι επόμενες εβδομάδες είναι κρίσιμες. Τόσο οι «5», όσο και άλλες χώρες, και η ΕΕ, ανυπομονούν να δουν τη διαδικασία να καταλήγει αισίως και ζητούν να δουν σε τι μπορούν να βοηθήσουν
- «Είναι πολύ ανήσυχοι για την πιθανότητα να χαθεί αυτή η ευκαιρία από παράγοντες εκτός των ιδίων των συνομιλιών. Είμαστε αποφασισμένοι, αλλά αυξάνεται ο βαθμός ανησυχίας και είναι σημαντικό να έχουμε εδώ αυτές τις συζητήσεις»
- Διασύνδεση μεταξύ των πλέον περίπλοκων θεμάτων, όπως είναι η φύση της προεδρίας και τα τελικά θέματα του εδαφικού. «Χρειαζόμαστε την αίσθηση ότι αυτά μπορούν κατ’ ακρίβειαν να γίνουν πριν επιχειρήσουμε να κλείσουμε με τον κατάλληλο τρόπο το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων»
- Ανησυχεί τόσο τον ίδιο όσο και το Συμβούλιο Ασφαλείας κάθε τι που σχετίζεται με πιθανή γενικευμένη κρίση στα μέσα του καλοκαιριού.
Δεν είναι οριοθετημένη…
Στον πιο μεγάλο πονοκέφαλο των τελευταίων δυο τουλάχιστον δεκαετιών, τείνει να εξελιχθεί η τουρκική αντίδραση σε σχέση με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο Υπουργείο Εξωτερικών γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι σημερινές τουρκικές προκλήσεις στην κυπριακή αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) είναι πολύ επικίνδυνες και καμία σχέση δεν έχουν με το σκηνικό που στήθηκε το 2011 στο μπλοκ «12». «Σήμερα η Τουρκία διεκδικεί περιοχές που δεν είναι οριοθετημένες. Οικονομική ζώνη, με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας και τη Συνθήκη του ΟΗΕ, είναι αυτή που οριοθετείται. Όταν εκκρεμεί η οριοθέτηση, δεν είναι δική σου ΑΟΖ, αλλά ΑΟΖ που διεκδικείς. Ορθώς τη διεκδικούμε, κανείς δεν λέει ότι έχει δίκαιο η Τουρκία, όμως δεν είναι οριοθετημένη και η Άγκυρα θα επικαλεστεί πρόνοια της Συνθήκης, η οποία λέει ότι σε μη οριοθετημένες περιοχές δεν μπορείς να επεμβαίνεις. Πρέπει πρώτα να κάνεις συμφωνία οριοθέτησης. Εάν δεν μπορεί να γίνει μια τέτοια συμφωνία, τότε, σε εύλογο χρονικό διάστημα, μπορεί να προσφύγει η ενδιαφερόμενη χώρα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή στο Ειδικό Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας. Θα έχουμε μεγάλα μπλεξίματα, έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα. Δεν ξέρω πώς θα αντιδράσει η Τουρκία αυτή τη φορά. Δεν σημαίνει, κατ’ ανάγκην, ότι θα κάνει θερμό επεισόδιο. Εάν, όμως, για παράδειγμα κάνει γεώτρηση στο τεμάχιο 6, τι θα κάνουμε; Πώς θα αντιδράσουμε;» διερωτήθηκε πηγή που γνωρίζει πολύ καλά τα θέματα τα οποία αφορούν το Δίκαιο της Θάλασσας. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι δηλώσεις Άιντα στο ΚΥΠΕ: «Αν υπάρξει άμεση αντιπαράθεση για τις εξορύξεις, η ανησυχία μου είναι ότι μπορεί να είναι πιθανόν περισσότερο δραματική από το 2014, γιατί το γενικότερο κλίμα στη γειτονιά είναι δραματικότερο. Η σχέση ΕΕ - Τουρκίας έγινε περισσότερο περίπλοκη, επίσης η σχέση Τουρκίας - Ελλάδας και οι εσωτερικές εξελίξεις (στην Τουρκία). Την ίδια στιγμή οι προοπτικές κοινού μέλλοντος για το αέριο στο νησί και τους γείτονες αποτελούν μία θετική προοπτική».
