Κύπρος, όπως... Αίγυπτος - Ερημοποίηση, αύξηση της θερμοκρασίας και της σκόνης (πίνακες, χάρτες)

Με σταθερούς ρυθμούς αυξάνονται τα επεισόδια σκόνης στην Κύπρο, τα τελευταία δώδεκα χρόνια, σύμφωνα και με τα στοιχεία, τα οποία καταγράφει το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, ενώ τα προγνωστικά μοντέλα δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για το μέλλον. Η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει την κατάσταση, ακόμα και σε χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου, κυρίως στον νότο, καθώς προκαλεί σταδιακά την ερημοποίηση ολοένα και μεγαλύτερων εκτάσεων – από ερήμους ξεκινά, άλλωστε, το πρόβλημα το οποίο βιώνουμε διαχρονικά και κλιμακούμενα στην Κύπρο. Οι χάρτες οι οποίοι δημιουργήθηκαν και δημοσιεύτηκαν στην Ειδική Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, με «Καταπολέμηση της ερημοποίησης στην ΕΕ: διογκούμενη απειλή που χρήζει περαιτέρω δράσης» δείχνουν το πόσο έχουν αυξηθεί οι περιοχές οι οποίες είναι ευαίσθητες στην ερημοποίηση. Για την Κύπρο η κατάσταση περιγράφεται ως δραματική.

Σε δώδεκα χρόνια

Από το 2010, μέχρι το 2022, σύμφωνα με τις μετρήσεις του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, παρατηρούνται διακυμάνσεις στην διάρκεια των επεισοδίων σκόνης στην ατμόσφαιρα της Κύπρου, ωστόσο φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση. Αποκορύφωμα, είναι η χρονιά που διανύουμε, κατά την οποία, μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί επεισόδια συνολικής διάρκειας δεκαεπτά ημερών.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι και οι αριθμοί οι οποίοι καταδεικνύουν τις υψηλότερες ημερήσιες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, όπως καταγράφηκαν από τους σταθμούς Αγίας Μαρίνας Ξυλιάτου και Λευκωσίας. Σύμφωνα με τον πιο κάτω πίνακα, η υψηλότερη συνολική τιμή καταγράφηκε το 2015, χρονιά κατά την οποία είχαν σημειωθεί έξι ημέρες με επεισόδια σκόνης, ενώ η δεύτερη υψηλότερη τιμή καταγράφηκε το 2022, μέχρι τις 4 Μαΐου.



Δείτε αναλυτικά:





Πάνω από το όριο

Οι ειδικοί διευκρινίζουν ότι τα αιωρούμενα σωματίδια τα οποία ρυπαίνουν τον ατμοσφαιρικό αέρα, δεν αποτελούνται μόνο από την αερομεταφερόμενη σκόνη, από τις γειτονικές μας ερήμους. Ένα σημαντικό ποσοστό των σωματιδίων αποτελούν και αυτά που προκαλούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα.

Ο πίνακας ο οποίος έχει ετοιμαστεί από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, αποτυπώνει τα δεδομένα, βάσει των οποίων είναι ξεκάθαρο πως οι ημερήσιες υπερβάσεις του επιτρεπτού ορίου είναι συχνές. Τα δεδομένα έχουν συλλεχθεί από τον Κυκλοφοριακό Σταθμό Λευκωσίας και αφορούν την περίοδο 2010-2020. Οι περισσότερες ημερήσιες υπερβάσεις καταγράφηκαν το 2010 και οι λιγότερες το 2019. Όπως φαίνεται, το μεγαλύτερο πρόβλημα δημιουργεί η διασυνοριακή μεταφορά σκόνης (έρημοι και θαλάσσιο άλας), ενώ δύο φορές η κόκκινη γραμμή του ορίου ασφαλείας έχει προσεγγιστεί εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας.







Ο τρίτος πίνακας αποτυπώνει τον αριθμό των ανακοινώσεων για την ύπαρξη σκόνης στην ατμόσφαιρα της Κύπρου, από το 2013, μέχρι το 2022. Κατά το τρέχον έτος, μέχρι σήμερα, έχουν εκδοθεί ήδη δώδεκα ανακοινώσεις, ενώ ο υψηλότερος αριθμός ήταν οι σαράντα, το 2018, αφού είχε προηγηθεί μια τετραετία κατά την οποία υπήρχε αυξητική τάση.







Τα συστατικά

Ο Δρ Χρύσανθος Σαββίδης, Προϊστάμενος Κλάδου Ποιότητας του Αέρα και Στρατηγικού Σχεδιασμού στο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, εξηγεί στο politis.com.cy ότι η σύσταση της αερομεταφερόμενης σκόνης δεν αλλάζει κατά το «ταξίδι» προς την Κύπρο. Συγκεκριμένα, λέει πως η σκόνη αποτελείται κυρίως από αδρανή συστατικά, κάποια μέταλλα όπως αλουμίνιο, τιτάνιο και σίδηρος, όπως και κάποιες ανόργανες ενώσεις, όπως είναι το ασβέστιο. Από τις χημικές αναλύσεις που διενεργούνται, δεν φαίνεται να υπάρχει σημαντικός εμπλουτισμός της σύστασης της σκόνης από την πηγή της μέχρι να φθάσει στην Κύπρο, με αποτέλεσμα η σύσταση της να μην αλλάζει.

Ως εκ τούτου, υπογραμμίζει, η επικινδυνότητα της σκόνης οφείλεται κυρίως στο μέγεθός της παρά στη σύστασή της. Τα σωματίδια είναι συνήθως επικίνδυνα διότι εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της αναπνευστικής οδού και οδηγούνται στους πνεύμονες, όπου εγκαθίστανται και προκαλούν βλάβες στους ευαίσθητους ιστούς, οι οποίοι εμπλέκονται στην ανταλλαγή του αέρα.

Τρομακτικές προβλέψεις

Ο Χάρης Κορδάτος, Επικεφαλής Τμήματος Κλιματικής Αλλαγής & Περιβάλλοντος στο Ενεργειακό Γραφείο Κύπρου, αποδίδει την ένταση του φαινομένου μεταφοράς σκόνης στην Κύπρο στην Κλιματική Αλλαγή και χωρίς άμεσες πολιτικές δράσεις τα φαινόμενα αυτά αναμένονται να αυξηθούν σε ένταση και συχνότητα. Μιλώντας στο politis.com.cy, εξηγεί ότι τα φαινόμενα αυτά εκδηλώνονται σε περιοχές οι οποίες είναι ξηρές, ή/και με ελάχιστη βροχόπτωση και χαμηλή βλάστηση όπως η βόρεια Αφρική. Τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με διάφορα μοντέλα πρόγνωσης, η βροχόπτωση θα μειωθεί ακόμα περισσότερο, ενώ θα αυξηθεί περαιτέρω και η θερμοκρασία, τόσο στην Κύπρο, όσο και στην Ευρώπη.

Αυτό συνεπάγεται ερημοποίηση περισσότερων περιοχών, με το νησί μας ήδη να αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα, επισημαίνει ο κ. Κορδάτος. Ωστόσο, με ερημοποίηση απειλούνται και γειτονικές περιοχές της ευρωπαϊκής ηπείρου, οι οποίες είναι σε απόσταση που θα ευνοεί την μεταφορά σκόνης προς την.

Ένας άλλος παράγοντας, είναι οι πυρκαγιές, οι οποίες εντείνονται με την Κλιματική Αλλαγή και υποβοηθούνται από την ξηρασία και την αύξηση της θερμοκρασίας. Με την σειρά τους συμβάλλουν στην ενεργοποίηση του φαινομένου της ερημοποίησης, δηλαδή της υποβάθμιση της γονιμότητας και ανθεκτικότητας του εδάφους με καταστροφικές συνέπειες στην κοινωνία, στην παραγωγή τροφίμων και στην βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Το 2008 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) εκπόνησε μελέτη σχετικά με την ερημοποίηση στη νότια, κεντρική και ανατολική Ευρώπη, η οποία κάλυψε 1,68 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το 2017 εκπονήθηκε μελέτη παρακολούθησης, βασισμένη στην ίδια μεθοδολογία. Στο πλαίσιο της έρευνας αυτής προέκυψε ότι οι εκτάσεις που εμφανίζουν υψηλή ή πολύ υψηλή ευαισθησία στην ερημοποίηση αυξήθηκαν, σε διάστημα μικρότερο της δεκαετίας, κατά 177.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα – έκταση η οποία αντιστοιχεί κατά προσέγγιση στη συνδυασμένη έκταση της Ελλάδας και της Σλοβακίας.







Η Κύπρος, η οποία δεν περιλαμβάνεται στο πεδίο κάλυψης της προαναφερθείσας μελέτης, πλήττεται ιδιαίτερα σφοδρά, καθώς, σύμφωνα με μελέτες, το 99 % της χώρας είναι ευάλωτο στην ερημοποίηση.

Μέχρι και 2 βαθμούς θα αυξηθεί η θερμοκρασία την περίοδο 2031-2060

Ο Χάρης Κορδάτος, όσον αφορά την Κύπρο και εφόσον δεν ληφθούν ουσιαστικές δράσεις για την μείωση των θερμοκηπιακών αερίων, τονίζει πως προβλέπεται ότι για την περίοδο 2031-2060 η θερμοκρασία στην Κύπρο θα αυξηθεί μέχρι και 2 βαθμούς Κελσίου, ενώ για την περίοδο 2071-2100, η αύξηση θα φτάσει μέχρι και τους 4 βαθμούς Κελσίου. Οι καιρικές συνθήκες της Κύπρου θα μοιάζουν με αυτές που επικρατούν σε γειτονικές μας χώρες, όπως η Αίγυπτος, με την ζωή να καθίσταται πολύ δύσκολη. Μάλιστα, οι πλείστες περιοχές στην Κύπρο βρίσκονται στην κρίσιμη ζώνη της ερημοποίησης, εκτός από τις ορεινές περιοχές του Τροόδους που χαρακτηρίζονται ευαίσθητες.

Ανάγκη για προσαρμογή

Βάσει των πιο πάνω και, δεδομένου του ότι η κατάσταση για την αντιμετώπιση των φυσικών επεισοδίων σκόνης δεν περνά, πλέον, από το χέρι μας, ο Χάρης Κορδάτος μιλά για το πώς μπορεί η Κύπρος να προσαρμοστεί στα νέα αυτά δεδομένα. Μια απλή διαδικασία είναι η φύτευση δέντρων και η αξιοποίηση χώρων πρασίνου. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι δήμοι και οι κοινότητες διαθέτουν χώρους πρασίνου, πολλοί εξ αυτών είναι παραμελημένοι ή εγκαταλελειμμένοι, αν και το πρόβλημα αυτό άρχισε να αμβλύνεται, καθώς οι τοπικές αρχές έχουν ξεκινήσει να φροντίζουν τους εν λόγω χώρους.

Πέρα από την φύτευση, έμφαση πρέπει να δοθεί σε μέτρα αντιμετώπισης της τοπικής ερημοποίησης όπως ορθολογική χρήση των υδάτινων πόρων και αξιοποίηση του βρόχινου νερού σε οικίες, βιώσιμες γεωργικές πρακτικές (βιολογική γεωργία, αμειψισπορά), προώθηση/αποκατάσταση ξηρολιθιών και την ευρύτερη χρήση λύσεων βασισμένων στη Φύση.