Δεν κόβουν τις κακές συνήθειες οι Κύπριοι: Ταλαιπωρούν την υγεία τους

«Φουγάρα», αλκοόλ, παχύσαρκοι από… κούνια με χάλια διατροφή και περιορισμένη σωματική άσκηση. Αυτοί είναι οι Κύπριοι οι οποίοι –κατά τα άλλα– δηλώνουν πως αισθάνονται καλά στην υγεία τους! Η ακτινογραφία του προφίλ υγείας των Κυπρίων, όπως περιγράφεται σε σχετική έκθεση της ΕΕ για το 2019 η οποία δόθηκε την Πέμπτη στη δημοσιότητα, προκαλεί προβληματισμό. Από την μια, περίπου 8 στους δέκα Κύπριους δηλώνουν καλά και υγιείς. Από την άλλη όμως, μέσα από την έρευνα φαίνεται πως οι «κακές συνήθειες» που βλάπτουν σοβαρά την υγεία δεν κόβονται εύκολα…

 Εισόδημα και υγεία

 Η έκθεση της Κομισιόν αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η συντριπτική πλειονότητα των Κυπρίων χαρακτηρίζουν την υγεία τους καλή. Συνολικά το 78% του κυπριακού πληθυσμού αναφέρει ότι η υγεία του είναι καλή έναντι περίπου του 70% στην ΕΕ. Ωστόσο, όπως και σε άλλες χώρες, τα άτομα με τα χαμηλότερα εισοδήματα είναι λιγότερο πιθανό να αναφέρουν ότι η υγεία τους είναι καλή. Στη χώρα μας μόνο το 65% των ατόμων από ομάδες με χαμηλό εισόδημα ανέφεραν ότι η υγεία τους ήταν καλή το 2017 έναντι 86% των ατόμων από ομάδες με υψηλό εισόδημα. Οι κύριες αιτίες θανάτου στην Κύπρο είναι η ισχαιμική καρδιοπάθεια, το εγκεφαλικό επεισόδιο και ο διαβήτης, με το ποσοστό θνησιμότητας από διαβήτη να είναι το υψηλότερο στην ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά, από το 2004 έχει μειωθεί το ποσοστό θανάτων από ισχαιμική καρδιοπάθεια (κατά 31%), εγκεφαλικό επεισόδιο (κατά 31%) και διαβήτη (κατά 36%). Αύξηση παρουσιάζουν στη χώρα μας τα ποσοστά θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα τα οποία αντικατοπτρίζουν τις επιπτώσεις των υψηλών ποσοστών καπνίσματος, ενώ τα ποσοστά θνησιμότητας από άνοια έχουν αυξηθεί εν μέρει λόγω αλλαγών στις πρακτικές διάγνωσης και κωδικοποίησης, καθώς και λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

 Χώρα γερόντων

 Η Κύπρος γηράσκει, με τις προβλέψεις των επιστημόνων να είναι ακόμη πιο δυσοίωνες για το μέλλον. Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΕ, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής (στην Κύπρο αγγίζει τα 82,2 έτη) και της μείωσης των δεικτών γονιμότητας, η αναλογία των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω αυξάνεται σταθερά κατά τις τελευταίες δεκαετίες: Ένας στους έξι Κύπριους το 2017 ήταν άνω των 65 ετών, και η αναλογία αυτή αναμένεται να φτάσει τον έναν στους τέσσερις έως το 2050. Το προσδόκιμο ζωής των ατόμων ηλικίας 65 ετών είναι σχεδόν 20 έτη στην Κύπρο, και λιγότερα από τα μισά από αυτά τα 20 έτη διάγονται χωρίς αναπηρία, αναλογία ελαφρώς χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ. Τα έτη υγιούς ζωής στην ηλικία των 65 ετών είναι 9,5 για τους άνδρες και 8,5 για τις γυναίκες – και ως εκ τούτου, ενώ οι Κύπριες ηλικίας 65 ετών έχουν προσδόκιμο ζωής περίπου τρία έτη περισσότερο από τους άνδρες, πολύ μεγαλύτερη αναλογία αυτών των ετών διάγεται με χρόνιες παθήσεις και αναπηρίες. Σχεδόν το ήμισυ (47%) των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω στην Κύπρο δηλώνουν ότι δεν πάσχουν από χρόνια νοσήματα. Από όσους δηλώνουν το αντίθετο, περίπου το ένα τρίτο (33%) αναφέρουν ότι πάσχουν από μία χρόνια πάθηση και 19% δηλώνουν ότι πάσχουν από τουλάχιστον δύο. Τα ποσοστά αυτά είναι αντίστοιχα με τους μέσους όρους όλων των χωρών της ΕΕ. Αντίθετα, λιγότεροι Κύπριοι άνω των 65 ετών αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν περιορισμούς στις βασικές καθημερινές δραστηριότητες (12% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 18).

Παράγοντες κινδύνου

 Ενδιαφέρον, κυρίως όμως ανησυχία, παρουσιάζουν τα συμπεράσματα της έκθεσης σε σχέση με τις συνήθειες των Κυπρίων οι οποίες έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην υγεία τους. Οι συγγραφείς της έκθεσης, αξιολογώντας όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, εκτιμούν ότι δύο στους πέντε θανάτους στην Κύπρο μπορούν να αποδοθούν σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου, μεταξύ των οποίων το κάπνισμα, η διατροφή, η κατανάλωση αλκοόλ και η χαμηλή σωματική δραστηριότητα. Το μέγεθος αυτό είναι συγκρίσιμο με τον μέσο όρο της ΕΕ (39%). Περισσότερο από το ένα πέμπτο του συνόλου των θανάτων το 2017 οφείλονταν στο κάπνισμα (τόσο το ενεργητικό όσο και το παθητικό), ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από το αντίστοιχο της ΕΕ (17%). Οι διατροφικοί κίνδυνοι (συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής πρόσληψης φρούτων και λαχανικών, καθώς και της υψηλής κατανάλωσης ζάχαρης και αλατιού) υπολογίζεται ότι ευθύνονται για περίπου 20% του συνόλου των θανάτων στην Κύπρο, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ (18%). Περίπου 3% των θανάτων μπορεί να αποδοθεί στην κατανάλωση αλκοόλ, που είναι το ήμισυ του αντίστοιχου ποσοστού στην ΕΕ, ενώ επίσης ποσοστό 3% μπορεί να συνδεθεί με τη χαμηλή σωματική δραστηριότητα. Η θνησιμότητα που οφείλεται σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου δεν έχει μεταβληθεί σημαντικά από το 2000 σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην έκθεση.

Η έκθεση διαπιστώνει πάντως ότι οι συμπεριφορικοί παράγοντες κινδύνου στην Κύπρο είναι πιο συνηθισμένοι στα άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου ή εισοδήματος. Το 2014 περισσότερο από το ένα τέταρτο των ενηλίκων (27%) στο κατώτατο πεμπτημόριο εισοδήματος κάπνιζαν σε καθημερινή βάση, έναντι 22% των ενηλίκων στο ανώτατο πεμπτημόριο εισοδήματος. Ομοίως, το 2017 το ποσοστό παχυσαρκίας μεταξύ των ατόμων που δεν είχαν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (19%) ήταν σημαντικά μεγαλύτερο σε σύγκριση με τα άτομα ανώτερης εκπαίδευσης (9%). «Αυτός ο υψηλότερος επιπολασμός παραγόντων κινδύνου στις κοινωνικά μειονεκτούσες ομάδες συντελεί στις ανισότητες όσον αφορά την υγεία και το προσδόκιμο ζωής», αναφέρεται.

«Φουγάρα»

 Οι συγγραφείς της έκθεσης εκφράζουν παράλληλα ιδιαίτερο προβληματισμό σε σχέση με τα ποσοστά των καπνιστών. Το κάπνισμα, όπως αναφέρουν, «παραμένει σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία ιδίως για τους άνδρες». Ενδεικτικά αναφέρονται στις μελέτες που έχουν διεξαχθεί στη χώρα μας σύμφωνα με τις οποίες το ποσοστό των ενηλίκων που ανέφεραν ότι κάπνιζαν σε καθημερινή βάση ήταν 26% το 2014, από τα υψηλότερα μεταξύ των χωρών της ΕΕ και πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (19%). Αυτό το μεγάλο ποσοστό οφείλεται κυρίως στα υψηλά ποσοστά καπνίσματος των ανδρών, εκ των οποίων το 38% ανέφεραν ότι κάπνιζαν καθημερινά, έναντι μόλις 14% των γυναικών. Το ποσοστό έχει παραμείνει σταθερό τουλάχιστον από το 2008 τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Οι εκτιμήσεις των ειδικών της ΕΕ κρίνουν τις πολιτικές που εφαρμόζονται για τον έλεγχο του καπνίσματος «αδύναμες» και την εφαρμογή τους «ανεπαρκή».

 Ένας στους επτά ενήλικους είναι παχύσαρκος

Πρόβλημα δημόσιας υγείας στην Κύπρο αποτελεί και η παχυσαρκία, με την έκθεση της ΕΕ να κάνει ιδιαίτερη μνεία σε αυτό το πρόβλημα. Αναφέρεται συγκεκριμένα πως ένας στους επτά ενηλίκους (περίπου 14%) ήταν παχύσαρκος το 2017 – ποσοστό παρόμοιο με τον μέσο όρο στην ΕΕ. Στην πλειονότητά τους οι ενήλικοι αναφέρουν ότι τρώνε φρούτα και λαχανικά σε καθημερινή βάση στην Κύπρο, ενώ αντίθετα ποσοστό που ξεπερνά το 30% επισημαίνει ότι δεν ακολουθούν αυτή την υγιεινή συνήθεια. Όσον αφορά τη σωματική δραστηριότητα, λιγότεροι από τους μισούς Κύπριους ενηλίκους (47%) αναφέρουν ότι ασχολούνται με κάποια σωματική δραστηριότητα για 60 λεπτά ή περισσότερο την εβδομάδα, ποσοστό χαμηλότερο από εκείνο των περισσότερων χωρών της ΕΕ και από τον μέσο όρο της ΕΕ (62%). Τα πολύ υψηλά επίπεδα υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών στην Κύπρο είναι πολύ περισσότερο ανησυχητικά, με τα στοιχεία να δείχνουν ότι περίπου δύο στα δέκα παιδιά ηλικίας έξι έως εννέα ετών ήταν παχύσαρκα κατά την περίοδο 2015-2017 και το 43% ήταν παχύσαρκα ή υπέρβαρα (τα συγκεκριμένα αριθμητικά στοιχεία αφορούν και αγόρια και κορίτσια και περιλαμβάνονται σε μελέτη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας το 2018).