Μπορεί το Al Jazeera να παραδίδει μαθήματα δημοσιογραφίας;

Του Κρίτωνα Καψάλη

Το τηλεοπτικό κανάλι Al Jazeera κινδυνεύει να έχει την τύχη της Τουρκικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης σε ότι αφορά το status του στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

Η Τουρκική Kρατική  Ραδιοτηλεόρασης (TRT) εξαναγκάστηκε το 2019 να εγγραφεί στον κατάλογο του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης ως ειδησεογραφικό πρακτορείο  που εξυπηρετεί ξένα συμφέροντα. Το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης κατάταξε την τουρκική κρατική τηλεόραση σε αυτή την κατηγορία γιατί όπως ανακοινώθηκε «ο αμερικανικός λαός έχει δικαίωμα να γνωρίζει ποιος τον ενημερώνει και κυρίως τί εκπροσωπεί. Σύμφωνα με το αμερικανικό  υπουργείο Δικαιοσύνης (DOJ) «το δίκτυο συμμετέχει σε πολιτικές δραστηριότητες και προσφέρει ειδησεογραφική κάλυψη με στόχο την προώθηση ων συμφερόντων της τουρκικής κυβέρνησης».

Εν μέσω αυξανόμενης ανησυχίας στο Κογκρέσο ότι οι ξένοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί με έδρα τις ΗΠΑ αποφεύγουν να τηρούν τις υποχρεώσεις αντικειμενικότητας και τήρησης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας που επιτάσσει ο αμερικανικός νόμος, θέτει επί τάπητος θέμα για τη λειτουργία του Al Jazeera, του δικτύου δηλαδή που ανήκει στη βασιλική οικογένεια του Κατάρ.

ΤΡΤ

Σε επιστολή δώδεκα σελίδων (Αύγουστος του 2019), το υπουργείο Δικαιοσύνης παρουσίασε συστηματικά τη νομική συλλογιστική και τα αποδεικτικά στοιχεία για την κατάταξη της ΤΡΤ στην κατηγορία των ομίλων/επιχειρήσεων που πρακτορεύουν ξένα συμφέροντα.  Η επιστολή εξηγεί ότι η TRT πληροί τα νομικά κριτήρια ώστε να θεωρηθεί ξένος πράκτορας, δεδομένου ότι η τουρκική κυβέρνηση «ασκεί τη διεύθυνση και τον έλεγχο της TRT με ρύθμιση και εποπτεία. Διορίζει επιπλέον την ηγεσία, εγκρίνει τον προϋπολογισμό και ελέγχει το περιεχόμενό των ειδήσεων της».

Η Τουρκική Κρατική Ραδιοτηλέοραση η οποία εκπέμπει το πρόγραμμα της και στα αγγλικά, υποστήριξε ότι οι  δραστηριότητές της «δεν διαφέρουν από άλλα ειδησεογραφικά πρακτορεία και ενεργεί όπως οι άλλοι ειδησεογραφικοί  και ραδιοτηλεοπτικοί  οργανισμοί που δεν ελέγχονται από ξένες κυβερνήσεις».

Από την άλλη βέβαια όλοι γνωρίζουν ότι μετά το πραξικόπημα κατά του Ερτογάν το 2016, η ΤΡΤ μετατράπηκε σε φερέφωνο του Ερτογάν και απολύθηκαν όλοι οι διαφωνούντες δημοσιογράφοι.

Η Τουρκική Κρατική Ραδιοτηλεόραση επίσης δέκτηκε σκληρή κριτική για υποκίνηση βίας κατά των αντιφρονούντων στον Ερτογάν και υπέθαλψε την προώθηση  αντιδυτικών, αντισημιτικών και αντιχριστιανικών συνωμοσιών στα προγράμματα που  μεταδίδει.

Al Jazeera

Σύμφωνα με την Varsha Koduvayur, ανώτερη ερευνητική αναλύτρια  στο Ίδρυμα Άμυνας των Δημοκρατιών (FDD), με ειδίκευση στις χώρες του Αραβικού Κόλπου, η τουρκική  TRT World μοιράζεται πολλές ομοιότητες με το Al Jazeera.

Το δίκτυο του Κατάρ, το οποίο εκπέμπει σε αραβικά, αγγλικά και άλλες γλώσσες, ξεκίνησε το 1996 με πλήρη χρηματοδότηση από τον Εμίρη του Κατάρ. Έκτοτε ο όμιλος εξακολουθεί να ανήκει στην βασιλική οικογένεια του Κατάρ. Ο κορυφαίος χρηματοδότης του δικτύου είναι τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Η χρηματοδότηση είναι αδιαφανής αφού ο σταθμός δεν δημοσιεύει ποτέ οικονομικές καταστάσεις.

Είναι εξάλλου εμφανές ότι η ειδησεογραφική κάλυψη του Al Jazeera συνδέεται στενά με την επίσημη γραμμή της κυβέρνησης του Κατάρ. Το δίκτυο επιτίθεται ως εκ τούτου με σφοδρότητα εναντίον των διεθνών αντιπάλων του Εμίρη στη Ντόχα, ενώ παρέχει πάντα θετική κάλυψη στους συμμάχους του εμιράτου.

Για ευνόητους λόγους το Al Jazeera δεν καλύπτει το ίδιο το Κατάρ, μια δικτατορία δηλαδή που κλείνει τα μάτια στη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, ενώ προσφέρει καταφύγιο στους διοικητές της Χαμάς.

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο το Κατάρ ενεργεί σε συνεργασία με την Άγκυρα για να προωθήσει τα κοινά τους συμφέροντα. Η Τουρκία ως γνωστό έχει στρατιωτική βάση στο Εμιράτο, για να παρέχει προστασία στον Εμίρη που τα χάλασε με τη Σαουδική Αραβία - συνεργασία που φτάνει έως και το δανεισμό ξένου συναλλάγματος στην Άγκυρα για να ξεπεράσει την οικονομική κρίση.

Όπως και η κυβέρνηση του Κατάρ, το Al Jazeera προωθεί τον ισλαμιστικό αυταρχισμό της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, το δίκτυο ενίσχυσε τις ισλαμιστικές φωνές καθώς η Ντόχα έριξε το βάρος της πίσω από κυβερνήσεις που είναι ευθυγραμμισμένες με την Αδελφότητα στην Αίγυπτο και αλλού. Το Al Jazeera μάλιστα απόλυσε ένα τηλεοπτικό παρουσιαστή, ο οποίος ήταν κριτικός απέναντι στη Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Η μετάδοση του προγράμματος του Al Jazeera στην Αίγυπτο, μετά την απομάκρυνση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας απαγορεύτηκε και τρεις δημοσιογράφοι του Ομίλου μπήκαν στον κατάλογο των τρομοκρατών από την κυβέρνηση Σίσι.

Το Al Jazeera απαγορεύτηκε επίσης και στην Ινδία, για προπαγάνδα υπέρ των Μουσουλμάνων στο Κασμίρ. Το Κανάλι επιμένει ότι είναι ένας ανεξάρτητος ειδησεογραφικός οργανισμός και ότι πέρα από ειδήσεις προάγει τη διερευνητική δημοσιογραφία. Αυτό όπως υποστηρίζει ενοχλεί αρκετούς.

Στις ΗΠΑ και στο Κογκρέσο, αλλά και σε διάφορους άλλους Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς, το Κανάλι καταγγέλλεται ως φερέφωνο ξένης κυβέρνησης και ζητούν να εγγραφεί ως εταιρεία που πρακτορεύει ξένα συμφέροντα στις ΗΠΑ. Η Διεθνής Αμνηστία και κάποιες δημοσιογραφικές ομάδες θεωρούν αυτές τις κινήσεις ως διαδικασία φίμωσης μιας διαφορετικής φωνής που εκπροσωπεί τον Αραβικό Κόσμο.

Η αλήθεια

Στην πραγματικότητα, η αλήθεια σε ότι αφορά αυτό τον οργανισμό  δεν βρίσκεται κάπου στη μέση. Η έρευνα του για τα Cyprus Papers δεν αμφισβητήθηκε καν από την κυπριακή κυβέρνηση, το σκάνδαλο των διαβατηρίων επίσης έχει καλυφθεί εκτεταμένα και από τον Πολίτη (Βλέπε https://politis.com.cy/politis-news/kypros/kypriako-diavatirio-ston-jho-taek-low-isos-o-pleon-katazitoymenos-epicheirimatias-ston-planiti/ ) αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα έγκειται στη δυνατότητα του καναλιού να είναι αντικειμενικό με όλους. Υποστηρίζουμε ότι μια τέτοια έρευνα από το Κανάλι δεν θα μπορούσε να γίνει ποτέ ούτε για το δικτατορικό καθεστώς Κατάρ, ούτε για την Τουρκία. Είναι δε προσβλητικό το κανάλι αυτό μέσω Τουίτερ να καλεί τους Κυπρίους να του δώσουν πληροφορίες αν δεν εμπιστεύονται τους δημοσιογράφους στη χώρα τους. Σε τελευταία ανάλυση, με βάση το κατάλογο ελευθερίας του Τύπου το 2020, η Κύπρος φιγουράρει στη θέση 27 ενώ το  Κατάρ στην ίδια λίστα είναι στη θέση 129.