Αρχή με 10 κλίνες για φυλακές ανηλίκων - Διαγωνισμός για δημιουργία χώρου σε Λευκωσία ή Λάρνακα

Στην αναζήτηση κατάλληλου χώρου βρίσκεται το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με σκοπό τη δημιουργία χώρου κράτησης παιδιών που βρίσκονται σε σύγκρουση με τον νόμο, δηλαδή, που καταδικάζονται σε ποινή φυλάκισης ή τίθενται υπό κράτηση ως ύποπτοι για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων. Πρόκειται ουσιαστικά για τη δημιουργία σωφρονιστικού κέντρου για παιδιά μέχρι και την ηλικία των 21 ετών εκτός των Κεντρικών Φυλακών.



Το Υπουργικό Συμβούλιο, σε πρόσφατη συνεδρία του, αφού έτυχε εκτενής ενημέρωσης από την υπουργό Δικαιοσύνης κ. Στέφη Δράκου, άναψε το πράσινο φως για τη δημιουργία φυλακών ανηλίκων. Εξουσιοδοτώντας, παράλληλα, τον υπουργό Οικονομικών να διαθέσει τις απαιτούμενες πιστώσεις. Όπως μας λέχθηκε αρμοδίως, εντός των επόμενων ημερών θα προκηρυχθεί ο σχετικός διαγωνισμός για εξεύρεση του χώρου όπου θα κρατούνται οι ανήλικοι παραβάτες. Ο χώρος αυτός θα δημιουργηθεί, είτε στην επαρχία Λευκωσίας, είτε στην επαρχία Λάρνακας.

Mέχρι 25 κλίνες 

Μετά από διαβουλεύσεις που έγιναν μεταξύ των Υπουργείων Οικονομικών και Δικαιοσύνης αναφορικά με το κόστος λειτουργίας του σωφρονιστικού ιδρύματος για τους ανήλικους, αποφασίστηκε σε πρώτη φάση η προκήρυξη διαγωνισμού για τη δημιουργία του χώρου με 10 κλίνες, με προοπτική να αυξηθεί σταδιακά στις 25 κλίνες. Το κόστος του χώρου κράτησης ανηλίκων υπολογίστηκε στις €800.000 για τον πρώτο χρόνο λειτουργίας.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης εισηγήθηκε, αρχικά, την κράτηση των ανήλικων παραβατών εντός του χώρου του θεραπευτικού κέντρου για ανήλικους της Αγίας Σκέπης στα Λατσιά. Ωστόσο, η προτεινόμενη λύση δεν έγινε αποδεκτή από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου που χρηματοδοτεί το εν λόγω θεραπευτικό κέντρο, προτάσσοντας τους ακόλουθους λόγους:

• Η συνύπαρξη σωφρονιστικού κέντρου με ένα θεραπευτικό κέντρο βρίσκεται σε σύγκρουση με τη φιλοσοφία της Εθνικής Στρατηγικής για αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, ενώ δεν υπάρχει σχετικό προηγούμενο στον ευρωπαϊκό χώρο.


• Η συνύπαρξη των δύο δομών δύναται να αποτελέσει σημαντικό αποτρεπτικό παράγοντα ως προς την εθελοντική συμμετοχή στη θεραπεία.

Η λειτουργία της νέας δομής

Η δομή που θα δημιουργηθεί δεν θα έχει κελιά αλλά δωμάτια. Πέραν τούτου, θα φρουρείται και οι ανήλικοι θα ακολουθούν καθημερινό πρόγραμμα, όπως γίνεται σήμερα στις Κεντρικές Φυλακές όπου κρατούνται σε ξεχωριστή πτέρυγα.

Η αναμόρφωσή τους θα επιδιώκεται μέσω της εκπαίδευσης ανάλογα με την ηλικία τους, αλλά και τις προσωπικές τους περιστάσεις. Ο ανήλικος κρατούμενος, μόλις περάσει το κατώφλι της νέας δομής, θα περνά από εξειδικευμένη συνέντευξη η οποία θα καθορίζει την πορεία που ο ανήλικος θα ακολουθήσει, με στόχο τον σωφρονισμό, τη διαπαιδαγώγησή του, τη σωματική και ψυχική του υγεία. Ιατρικοί λειτουργοί θα αξιολογούν την παθολογική κατάσταση του νεοεισερχόμενου νεαρού κρατούμενου και θα συντάσσουν τις ανάλογές εκθέσεις ή θα προβαίνουν στις ανάλογες παρεμβάσεις, όπου είναι απαραίτητο, προκειμένου να διασφαλίζεται η σωματική υγεία του κρατούμενου.

Η διεπιστημονική ομάδα Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, που αποτελείται από ψυχιάτρους, ψυχολόγους, νοσηλευτές ψυχικής υγείας και εργοθεραπευτές, θα παρακολουθεί τους ανήλικους κρατούμενους. Η ομάδα αυτή είναι ειδικά εκπαιδευμένη να αντιμετωπίζει κάθε ψυχικό νόσημα ή συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι ανήλικοι κρατούμενοι και τους στηρίζουν, τόσο κατά την εισδοχή όσο και κατά τη διάρκεια της κράτησής του. Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας αξιολογούν επίσης τις περιπτώσεις εκείνες των νεαρών κρατουμένων που είναι χρήστες ουσιών και τους παραπέμπουν σε προγράμματα απεξάρτησης, τα οποία θα λειτουργήσουν εντός της νέας δομής.

Με την εξεύρεση του χώρου κράτησης των ανήλικων παραβατών, η υπουργός Δικαιοσύνης θα εκδώσει διάταγμα που θα καθορίζει ότι ο συγκεκριμένος χώρος προορίζεται για την κράτηση ανήλικων παραβατών. Παράλληλα, με το διάταγμα θα καθοριστούν οι κανονισμοί λειτουργίας της νέας δομής, τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται για την προστασία των παιδιών και για τη διασφάλιση της συνέχισης της εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισής τους κατά τη διάρκεια του περιορισμού, καθώς και των δικαιωμάτων τους και της υποχρέωσης συμμόρφωσής τους με τους κανονισμούς.

Εξέπνευσε η προθεσμία 

Η δημιουργία χώρων κράτησης για ανήλικους παραβάτες εκτός των Κεντρικών Φυλακών προβλέπεται στη νομοθεσία που ψήφισε η ολομέλεια της Βουλής στις 9/4/2021 και τιτλοφορείται ως «ο περί Εγκαθίδρυσης Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης Φιλικής προς τα Παιδιά». Ο νόμος προβλέπει ότι για ένα έτος από την ημερομηνία που θα τεθεί σε ισχύ, δηλαδή μέχρι τις 9/4/2022, οι ανήλικοι που θα καταδικάζονται θα μπορούν να κρατούνται στις φυλακές. Ωστόσο, η νέα δομή δεν είναι έτοιμη καθώς ακόμη να προκηρυχθεί ο διαγωνισμός. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να δοθεί παράταση στο Υπουργείο Δικαιοσύνης ενδεχομένως και για άλλο έναν χρόνο μέχρι να εξεύρει και να λειτουργήσει χώρο κράτησης για ανήλικους. Μέχρι τότε, οι ανήλικοι παραβάτες θα αξακολουθούν να εκτίουν τις ποινές τους στις Κεντρικές Φυλακές.

Μόνο άνω των 14 χρόνων

Βασικός κανόνας των νέων ρυθμίσεων είναι ότι η ποινική δίωξη και η κράτηση ανηλίκων μέχρι και την ηλικία των 21 ετών θα συνιστούν το έσχατο μέτρο το οποίο θα επιβάλλεται μόνο εφόσον οποιαδήποτε άλλα μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει. Παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών δεν θα υπέχουν ποινικής ευθύνης για τις πράξεις και τις παραλείψεις τους, ενώ, σε κάθε περίπτωση, ο καταλογισμός αξιόποινης πράξης σε παιδιά ηλικίας άνω των 14 ετών θα εξαρτάται από την ηλικία και τον βαθμό ωριμότητας και ανάπτυξής τους.

Επί της διαδικασίας: σε περίπτωση που θα στοιχειοθετείται ποινικό αδίκημα εναντίον ανήλικου θα αποστέλλεται ο φάκελος της υπόθεσης στη Νομική Υπηρεσία. Ο γενικός εισαγγελέας θα μπορεί να αναστέλλει την ποινική δίωξη του παιδιού και να το παραπέμπει σε πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης. Ο στόχος είναι διττός: αφενός, να βοηθηθεί το παιδί να αντιληφθεί τις συνέπειες του αδικήματος που διέπραξε και να αποδεχθεί την ευθύνη του ώστε να μην διαπράξει στο μέλλον οποιοδήποτε άλλο ποινικό αδίκημα και αφετέρου, να αποφευχθεί η προσαγωγή του για το αδίκημα που διέπραξε ενώπιον δικαστηρίου.

Δικαστήρια ανηλίκων και ποινές

Η νέα νομοθεσία προβλέπει τη δημιουργία του θεσμού του επιμελητή που θα ενεργεί ως σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες δημόσιες αρχές ή και τους ασκούντες τη γονική μέριμνα. Ο επιμελητής θα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο στάδιο της σύλληψης του παιδιού, της ανάκρισης και στο πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης.

Τα παιδιά που θα παραπέμπονται ενώπιον της δικαιοσύνης θα δικάζονται από τα Δικαστήρια Ανηλίκων. Προβλέπεται στον νόμο όπως σε κάθε επαρχία συγκροτείται ένα Δικαστήριο Ανηλίκων, οι δίκες θα πρέπει να είναι σύντομες και να πραγματοποιούνται κεκλεισμένων των θυρών. Σε περίπτωση που το Δικαστήριο Ανηλίκων, μετά από ακρόαση της υπόθεσης, κρίνει το παιδί ως ένοχο αδικήματος, δύναται, είτε να το επιπλήξει και να το απαλλάξει από οποιοδήποτε άλλο μέτρο ή να του επιβάλει μία ή περισσότερες από τις πιο κάτω αποφάσεις:

• Απαλλαγή ή απαλλαγή υπό όρους.


• Επιβολή προστίμου ή και επιβολή καταβολής των εξόδων ή και αποζημίωσης στο θύμα από το παιδί. Διάταγμα με το οποίο να υποχρεώνει τον γονέα ή κηδεμόνα να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα του παιδιού.


• Διάταγμα γονικής επιτήρησης.


• Διάταγμα επιβολής κοινοτικής επιτήρησης. Το δικαστήριο δύναται να εκδίδει διάταγμα κοινοτικής εργασίας σε σχέση με παιδί ηλικίας άνω των 16 ετών. Το διάταγμα κοινοτικής εργασίας θα καθορίζει αριθμό ωρών εργασίας εβδομαδιαίως που το παιδί θα έχει υποχρέωση να παρέχει σε κοινοτικά προγράμματα με ή χωρίς αμοιβή.


• Διάταγμα παρακολούθησης με ηλεκτρονικό βραχιόλι. Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί θα βρίσκεται στην οικία του υπό περιορισμό.


• Το δικαστήριο δύναται όπως σε περίπτωση που το παιδί είναι χρήστης ναρκωτικών ουσιών να διατάξει την εισαγωγή του σε κέντρο αποτοξίνωσης.


• Διάταγμα κράτησης στις φυλακές ανηλίκων. Η επιβολή κράτησης στον χώρο κράτησης παιδιών θα αποφασίζεται μόνο σε περίπτωση που έχουν δοκιμαστεί άλλες εναλλακτικές ποινές.