Η Κύπρος σταθερός πυλώνας διαφθοράς - 134η σε εγκληματικότητα και 114η σε ανθεκτικότητα

Το νησί μας με βαθμό 4,19 από τα 10, καταλαμβάνει την 134η θέση από σύνολο 193 χωρών σε ό,τι αφορά αυτόν τον τομέα. Όσο πιο ψηλά βρίσκεται μία χώρα στην κατάταξη, τόσο μεγαλύτερο είναι και το πρόβλημα της εγκληματικότητας.

Σε ό,τι αφορά τον δείκτη «ανθεκτικότητας» (resilience) η Κύπρος «σκοράρει» 4,42 και κατατάσσεται 114η. Πρόκειται για χαμηλή θέση, αφού στην προκειμένη προσμετράται πόσες αντοχές έχει μία χώρα σε έγκλημα και διαφθορά.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Κύπρος καταλαμβάνει την 30η θέση σε εγκληματικότητα ανάμεσα στα 44 κράτη της Γηραιάς Ηπείρου, ενώ αντιστοίχως σε ό,τι αφορά τον δείκτη «ανθεκτικότητας» είναι χαμηλά και συγκεκριμένα μόλις στην 39η βαθμίδα του σχετικού πίνακα. Κάτι το οποίο προβληματίζει.

Η εν λόγω έκθεση αξιολογεί το κάθε κράτος για τις «επιδόσεις» του σε τομείς του εγκλήματος, αλλά και τον βαθμό ανθεκτικότητας στα αρνητικά φαινόμενα που καθορίζεται από παράγοντες όπως η πολιτική ηγεσία, η πάταξη της παρανομίας, η αξιοπιστία της πολιτείας, το δικαστικό σύστημα και οι πολιτικές ξεπλύματος βρόμικου χρήματος.



Πιο κάτω παραθέτουμε κάποια συμπεράσματα της έκθεσης για την Κύπρο:

•         Διακίνηση και εμπορία ανθρώπων: Γίνεται αναφορά στην παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων με επίκεντρο το νησί μας («human trafficking» - «human smuggling») κι επισημαίνεται ότι αυτό γίνεται σε σημαντικό βαθμό για λόγους σεξουαλικής εκμετάλλευσης και εργασίας. Αυτό αποδίδεται και στη γεωγραφική θέση της Κύπρου. Προστίθεται ότι «η προσφυγική κρίση του 2015, συνδυαζόμενη με την εγγύτητα της Κύπρου με την Τουρκία, οδήγησε στη σημαντική ανάπτυξη του λαθρεμπορίου ανθρώπων. Η ανοχή και οι πρακτικές των τουρκικών αρχών ευνόησε τους λαθρέμπορους ανθρώπων να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο ως εφαλτήριο για την Ευρώπη». Αφού πρώτα περιγράφεται η δυσκολία ελέγχου της πράσινης γραμμής, γίνεται αναφορά στην εξαπάτηση προσφύγων: «Αναφορές υποδεικνύουν ότι πολλοί μετανάστες εξαπατώνται αγοράζοντας πακέτα διακίνησης πιστεύοντας ότι ο προορισμός είναι η Ιταλία, η Ισπανία ή η Ελλάδα, αλλά καταλήγουν στη βόρεια Κύπρο, όπου υποχρεώνονται να δουλέψουν σκληρά για να αγοράσουν πλαστά έγγραφα και να εισέλθουν στην Κυπριακή Δημοκρατία».

•         Οπλοκατοχή: Το ποσοστό οπλοκατοχής στην Κύπρο είναι σχετικά υψηλό, αλλά η αγορά για μικρά όπλα από τον υπόκοσμο, όπως πιστόλια, είναι περιορισμένη. Στοιχεία δείχνουν ότι οι τοπικοί δράστες εγκλημάτων αποκτούν όπλα κάνοντας διαρρήξεις σε στρατιωτικές αποθήκες, αλλά τέτοια περιστατικά είναι σπάνια.

•         Περιβάλλον: Ως η επικρατέστερη μορφή λαθροθηρίας παρουσιάζεται η παγίδευση αποδημητικών πτηνών. Αναφέρεται ότι λόγω των συντονισμένων προσπαθειών ελέγχου της λαθροθηρίας υπάρχει σημαντική  μείωση στο μέγεθος της εγκληματικής αγοράς με την πάροδο των χρόνων. Γίνεται αναφορά και σε λαθρεμπόριο πετρελαιοειδών από πλευράς ψευδοκράτους.

•         Ναρκωτικά: «Η Κύπρος είναι χώρα προορισμού για κάνναβη, κοκαΐνη και συνθετικά ναρκωτικά, αλλά υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι αποτελεί διεθνή ακτοπλοϊκό κόμβο για ροές εμπορίου ναρκωτικών», αναφέρεται και προστίθεται ότι η κάνναβη είναι το επικρατέστερο είδος ναρκωτικού, το οποίο εισάγεται κυρίως από ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχουν μικρές ενδείξεις για παραγωγή εντός Κύπρου. «Τα στοιχεία είναι ανεπαρκή για να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν τη συμμετοχή οργανωμένων εγκληματικών ομάδων στην αγορά της κάνναβης» τονίζεται. Αντίθετα, καταγράφονται συγκεκριμένα στοιχεία για την κοκαΐνη: «Εισέρχεται στη χώρα κυρίως μέσω επιβατικών πτήσεων ή αερομεταφορών, αφού πρώτα εισάγεται στην Ευρώπη μέσω Βελγίου και Ολλανδίας. Ομάδες του υποκόσμου είναι γνωστές για έλεγχο της αγοράς της κοκαΐνης». Η Κύπρος, καταλήγει, δεν είναι μεγάλη αγορά για συνθετικές ναρκωτικές ουσίες. Σημειώνεται πως κατά τις θερινές περιόδους, λόγω τουρισμού, αυξάνεται και η ζήτηση συνθετικών ναρκωτικών, τα οποία εισάγονται παράνομα κυρίως από την Ολλανδία. Η ηρωίνη στην Κύπρο έχει πολύ μικρή ζήτηση.

•         Οργανωμένο έγκλημα: «Ρωσικές ομάδες εμφανίζονται να διακρίνονται στη χώρα. Πιστεύεται ότι οι Ρώσοι είναι οι καλύτερα διασυνδεμένοι και ασκούν τη μεγαλύτερη οικονομική επιρροή στην Κύπρο. Βρετανικές, ανατολικοευρωπαϊκές και ασιατικές οργανωμένες εγκληματικές ομάδες έχουν, επίσης, παρουσία στην Κύπρο, ενώ τουρκικές ομάδες έχουν εγκαθιδρύσει βάση στη βόρεια Κύπρο» είναι η αναφορά γι΄ αυτόν τον τομέα. Μεταξύ άλλων, σημειώνεται πως «το κράτος δεν φαίνεται να ασκεί σημαντικό έλεγχο σε οποιαδήποτε εγκληματική αγορά». Η έκθεση κάνει λόγο για δωροδοκία αξιωματούχων που ελέγχουν τις εισόδους στη χώρα και άλλους λειτουργούς του Δημοσίου σε χαμηλότερες βαθμίδες. «Πιο υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι φέρονται να αναμείχθηκαν σε ξέπλυμα χρήματος», αναφέρει η έκθεση, στην οποία, βέβαια, δεν ξεκαθαρίζεται κατά πόσον τα δεδομένα αφορούν τις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές. Και καταλήγει σε ό,τι αφορά αυτό το κεφάλαιο: «Εγκληματικά δίκτυα έχουν μεγάλη επιρροή έχοντας ρόλο στη διακίνηση ναρκωτικών στη χώρα, όπως και στο παράνομο στοίχημα και στη σωματεμπορία. Περίπου 15 εγκληματικές ομάδες φέρονται να λειτουργούν στην Κύπρο, στη Λευκωσία, στην Αμμόχωστο, στην Πάφο και στη Λεμεσό. Tο λιμάνι Αμμοχώστου είναι κόμβος για όπλα και λαθραία αγαθά».

•         Ηγεσία και διακυβέρνηση: Γίνεται λόγος για ανανέωση της δέσμευσης της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας για καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, για ικανότητα συλλογής πληροφοριών και για ενίσχυση των μέσων επιβολής του νόμου με στόχο την πάταξη των εγκληματικών στοιχείων και της τρομοκρατίας. Αναφέρεται, ακόμη, ότι η «διαφθορά στην Κύπρο παραμένει ουσιώδες πρόβλημα, με τη χώρα να υποφέρει από ένα εκ των υψηλότερων επιπέδων διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το συνταγματικό πλαίσιο για καταπολέμηση της διαφθοράς είναι κυρίως επαρκές. Ωστόσο, περιλαμβάνει έναν αριθμό σημαντικών κενών και πάσχει από χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης, για το οποίο οι κριτικές αναφέρουν ότι οφείλεται στην επικράτηση των πολιτικών κινήτρων και αποφάσεων». Στη συνέχεια, και αφού πρώτα καταγράφεται η συμμετοχή της Κύπρου σε διεθνείς συμφωνίες με στόχο την πάταξη του εγκλήματος, γίνεται λόγος πάλι για αδυναμίες: «{…} σε αριθμό περιπτώσεων απέτυχε να εκδώσουν εγκληματίες, κάτι που είχε σοβαρές συνέπειες. Το νομικό πλαίσιο της Κύπρου καλύπτει σημαντικές παραμέτρους του οργανωμένου εγκλήματος, περιλαμβανομένων νομοθεσιών για το εμπόριο ναρκωτικών, την παράνομη αλιεία, το σωματεμπόριο, το ηλεκτρονικό έγκλημα και το ξέπλυμα χρήματος».

•         Ποινική δικαιοσύνη και ασφάλεια: Με αρνητικό τρόπο προλογίζεται στην έκθεση η δικαστική εξουσία, χωρίς να επεξηγείται κατά πόσον τα ευρήματα έχουν ως αντικείμενο μόνο την Κυπριακή Δημοκρατία ή αν λαμβάνονται υπόψη και τα δεδομένα στο ψευδοκράτος: «{…} ένα μέτριο ρίσκο διαφθοράς υφίσταται στο δικαστικό σύστημα, το οποίο σχετίζεται, ιδιαίτερα, με την πληρωμή δωροδοκιών και αντικανονικών πληρωμών για σκοπούς λήψης ευνοϊκών αποφάσεων». Διατυπώνεται η θέση ότι τα δικαστήρια υποφέρουν από έλλειψη προσωπικού και πόρων που οδήγησαν σε φτωχή επιβολή του νόμου, όπως και σε καθυστερημένη εκδίκαση υποθέσεων. Υπάρχουν αναφορές για υπερπληθυσμό φυλακών και θέμα με τις εγκαταστάσεις κράτησης υποδίκων. «Υπάρχουν, επίσης, κατηγορίες για εγκληματικές οργανώσεις με επιρροή στις φυλακές», προστίθεται.

•         Οικονομικό και χρηματοπιστωτικό περιβάλλον: Στο εν λόγω κεφάλαιο, μεταξύ άλλων, αναφέρονται τα ακόλουθα: «Γενικότερα, το οικονομικό περιβάλλον της Κύπρου είναι ευνοϊκό για επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη ανησυχίες για τον σχετικά υψηλό δείκτη ανεργίας και το γεγονός ότι είναι κυρίως βασισμένο σε εξωτερικές επενδύσεις. Οι διαδικασίες προσφορών είναι ευάλωτες σε πρακτικές διαφθοράς και το οργανωμένο έγκλημα φέρεται να είναι ριζωμένο σε νόμιμες επιχειρήσεις. Αυτό ειδικότερα ισχύει στη νυχτερινή ζωή, όπου έχουν γίνει μεγάλες επενδύσεις, καθιστώντας εφικτό για υπολογίσιμες ποσότητες ξεπλυμένων χρημάτων να εξαχθούν απ΄ αυτές τις νόμιμες οντότητες. Με τη μεγάλη, μυστική υπεράκτια οικονομική βιομηχανία, η Κύπρος είναι ένας καλά γνωστός κόμβος για ξέπλυμα χρήματος». Αν και σημειώνεται πως μετά την κατάρρευση του 2013 υιοθετήθηκαν μέτρα κατά του ξεπλύματος, εντούτοις, το σύστημα παρουσιάζει αδυναμίες. Υπάρχουν και θετικές αναφορές: «Η Κύπρος εργάστηκε σκληρά για να ευθυγραμμίσει τους τραπεζικούς κανονισμούς με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

•         Κοινωνία των πολιτών και κοινωνική προστασία: «Η Κύπρος έχει εγκαθιδρύσει ένα δίκαιο και ισχυρό σύστημα για υποστήριξη θυμάτων και μαρτύρων του οργανωμένου εγκλήματος που εντάσσεται στο επίσημο πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων. Η κυβέρνηση έχει εγκαταστήσει σημαντικούς μηχανισμούς για να προστατεύσει θύματα σωματεμπορίου, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος για να τους βοηθά να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες κοινωνικής και ψυχιατρικής υποστήριξης. Αυτά τα μέτρα κάποιες φορές επικρίνονται από την κοινωνία των πολιτών ως χρονοβόρα, αλλά και για τη διαδικασία ταυτοποίησης. Σε ό,τι αφορά την υποστήριξη χρηστών ναρκωτικών, ένας αριθμός προγραμμάτων απεξάρτησης έχει εγκαθιδρυθεί, περιλαμβανομένης και θεραπείας υποκατάστασης οπιοειδών, το οποίο είναι, επίσης, διαθέσιμο στις φυλακές. Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας εγγυάται ελευθερία του λόγου και του Τύπου και οι αρχές γενικά σέβονται αυτές τις ελευθερίες. Ενώ οι δημοσιογράφοι μπορούν να κάνουν επικριτικές αναφορές, κάποιοι απ΄ αυτούς που έχουν καλύψει αμφιλεγόμενα θέματα όπως η διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα, έχουν αντιμετωπίσει απειλές και λογοκρισία».

Η Παγκόσμια Πρωτοβουλία (GI-TOC)

Η Παγκόσμια Πρωτοβουλία ενάντια στο Διεθνές Οργανωμένο Έγκλημα (GI-TOC) είναι Μη Κυβερνητικός Οργανισμός, και έχοντας 100 άτομα ως μόνιμο προσωπικό και 500 εμπειρογνώμονες στο πλευρό του, καταρτίζει τον «δείκτη οργανωμένου εγκλήματος» επιδιώκοντας να δώσει εφόδια στην προσπάθεια για καταπολέμηση του εγκλήματος παγκοσμίως.

Η τελευταία έκθεση για τον δείκτη του οργανωμένου εγκλήματος (2021) χρηματοδοτήθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Ήταν στο πλαίσιο του προγράμματος ENACT, το οποίο συντηρείται οικονομικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποιείται από το Ινστιτούτο Σπουδών Ασφαλείας, την interpol, αλλά και τη συνεργασία της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας ενάντια στο Διεθνές Οργανωμένο Έγκλημα.