Η επικείμενη απαγόρευση των αμβλώσεων στις ΗΠΑ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ακόμη και για την Κύπρο 

Στο ίδιο έργο θεατές

Παρόμοιο περιστατικό έγινε και στην Ευρώπη, τον Οκτώβριο του 2020, όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας με απόφασή του ποινικοποίησε τις εκτρώσεις, αφήνοντας το ελεύθερο πλέον στις γυναίκες να προχωρούν στην εν λόγω διαδικασία μόνο στην περίπτωση που κινδυνεύει η υγεία ή η ζωή τους, ή εάν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού. Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα και από το 1993 η άμβλωση επιτρεπόταν πέραν των δύο παραπάνω λόγων και σε περίπτωση σοβαρής δυσπλασίας του εμβρύου, κάτι που με τη νέα νομοθεσία δεν αποτελεί σοβαρό λόγο για άμβλωση. Οργή στους δρόμους της Πολωνίας προκάλεσε η συγκεκριμένη απόφαση, αφού θεωρήθηκε ως καταπάτηση του θεμελιώδους δικαιώματος της γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα της. Καθημερινά και για πολλές εβδομάδες, χιλιάδες γυναίκες, αλλά και όλοι όσοι τάσσονταν ενάντια στον νέο νόμο εξεγείρονταν για το βασικό δικαίωμα που τους στερείτο, αψηφώντας τις απαγορεύσεις για συγκεντρώσεις με πρόφαση την πανδημία. Μεγάλο μέρος της μαζικής οργής στράφηκε βέβαια και προς την Καθολική Εκκλησία, η οποία υποστήριζε την ακροδεξιά κυβέρνηση και τη νομοθεσία περί ποινικοποίησης των αμβλώσεων. Ύστερα από παγκόσμια κατακραυγή, φωνές και διαμαρτυρίες, η απόφαση αυτή μπήκε τελικά… στον πάγο.

Κολλάμε στα χαρτιά… ξανά

Στις πλείστες -τουλάχιστον ευρωπαϊκές- χώρες, η νομιμότητα των αμβλώσεων είναι πλέον δεδομένη (εξακολουθούν βέβαια να υπάρχουν και εξαιρέσεις, βλ. Μάλτα και Πολωνία). Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι σήμερα είναι σεβαστή η απόφαση της κάθε γυναίκας να προβεί σε άμβλωση, δεν καθιστά και αυτονόητο ότι η πρόσβαση σ’ αυτήν είναι εύκολη. Η γραφειοκρατία πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι τεράστια, γεγονός που οδηγεί τις ενδιαφερόμενες γυναίκες στην αναζήτηση λύσης σε άλλες χώρες. Συγκεκριμένα, μέχρι και πριν το BREXIT, παρατηρείτο μία μαζική ευρωπαϊκή ροπή προς το Ηνωμένο Βασίλειο, στο οποίο οι αμβλώσεις αντιμετωπίζονταν ως ένα ζήτημα που δεν χωρούσε γραφειοκρατικές και νομικές παρεμβολές. Το κύριο σκεπτικό το οποίο διέτρεχε τη συγκεκριμένη χώρα, είναι το γεγονός ότι η εκάστοτε γυναίκα έχει το αναμφισβήτητο δικαίωμα να αποφασίσει για το τι θα πράξει με το σώμα της. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η άμβλωση είναι απολύτως νόμιμη και η γονική συναίνεση για ηλικίες άνω των 16 μη υποχρεωτική. Ουσιαστικά, ολόκληρο το αγγλικό σύστημα βασίζεται στην ιδέα ότι τα παιδιά πρωτίστως και από μικρή ηλικία λαμβάνουν την ενημέρωση που χρειάζεται γύρω απ’ αυτό το ζήτημα, και στη συνέχεια καλλιεργούν ακούσια την κριτική ικανότητα που χρειάζεται προκειμένου να αντιμετωπίσουν συσχετιζόμενα γεγονότα. Στόχος της συγκεκριμένης φιλοσοφίας είναι να δημιουργήσει άτομα τα οποία, αφενός να έχουν τη δύναμη να πράττουν αυτοβούλως και αφετέρου, να είναι αυτά καθ’ αυτά υπεύθυνα για τις αποφάσεις της ζωής τους. Παρόμοια η κατάσταση και στην περίπτωση της Γαλλίας, στην οποία, η εκάστοτε γυναίκα που επιθυμεί να προβεί στον τερματισμό της εγκυμοσύνης της, έχει πλήρη επικοινωνία και επαφή με ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό, προκειμένου να εξασφαλισθεί η ψυχική της ακεραιότητα και ηρεμία. Παλαιότερα υπήρχε η εντύπωση ότι η ευκολότερη πρόσβαση στις αμβλώσεις ήταν η κύρια αιτία για τα υπερφουσκωμένα νούμερα της εκάστοτε χώρας. Πράγματι, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία -των οποίων η πρόσβαση είναι σχετικά εύκολη- παρουσιάζουν νούμερα και ποσοστά ιδιαιτέρως μεγάλα. Θα πρέπει όμως να συνυπολογιστεί σ’ αυτά το γεγονός ότι πολλές γυναίκες από διάφορες χώρες της Ευρώπης καταφεύγουν σ’ αυτές σε μία προσπάθεια να βρουν λύση στο πρόβλημά τους. Το ερώτημα παραμένει: Είναι η εύκολη πρόσβαση στις εκτρώσεις ο λόγος για την αύξησή τους; Ή οι γραφειοκρατικές και νομικές δυσκολίες είναι αυτές που διαιωνίζουν το πρόβλημα;

Βουτιά στην επικινδυνότητα

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, το γεγονός ότι πολλές γυναίκες που θέλουν να προβούν για οποιοδήποτε λόγο σε άμβλωση καταφεύγουν σε ξένη χώρα για να την πραγματοποιήσουν, είναι από μόνο του αρκετό για να διαπιστωθεί το τεράστιο νομικό και γραφειοκρατικό κενό που υπάρχει γύρω απ’ αυτό το ζήτημα. Η τάση αυτή για «ταξίδια αμβλώσεων» καταδεικνύει την ανάγκη για ύπαρξη ενός συστήματος στο οποίο, η κάθε γυναίκα θα είναι πραγματικά ελεύθερη να αποφασίσει για το σώμα της, χωρίς πρακτικές δυσκολίες. Βέβαια, κάτι τέτοιο φαντάζει σκέτη ουτοπία, αφού η γραφειοκρατία για τέτοια ζητήματα σε αρκετές χώρες στην Ευρώπη είναι τεράστια. Την πρωτιά της καλύτερης πολιτικής σε τέτοιους είδους ζητήματα φαίνεται να κατέχει η βορειοκεντρική Ευρώπη, με τη Γερμανία και την Ολλανδία να σημειώνουν τα υψηλότερα ποσοστά, 70,5% και 69,0% αντίστοιχα. Τελευταίες στην κατάταξη παρουσιάζονται η Κύπρος και η Λιθουανία, με τα ποσοστά ικανοποιητικής πολιτικής να φτάνουν με δυσκολία στο 15%. Για άλλη μια φορά, δηλαδή, διαφαίνεται η αδυναμία των νότιων χωρών να ανταποκριθούν επαρκώς σε ό, τι θεωρείται σήμερα ως θέμα ταμπού. Σημειώνεται, επίσης, ότι ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο συνιστά και το γεγονός ότι οι -πλείστες- νότιες ευρωπαϊκές χώρες, όχι μόνο σημειώνουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά ως προς τις πολιτικές που ακολουθούν, αλλά παράλληλα παρουσιάζουν και στασιμότητα στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται ζητήματα τέτοιας φύσεως.

Αναζητώντας στρατηγική

Ειδικότερα, και σύμφωνα με την πρόοδο πολιτικής και στρατηγικής η οποία σημειώθηκε την τελευταία δεκαετία στην Ευρώπη, βόρειες και κεντρικές χώρες όπως η Γαλλία, η Λιθουανία και η Σουηδία, παρουσίασαν σημαντική βελτίωση, ενώ αντίθετα η Βουλγαρία σημείωσε καθοδική πορεία. Ακόμα και σε μία εποχή η οποία σε επίπεδο «φαίνεσθαι» χαρακτηρίζεται από προοδευτικότητα και απενεχοποίηση σε θέματα που κάποτε θεωρούνταν ως taboo, παρουσιάζονται πολλά πουριτανιστικά και παρωχημένα γνωρίσματα. Σήμερα, μία γυναίκα, αν και θεωρητικά και νομικά μπορεί να προβεί στην επιλογή της άμβλωσης, πρακτικά δυσκολεύεται, αφού υπάρχουν πολλά εμπόδια. Η γραφειοκρατία και οι χρονικές καθυστερήσεις η οποία αυτή έμμεσα επιτάσσει, οδηγούν τις γυναίκες που επιθυμούν μία τέτοια ενέργεια να κατευθυνθούν, είτε σε χώρες με πιο δημοκρατικό νομοθετικό πλαίσιο ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα, είτε σε χώρες που είναι πιο εύκολη η πρόσβαση στη «μαύρη αγορά των αμβλώσεων» (βλ. Βουλγαρία). Με μία γρήγορη ματιά στη γενικότερη εικόνα του προβλήματος, θα έβγαζε εύκολα κανείς το συμπέρασμα ότι οι πλείστες χώρες της Ευρώπης χαρακτηρίζονται από πολλές δυσκολίες. Η Ευρώπη, δηλαδή, μοιάζει να είναι βαλτωμένη σε μία νοοτροπία που καθόλου δεν θυμίζει την προοδευτικότητα και καινοτομία που θεωρητικά πρεσβεύει. Εξαιρέσεις ως προς το καλό, συνιστούν κατά κύριο λόγο οι χώρες της Δύσης, οι οποίες φαίνεται δικαίως και αξιοπρεπώς να εκπροσωπούν τον χαρακτηρισμό που τους έχει αποδοθεί ως «ανοιχτόμυαλες».

Τι συμβαίνει στην Κύπρο

Σύμφωνα με τη δικηγόρο κ. Φωτεινή Μιχαηλίδου-Χρίστου, στην περίπτωση της Κύπρου η άμβλωση (κατόπιν αιτήματος μέχρι τη 12η εβδομάδα της κύησης και μέχρι την 19η εβδομάδα σε περιπτώσεις βιασμού) νομιμοποιήθηκε πλήρως πολύ πρόσφατα, τον Μάρτιο του 2018. Προηγουμένως μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο αν υπήρχε κίνδυνος για σωματική ή ψυχική βλάβη της μητέρας, εάν υπήρχε κίνδυνος παραμόρφωσης του εμβρύου ή εάν η ασθενής βιάστηκε ή κακοποιήθηκε σεξουαλικά. Μέχρι στιγμής παραμένει άγνωστος ο επίσημος αριθμός των αμβλώσεων που πραγματοποιούνται στην Κύπρο, με τα ανεπίσημα στοιχεία να κάνουν λόγο για 8.500 ετησίως.

Γιατί μας αφορά στην Κύπρο

Με ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη να σαρώνεται από μισογυνικούς περιορισμούς και με «δείγματα γραφής» του τελευταίου διαστήματος από «αυθόρμητους» και «ανεξάρτητους» φορείς -και φαινομενικά «αστείους» σχηματισμούς, το σίγουρο είναι ότι παρατηρούμε με τεράστια προσοχή αυτού του είδους τις «ανατροπές», τις νεόκοπες απαγορεύσεις και τις περιοριστικές διαθέσεις σε ό,τι αφορά την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος. Όσο αθώα ή καλοπροαίρετα κι αν σκεφτόμαστε, τα τελευταία δύο χρόνια οι απόπειρες επαναφοράς της κουβέντας αυτής έρχονται για να ταρακουνήσουν και ενδεχομένως να ανατρέψουν ιστορικές αποφάσεις, θέτοντας σε κίνδυνο εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες.

Και αντισύλληψη

Το προσχέδιο απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ το οποίο σηματοδοτεί την αναίρεση του δικαιώματος στην άμβλωση σε ομοσπονδιακό επίπεδο και διέρρευσε στα ΜΜΕ αυτόν τον μήνα ενδέχεται να σημαίνει πως στη συνέχεια θα επιδιωχθεί η κατάργηση και άλλων δικαιωμάτων, όπως οι γάμοι προσώπων του ίδιου φύλου ή αυτό της πρόσβασης σε αντισυλληπτικά, προειδοποίησε ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν την Τετάρτη, κατά τη διάρκεια προεκλογικής εκδήλωσης με σκοπό τη συγκέντρωση κεφαλαίων για τους Δημοκρατικούς, την παράταξή του.

«Σημειώστε τα λόγια μου: θα στραφούν εναντίον (…) της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου για τους γάμους προσώπων του ίδιου φύλου», είπε ο κ. Μπάιντεν σε δωρητές, προσθέτοντας πως η πρόσβαση στην αντισύλληψη ενδέχεται επίσης να μπει πολύ σύντομα στο στόχαστρο της συντηρητικής πλειοψηφίας του σώματος.

«Θα δείτε αυτές τις αποφάσεις να τίθενται υπό αμφισβήτηση και να διχάζονται ακόμα περισσότερο οι ΗΠΑ. Θα βρεθούμε σε αντιπαράθεση για πράγματα που δεν θα έπρεπε να αμφισβητούνται», συνέχισε.

Την περασμένη εβδομάδα, ο κ. Μπάιντεν κάλεσε τους Αμερικανούς ψηφοφόρους να προστατεύσουν το δικαίωμα στην άμβλωση επιλέγοντας υποψήφιους που δεσμεύονται να το υποστηρίζουν τον Νοέμβριο, μετά τα δημοσιεύματα στον Τύπο που έδειξαν ότι το Ανώτατο Δικαστήριο οδεύει σύντομα να αναιρέσει την απόφαση του 1973 που το νομιμοποίησε σε εθνική κλίμακα.

Γυναίκες πεθαίνουν

«Γυναίκες θα πεθάνουν», αν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ανατρέψει την απόφασή του με την οποία νομιμοποίησε την άμβλωση στη χώρα, προειδοποίησε η ιατρική επιθεώρηση The Lancet στο κεντρικό της άρθρο, εκτιμώντας ότι οι δικαστές «θα έχουν αίμα στα χέρια τους». Στις αρχές Μαΐου διέρρευσε στον Τύπο το προσχέδιο απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου που συνέταξε ο δικαστής Σάμιουελ Αλίτο, σύμφωνα με την οποία το δικαστήριο προτίθεται να ανατρέψει την ιστορική απόφαση του 1973 που εγγυήθηκε το δικαίωμα της πρόσβασης στην άμβλωση για όλες τις γυναίκες, ακόμη και στις πιο συντηρητικές χώρες.

«Το γεγονός είναι ότι, αν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ επικυρώσει αυτό το σχέδιο απόφασης, θα πεθάνουν γυναίκες», έγραψε το The Lancet στο κεντρικό του άρθρο που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπό του. «Ο Αλίτο και οι σύμμαχοί του θα έχουν το αίμα γυναικών στα χέρια τους». «Στις ΗΠΑ στις μαύρες γυναίκες παρατηρείται διπλάσιο ποσοστό από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες σε σχέση με τις μη ισπανόφωνες λευκές γυναίκες. Και το ποσοστό μητρικής θνησιμότητας για τις μαύρες, για το οποίο οι επικίνδυνες αμβλώσεις αποτελούν σημαντικό παράγοντα, είναι τρεις φορές μεγαλύτερο σε σχέση με αυτό των λευκών γυναικών», συνέχισε η γνωστή ιατρική επιθεώρηση.

«Τι είδους κοινωνία έγιναν οι ΗΠΑ όταν μια μικρή ομάδα δικαστών μπορεί να τραυματίζει γυναίκες, οικογένειες και τις κοινότητές τους, την ώρα μάλιστα που έχουν εκλεγεί για να τις προστατεύουν;», διερωτήθηκε. Το Ανώτατο Δικαστήριο, στο οποίο ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ διόρισε τρεις συντηρητικούς δικαστές, αναμένεται να ανακοινώσει πριν τις 30 Ιουνίου την πολυαναμενόμενη απόφασή του για νομοσχέδιο του Μισισιπή, το οποίο περιορίζει σημαντικά το χρονικό περιθώριο στο οποίο μία γυναίκα μπορεί να κάνει άμβλωση. Στο σχέδιο της απόφασης αναφέρεται ότι η απόφαση «Ρόου εναντίον Γουέιντ» του 1973, που βάσιζε το δικαίωμα στην άμβλωση στο συνταγματικό δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής, «στερείτο εξ αρχής θεμελίωσης» καθώς «δεν προστατεύεται από καμία διάταξη του Συντάγματος» των ΗΠΑ. Αν το Δικαστήριο δεν αλλάξει απόφαση, οι ΗΠΑ θα επιστρέψουν στην κατάσταση που ίσχυε πριν το 1973 όταν κάθε πολιτεία ήταν ελεύθερη να επιτρέπει ή να απαγορεύει την άμβλωση.