Πέρασαν πέραν των 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, μία από τις πιο τραγικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του νησιού. Η εισβολή, που έγινε με το πρόσχημα της προστασίας των Τουρκοκυπρίων, οδήγησε στην κατοχή του 37% του νησιού, στην καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στον εκτοπισμό χιλιάδων Κυπρίων. Οι συνέπειες δεν περιορίστηκαν στην Κύπρο αλλά επηρέασαν τη διεθνή πολιτική σκηνή, αποδεικνύοντας την αδυναμία του διεθνούς συστήματος να προστατεύσει ένα ανεξάρτητο κράτος. Παρά τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας για απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων, η διεθνής κοινότητα δεν επέβαλε κυρώσεις, κυρίως λόγω του Ψυχρού Πολέμου και της στρατηγικής σημασίας της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ. Αυτή η αδυναμία δημιούργησε ένα επικίνδυνο προηγούμενο, καθώς έδειξε ότι οι ισχυρές χώρες μπορούν να παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο ατιμώρητα.
Παρόμοια φαινόμενα εμφανίστηκαν αργότερα στην Κριμαία και την Ουκρανία. Η δημιουργία του αποσχιστικού μορφώματος στα κατεχόμενα το 1983, που αναγνωρίστηκε μόνο από την Τουρκία, επιδείνωσε το πρόβλημα. Η Κύπρος έγινε σύμβολο της αποτυχίας του ΟΗΕ να επιβάλει τις αποφάσεις του, ενώ η αδυναμία εξεύρεσης λύσης συνέβαλε στη διαιώνιση της διχοτόμησης. Οι διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών συνεχίζονται για δεκαετίες, χωρίς ουσιαστική πρόοδο, λόγω της αδιαλλαξίας της Τουρκίας και της έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η γεωπολιτική σημασία της Κύπρου επανήλθε στο προσκήνιο λόγω των ενεργειακών αποθεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Οι ανακαλύψεις φυσικού αερίου δημιούργησαν νέες εντάσεις μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου, αλλά και πιθανότητες συνεργασίας. Ωστόσο, η Τουρκία συνεχίζει να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας, προκαλώντας αστάθεια στην περιοχή. Η τουρκική εισβολή διδάσκει σημαντικά μαθήματα για τη διεθνή πολιτική. Υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης του διεθνούς δικαίου, καθώς χωρίς μηχανισμούς επιβολής οι παραβιάσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων συνεχίζονται. Παράλληλα, αναδεικνύει τη σημασία της διπλωματίας και του διαλόγου για την ειρηνική επίλυση συγκρούσεων.
Η ΕΕ, όπου η Κύπρος είναι κράτος-μέλος, μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση μιας δίκαιης λύσης, αλλά χρειάζεται μεγαλύτερη αποφασιστικότητα απέναντι στην Τουρκία. Το Κυπριακό δεν αφορά μόνο την Κύπρο αλλά και τη διεθνή σταθερότητα. Η τουρκική εισβολή, η συνεχιζόμενη κατοχή και οι συνέπειές τους μας διδάσκουν ότι η διεθνής κοινότητα δεν μπορεί να παραμένει αμέτοχη απέναντι σε παραβιάσεις κρατικών δικαιωμάτων και κυριαρχίας. Αντ’ αυτού, πρέπει να ενισχύσει τους μηχανισμούς πρόληψης και επίλυσης συγκρούσεων, να επιδείξει αποφασιστικότητα στην εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και να προωθήσει τη συνεργασία ως μέσο για τη διατήρηση της ειρήνης. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να αντλήσουμε πραγματικά μαθήματα από την Ιστορία και να οικοδομήσουμε ένα πιο δίκαιο και σταθερό μέλλον για όλους. *Καθηγητή-ανθρωπολόγου στο Philips University, πρώην πρύτανη
