Κυπριακό: Όλα δείχνουν νέα «Γενεύη»

ΤΗΣ

ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΗΛΙΑΔΗ

Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν την άποψη ότι οι συνομιλίες πάνε καλύτερα από την εικόνα που έχει σήμερα η κοινωνία. Αυτό είπε δημοσίως ο ίδιος ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ για το Κυπριακό Έσπεν Μπαρθ Άιντε μετά την ολοκλήρωση της συνάντησης των διαπραγματευτών των δύο πλευρών, Ανδρέα Μαυρογιάννη και Οζντίλ Ναμί, την περασμένη Πέμπτη (27/4/2017). «Το περιβάλλον κλίμα είναι πολύ δύσκολο αυτή τη στιγμή, αλλά οι ίδιες οι συνομιλίες πάνε αρκετά καλά τελευταία. Κατ’ ακρίβειαν, είμαστε αρκετά εντυπωσιασμένοι από τις συναντήσεις των διαπραγματευτών στο τέλος της περασμένης εβδομάδας και αυτή την εβδομάδα. Μόλις ήλθα από μια συνάντηση τώρα. Εργαζόμαστε σοβαρά για να ξεπεράσουμε ορισμένα από τα θέματα που εκκρεμούν για αρκετό χρονικό διάστημα» δήλωσε στο ΚΥΠΕ ο κ. Άιντε. Πίσω από τις λέξεις του αξιωματούχου των Ηνωμένων Εθνών βρίσκεται η όλη προσπάθεια που καταβάλλεται αυτό το διάστημα –τέσσερις συναντήσεις των δύο ηγετών, η τελευταία στις 17 Μαΐου– η οποία έχει στόχο να καταλήξει σε μια καλά προετοιμασμένη, αυτήν τη φορά, νέα «Γενεύη», όπου είτε θα δώσει αποτέλεσμα (συμφωνία λύσης) είτε οριστικό ναυάγιο της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού. Στο ερώτημα για τα κρίσιμα θέματα της ασφάλειας/εγγυήσεων και της «ισότιμης μεταχείρισης Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων», ο κ. Άιντε είπε στο ΚΥΠΕ ότι το θέμα της ασφάλειας μπορεί να διευθετηθεί μόνον όταν επιστρέψουν τα μέρη στη μορφή της διάσκεψης της Γενεύης. «Η αίσθησή μου είναι ότι οι πλευρές θα ήθελαν να επιστρέψουν στη Γενεύη, αλλά για να επιστρέψουν συμφωνήσαμε μεταξύ μας πως πρέπει να κάνουν συγκεκριμένα πράγματα εδώ στην Κύπρο» διευκρίνισε, προσθέτοντας ότι οι δυο πλευρές δεν απέχουν «τόσο μακράν όσον πιθανόν νομίζετε, αλλά υπάρχει ακόμη εργασία που πρέπει να γίνει».

Τέλος τα ψέματα

Τα Ηνωμένα Έθνη εν ολίγοις έχουν ξεκάθαρη εικόνα του τι ακριβώς επιδιώκει η κάθε πλευρά και το ποια πλευρά ευθύνεται για καθεμία σοβαρή διαφωνία που οδηγεί τη διαδικασία σε αδιέξοδο. Σύμφωνα με διπλωματικές πληγές που μίλησαν στον «Πολίτη», η εικόνα είναι η εξής: Στη συνάντηση της Πέμπτης, επιτέλους η τουρκοκυπριακή πλευρά διασαφήνισε τις θέσεις της αναφορικά με το θέμα της αποτελεσματικής συμμετοχής των Τουρκοκυπρίων στη διακυβέρνηση της ομοσπονδιακής Κύπρου και ήρθε με προτάσεις που εξέπληξαν ευχάριστα τον Ελληνοκύπριο διαπραγματευτή, ο οποίος ζήτησε χρόνο για να ενημερώσει τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, πριν η πλευρά μας δώσει απάντηση επί των προτάσεων/εισηγήσεων της άλλη πλευράς. Σημειώνεται ότι υπάρχει δυσπιστία στην ελληνοκυπριακή πλευρά για το κατά πόσον είναι ειλικρινής η νέα θετική προσέγγιση του θέματος από τους Τουρκοκύπριους ή το κάνουν υπό τον φόβο της επίρριψης ευθυνών. Επί του θέματος αυτού τ/κ διπλωματική πηγή δήλωσε στον «Πολίτη» ότι «η τ/κ πλευρά είναι έτοιμη και το απέδειξε ότι είναι έτοιμη για λύση και ότι στη Γενεύη θα κριθούν όλα. Εκεί θα φανεί ποιοι θέλουν λύση και ποιοι όχι, με τη διεθνή κοινότητα πλέον σε ρόλο κριτή».

Αποτελεσματική συμμετοχή

Σε γενικές γραμμές, η τουρκοκυπριακή πλευρά αποδέχεται τις συγκλίσεις στα όργανα/σώματα που αφορούν την εκτελεστική εξουσία (Άνω Βουλή, Κάτω Βουλή, διάφορες επιτροπές με νομική δικαιοδοσία κ.λπ.), δηλαδή ότι όλες οι αποφάσεις τής διακυβέρνησης θα λαμβάνονται με τη νικώσα ψήφο του Προέδρου (και όχι με ξένο δικαστή, όταν υπάρχει αδιέξοδο). Στα σημαντικά ομοσπονδιακά σώματα, για να εκφράζεται η πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων, εκεί όπου ο επικεφαλής είναι ένας (π.χ. επίτροπος Διοικήσεως) οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από τον επικεφαλής, εκεί όπου υπάρχει διευθυντής/υποδιευθυντής, από τον διευθυντή. Όπου υπάρχει διοικητικό συμβούλιο, εάν η αναλογία είναι 50 - 50, τότε έτσι κι αλλιώς χρειάζεται μία τουλάχιστον ψήφος από την άλλη κοινότητα για τη λήψη απόφασης. Εάν είναι 7:1, θα απαιτείται μία τουρκοκυπριακή ψήφος για τη λήψη απόφασης. Αυτά θα αφορούν γύρω στα 25 από τα περίπου 70 ομοσπονδιακά σώματα. Για τα υπόλοιπα, την Πέμπτη, η τουρκοκυπριακή πλευρά εισηγήθηκε όπως ισχύουν οι καλύτερες πρακτικές του ευρωπαϊκού νόμου, δηλαδή να μπουν κριτήρια και να μην γίνεται διορισμός/διαμοιραμός σε εθνοτική βάση, αλλά να επιλέγονται οι καλύτεροι, οι καταλληλότεροι. Από την άλλη η ε/κ θα ήθελε το θέμα αυτό να ξεκαθαρίσει από τώρα, διότι δεν θα επιθυμούσε οι διορισμοί σε τέτοια σώματα να προκαλέσουν νέο κύκλο αντιπαραθέσεων μετά τη λύση.

Τέσσερις ελευθερίες

Το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών της ΕΕ ή της ισότιμης μεταχείρισης Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων θα συζητηθεί σε βάθος προσεχώς, ωστόσο, από μια πρώτη συζήτηση που έγινε μεταξύ των διαπραγματευτών διαφάνηκε ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά έχει πρόθεση να συζητήσει ποσοστώσεις (4:1 η ελληνοκυπριακή θέση, 1:1 η τουρκοκυπριακή). Επίσης, οι δυο πλευρές δείχνουν πια διάθεση να κατανοήσουν επακριβώς τι προνοεί η συμφωνία τελωνειακής ένωσης ΕΕ με την Τουρκία, κάτι που απαντά σε πολλά ζητήματα που έθεταν οι Τουρκοκύπριοι. Οι δύο διαπραγματευτές επίσης κατέληξαν σε τελικές συγκλίσεις στα θέματα της ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης των Κυπρίων σε ολόκληρη την επικράτεια (right of abode - domicile) τις οποίες θα υποβάλουν προς έγκριση στους δύο ηγέτες την Τρίτη.

Τούρκοι υπήκοοι

Στα υπόλοιπα θέματα/κεφάλαια οι συγκλίσεις είναι λίγο-πολύ γνωστές. Όπως πάντως διευκρίνισε ο κ. Άιντε, ουδέποτε τέθηκε θέμα τεσσάρων ελευθεριών στο τραπέζι των συνομιλιών, παρά μόνον ζήτημα ισότιμης μεταχείρισης Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων, το οποίο δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά ήταν πάντα στη λίστα των ζητημάτων και αφορά το πώς διατηρείς οικονομικούς και εμπορικούς δεσμούς και με την Τουρκία. Επέμεινε ότι δεν τέθηκε θέμα τεσσάρων ελευθεριών για τους Τούρκους υπηκόους, «δεν υπάρχει πρόταση γι’ αυτό» και «δεν είναι αλήθεια ότι τώρα ήρθε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».

Ο ειδικός σύμβουλος του γ.γ. του ΟΗΕ για το Κυπριακό είπε και άλλα σημαντικά στην ίδια συνέντευξη, όπως ότι στο θέμα των εγγυήσεων είναι εφικτή η συμφωνία, αλλά ως μέρος μιας συνολικής λύσης. «Πρέπει να το λαμβάνουμε υπόψη όταν συζητούμε τη διακυβέρνηση, το περιουσιακό, την οικονομία, το εδαφικό. Σε πιθανή κατάληξη σε τελική λύση, πιστεύω ότι μπορεί να εκπλαγείτε ευχάριστα στο ζήτημα της ασφάλειας/εγγυήσεων». Πρόσθεσε δε πως οι ηγέτες γνωρίζουν σχεδόν επακριβώς πώς θα είναι η λύση. «Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να προσαρμόσουμε το τελικό πάρε-δώσε με τέτοιον τρόπο, ώστε να φτάσουμε εκεί. Δεν ξέρω, αλλά ελπίζω ότι αυτή είναι η στιγμή οι Κύπριοι να γίνουν αφέντες της δικής τους πίστης και όχι θύματα της μοίρας» συμπλήρωσε.

Φόρμουλα για ασφάλεια

Τα Ηνωμένα Έθνη και οι δυο πλευρές έχουν ενώπιόν τους φόρμουλα για το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, την οποία η Τουρκία λέει πως μπορεί να την αποδεχθεί (προφορικές διαβεβαιώσεις, δεν έχει αποτυπωθεί σε χαρτί). Σε ό,τι αφορά το χρονοδιάγραμμα αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, η δική μας πλευρά κάνει λόγο για δύο χρόνια, η τουρκική για δέκα συν. Τα Ηνωμένα Έθνη πιστεύουν ότι μπορεί να επέλθει ένας συμβιβασμός στα 5 ή 7 χρόνια. Η διαφωνία σε αυτό το ζήτημα είναι στο τι θα γίνει στο τέλος αυτού του χρονοδιαγράμματος. Η ελληνοκυπριακή πλευρά επιμένει ότι θα είναι καταληκτική ημερομηνία [δηλαδή, θα συμφωνηθεί ρήτρα λήξης ισχύος της συμφωνίας (sunset clause)], ενώ η τουρκική πλευρά εμμένει ότι θα πρέπει να γίνει ανασκόπηση του θέματος (review), που μπορεί να οδηγήσει σε ανανέωση του χρονοδιαγράμματος. Ακόμη, οι Τούρκοι θέλουν παραμονή στο νησί ενός μικρού στρατιωτικού αγήματος, όπως προνοούσε το Σύνταγμα του ’60 για ΤΟΥΡΔΥΚ (650) και ΕΛΔΥΚ (950). Συζητήθηκαν διάφοροι αριθμοί, υπάρχει μια συναντίληψη στα 500 στρατιωτικά στελέχη για κάθε πλευρά. Και γι’ αυτό το θέμα, η ελληνοκυπριακή πλευρά επιμένει ότι θα πρέπει να υπάρχει χρονοδιάγραμμα πλήρους αποχώρησης των δύο αγημάτων, τα οποία θα έχουν σαφείς εντολές για προστασία της Κύπρου από εξωτερικούς κινδύνους και μόνον. Η άλλη πλευρά επιμένει να ξανασυζητηθεί το θέμα στη λήξη του συμφωνημένου χρονικού διαστήματος, δηλαδή η πλήρης ή μη αποχώρηση των τουρκικών και ελληνικών δυνάμεων.

Εφικτό μοντέλο

Τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν ότι δεν υφίσταται πια θέμα εγγυήσεων, γιατί δεν μπορεί κάτι τέτοιο να σταθεί νομικά και πολιτικά. Εξάλλου, οι άλλες δύο εγγυήτριες δυνάμεις, Ελλάδα και Βρετανία, συμφωνούν ότι η εγγυήσεις του ’60 μπορούν να μετατραπούν σε συμφωνία παρακολούθησης εφαρμογής της λύσης και των συμφωνημένων χρονοδιαγραμμάτων, η οποία θα έχει παρατηρητές σε διάφορους τομείς και θα υπάγεται κατευθείαν στον ΟΗΕ. Στη συνέντευξή του στο SIGMA, ο κ. Άιντε είπε για το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων ότι χωρίς πρόοδο στα άλλα ζητήματα δεν θα υπάρξει πρόοδος ούτε σε αυτό, και επεσήμανε τα εξής: «[...] είναι ισχυρή πεποίθησή μου, που ενδυναμώθηκε τους τελευταίους μήνες, ότι ένα τέτοιο μοντέλο είναι εφικτό. Αλλά μόνο αν ενταχθεί στο συνολικό πακέτο με τα εσωτερικά ζητήματα. Δεν είναι από τη μια ασφάλεια/εγγυήσεις και από την άλλη οι εσωτερικές πτυχές, εντελώς ανεξάρτητα. Είναι μέρος του συνόλου. Το καλό νέο είναι πως είναι εφικτό. Η ανησυχία μου είναι πως δεν είμαι σίγουρος αν θα φτάσουμε εκεί, γιατί χρειαζόμαστε αυτή τη βούληση και αποφασιστικότητα για να πάρουμε τις τελικές δύσκολες αποφάσεις».

Στο μυαλό του Νίκου Αναστασιάδη

Όταν ο Νίκος Αναστασιάδης πήγαινε στο κοινωνικό δείπνο του Έσπεν Μπαρθ Άιντε, στις 2 Απριλίου, για να συναντήσει για πρώτη φορά τον Μουσταφά Ακιντζί, μετά την κρίση στις συνομιλίες που προκλήθηκε με αφορμή την τροπολογία του ΕΛΑΜ για το ενωτικό δημοψήφισμα, ήξερε ότι ήθελε επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων, γιατί σε ένα περιβάλλον συνομιλιών θα ήταν ευκολότερη η πραγματοποίηση της γεώτρησης στο μπλοκ «11» της κυπριακής ΑΟΖ, που προγραμματίζεται για τις 13 Ιουλίου. Παρόλο που ο Τουρκοκύπριος ηγέτης του είχε διαμηνύσει ότι η γεώτρηση αυτή αποτελεί χρονοδιάγραμμα για τις συνομιλίες λόγω τουρκικών προθέσεων – ήδη παρακολουθούμε τα «προεόρτια», τις προειδοποιητικές βόλτες του Μπαρμπαρός πέριξ της κυπριακής ΑΟΖ. Εκείνες τις μέρες, οι Αβέρωφ Νεοφύτου (ΔΗΣΥ) και Άντρος Κυπριανού (ΑΚΕΛ), σε συνεννόηση με τον Πρόεδρο, κατέβαλλαν προσπάθεια να διευθετηθεί το ζήτημα –που ενόχλησε τόσο πολύ την τουρκοκυπριακή πλευρά– για τις σχολικές εορτές και επετείους. Στόχος ήταν να ξαναρχίσουν οι συνομιλίες.

Στροφή 180 μοιρών

Μόλις ο Πρόεδρος Αναστασιάδης συνειδητοποίησε ότι αυτή τη φορά τα Ηνωμένα Έθνη δεν αστειεύονταν και ότι πρόθεση ήταν να πραγματοποιηθούν τρεις συναντήσεις των δύο ηγετών και μία τέταρτη, τελική, τύπου Γενεύης, άρχισε να αλλάζει τα σχέδιά του, να δαιμονοποιεί τις τουρκικές θέσεις για τις τέσσερις ελευθερίες και την αποτελεσματική συμμετοχή, να στοχοποιεί τον Άιντε (έδωσε τη συγκατάθεσή του για την επιστολή Κοτζιά, ο οποίος κατήγγειλε τον κ. Άιντε στον γ.γ. ΟΗΕ για προώθηση τουρκικών θέσεων), να αδειάζει τους Αβέρωφ Νεοφύτου και Άντρο Κυπριανού και να αποστασιοποιείται από τις ενέργειες για αλλαγή του νόμου για τις σχολικές επετείους (παραπομπή του νόμου στο Ανώτατο). Στόχος, αυτή τη φορά, ήταν να εκθέσει τον κ. Ακιντζί μέσα στην τουρκοκυπριακή πλευρά, σε τέτοιον βαθμό ώστε να αναγκαστεί ο Τουρκοκύπριος ηγέτης να αποχωρήσει και πάλι από τις συνομιλίες, και να απεγκλωβιστεί ο Πρόεδρος από μια νέα «Γενεύη», όπου θα αναγκαζόταν να λάβει πολύ δύσκολες αποφάσεις: είτε συμφωνία σε ένα σχέδιο λύσης του Κυπριακού είτε κατάρρευση της διαδικασίας. Στη μεν πρώτη περίπτωση, το κλίμα –που ο ίδιος συνέβαλε να διαμορφωθεί– δεν ήταν καθόλου ευνοϊκό για δημοψήφισμα, στη δε δεύτερη περίπτωση η επίρριψη ευθυνών στην πλευρά μας θα ήταν ένα ακόμη «δώρο» στον Νικόλα Παπαδόπουλο, του οποίου η προεκλογική για τις προεδρικές του ’18 ήταν ήδη στα φόρτε της. Το παιγνίδι, όμως, δεν του βγήκε. Πηγή του ΔΗΣΥ πάντως με γνώση του παρασκηνίου έχει άλλη άποψη: «Αν ο Νίκος Αναστασιάδης δεν έκανε στροφή προς τις προεδρικές και αν δεν έδειχνε ότι πάμε σε αδιέξοδο, ουδέποτε η τ/κ πλευρά θα άλλαζε ρότα στις διαπραγματεύσεις τις τελευταίες μέρες, με αποτέλεσμα να υπάρξει κάποια πρόοδος που αφήνει ελπίδες για τη συνέχεια».

Σοκ στην Ινδία

Είτε μπλόφαρε είτε όχι ο Νίκος Αναστασιάδης το σίγουρο είναι ένα: Στην Ινδία, όπου βρισκόταν μαζί με το μισό Υπουργικό του και αρκετούς επιχειρηματίες, αναζητώντας Ινδούς επενδυτές, είδε ιστορικά στελέχη του ΔΗΣΥ να του ασκούν σκληρή κριτική, τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ να μην κρύβει την έντονη δυσαρέσκειά του από το άδειασμα που του έκανε ο Πρόεδρος, το ΑΚΕΛ να εξοργίζεται και να βάζει μπρος για τις προεδρικές, τις δυνάμεις της λύσης να τον «κατακρεουργούν» στα social media, τις δυνάμεις της σκληρής γραμμής στο Κυπριακό να τον χλευάζουν όσο ποτέ άλλοτε για την 180 μοιρών στροφή του (δεν περίμεναν να φορέσει τόσο νωρίς τη φουστανέλα). Αλλά το κυριότερο και το χειρότερο, είδε την Τουρκία να δεσμεύει με navtex περιοχές τής κυπριακής ΑΟΖ, όπου υπάρχουν αδειοδοτημένα μπλοκ. Τις ημέρες που η κοινοπραξία ΕΝΙ/TOTAL προγραμματίζει να πραγματοποιήσει γεώτρηση στον γεωτρητικό στόχο «Ονησίφορος» του «11», η Τουρκία θα διενεργεί στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή.

Μήνυμα ελήφθη

Εκεί, λοιπόν, στη μακρινή Ινδία, ο Πρόεδρος κατάλαβε ότι ομηροποιήθηκε από τους χειρισμούς του και συνειδητοποίησε τι τον περιμένει τους επόμενους μήνες, εάν η περιρρέουσα ατμόσφαιρα τον θέλει υπεύθυνο για το αδιέξοδο στις συνομιλίες. Επιπλέον, τις τελευταίες ημέρες η τουρκική πλευρά προσέρχεται στις συναντήσεις των δύο διαπραγματευτών με πολύ δημιουργικές θέσεις, όπως δημοσίως ο Άιντε έχει δηλώσει, ενώ έχει πάρει μηνύματα από ξένους διπλωμάτες για το ποιον θα δακτυλοδείχνει η έκθεση των Ηνωμένων Εθνών ως υπεύθυνο για την κατάρρευση της διαδικασίας, τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την ανανέωση (ή μη ανανέωση) της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και ότι δεν είναι απίθανη μια νέα αναβολή της γεώτρησης στο «11». Συνειδητοποίησε, δηλαδή, το επερχόμενο πολιτικό Βατερλώ του. Γι’ αυτό και σύμφωνα με πηγή που γνωρίζει πολύ καλά τι σκέφτεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Νίκος Αναστασιάδης είναι έτοιμος να πάει σε μια νέα Γενεύη (διεθνής διάσκεψη εκτός Κύπρου, δεν έχει σημασία εάν θα είναι στη Γενεύη ή αλλού), εφόσον η άλλη πλευρά δεν υπαναχωρήσει στα συμφωνηθέντα, λογικευθεί στο θέμα των τεσσάρων ελευθεριών και της αποτελεσματικής συμμετοχής, και υπάρξει καθαρή εικόνα για το τι σκέφτεται η Τουρκία στα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων. Είτε λοιπόν γιατί ο Νίκος Αναστασιάδης ανέκρουσε πρύμναν είτε γιατί διά της μπλόφας του έφερε τους Τ/Κ δημιουργικά ξανά στο τραπέζι, η συνάντηση της Τρίτης με τον Μουσταφά Ακιντζί αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Αν οι δύο ηγέτες επικυρώσουν τις συγκλίσεις Μαυρογιάννη – Ναμί, είμαστε ένα ακόμα βήμα πιο κοντά σε μια νέα διάσκεψη τύπου Γενεύης όπου πλέον όλα θα ξεκαθαρίσουν και στο κεφάλαιο ασφάλεια. Γι’ αυτό και την εκ περιτροπής ο Πρόεδρος θα την κρατήσει για το τέλος…

kateliadi@politis-news.com