Τι θα κάνει ο Γκουτέρες στην Πενταμερή για την Κύπρο;

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ

Σε ένα κυκεώνα διεθνών εξελίξεων, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ συγκαλεί στις 17 και 18 Μαρτίου στη Γενεύη άτυπη διευρυμένη συνάντηση για την Κύπρο. Θα είναι ως γνωστόν πενταμερής - παρόντες και οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, σε μια καθοριστική καμπή για να μην μείνει οριστικά το Κυπριακό στην…κατάψυξη.

Ο Γκουτέρες είναι ενισχυμένος από το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας (31/1): θα ασκήσει «τον πρωτεύοντα ρόλο του ΟΗΕ για να συνδράμει τα μέρη σε μια συνολική και βιώσιμη διευθέτηση με την αίσθηση του επείγοντος». Όμως, τα μέρη δεν φαίνεται να διακατέχονται από ανάλογη αίσθηση του επείγοντος.

Ευθύνη Κυπρίων

Οι δύο, ο Χριστοδουλίδης και ο Τατάρ, ροκανίζουν τον χρόνο, όπως έκαναν οι πλείστοι προκάτοχοί τους. Δεν πράττουν τίποτα για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και θεωρούν ότι ελέγχουν πλήρως το σκηνικό: τίποτα δεν θα γίνει, όσο κι αν θέλει ο Γκουτέρες. Από το 2004 - το αποτυχημένο δημοψήφισμα - το Συμβούλιο Ασφαλείας ορίζει ότι «η ευθύνη για την εξεύρεση λύσης βαραίνει πρώτα και κύρια με τους ίδιους τους Κύπριους» - σημειώνεται στο ίδιο ψήφισμα. Η «κυπριακής ιδιοκτησίας» διαπραγμάτευση επαναλήφθηκε δύο φορές τα τελευταία 20 χρόνια. Οι Κύπριοι έφθασαν σε ακτίνα συμφωνίας το 2017 στο Κραν Μοντάνα. Ενώ «όλα ήταν έτοιμα για στρατηγική συμφωνία, η ιστορική ευκαιρία χάθηκε», έγραψε ο Γκουτέρες.

Ούτε η συγκυρία διεθνώς προκαλεί εγρήγορση, ούτε η φθορά του χρόνου. Στα σχεδόν 8 χρόνια που μεσολάβησαν, πρώτα με ευθύνη του τότε Προέδρου Ν. Αναστασιάδη (2017 - 20) και μετά του Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ, οι δύο πλευρές υπονόμευσαν τις συγκλίσεις τους και προσπάθησαν να αχρηστεύσουν το πλαίσιο από 6 σημεία που κατέθεσε (30/6/2017) ο Γκουτέρες για να καταλήξουν σε στρατηγική συμφωνία. Έμαθαν να κρύβονται πίσω από τη διαδικασία: «τίποτε δεν είναι συμφωνημένο αν δεν συμφωνηθούν όλα ως πακέτο».

Ο ΟΗΕ παγιδεύτηκε στην επιπρόσθετη απαίτηση «τίποτα να μην θεωρείται …καταγεγραμμένο» (nothing is written). Έτσι, τα έγγραφα των συγκλίσεων παραμένουν απόρρητα και άτυπα (non papers), τροφή για παρερμηνείες και σκόπιμη διαστρέβλωση. Η σωρευτική ζημιά φαίνεται σήμερα, παραμονές μιας έσχατης προσπάθειας, καθώς οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ δεν αισθάνονται υποχρέωση να εξηγήσουν στην κοινή γνώμη τι επιτέλους είναι συμφωνημένο και τι απομένει για διαπραγμάτευση.

Προσχήματα

Η ε/κ ηγεσία θα είχε κάθε συμφέρον να ανακτήσει το διαπραγματευτικό κεκτημένο - μαζί και σημαντικές πρόνοιες του πλαισίου Γκουτέρες για κατάργηση εγγυήσεων και αποχώρηση στρατευμάτων. Δεν το πράττει, κρατεί στο σκότος την κοινή γνώμη, με πρόφαση ότι δεν κάνει δημόσια διαπραγμάτευση. Όμως, η τακτική Χριστοδουλίδη είναι ακατανόητη για τον ΟΗΕ. Αυτό επιβεβαιώθηκε από την αναπληρώτρια ΓΓ του ΟΗΕ Ντι Κάρλο, που αποχωρώντας από την Κύπρο, διαμήνυσε ότι αυτή τη φορά ο Γκουτέρες «είναι αποφασισμένος να μιλήσει ανοιχτά».

Ο Γκουτέρες σκοπεύει την πρώτη μέρα (17/3) να ακούσει τα μέρη και τη δεύτερη, θα τοποθετηθεί και ο ίδιος. Η ελάχιστη επιδίωξη είναι να μην επιβεβαιωθεί αδιέξοδο - απουσία κοινού εδάφους. Η μέγιστη, να σπρώξει ο ΟΗΕ αποφασιστικά με τον ορισμό ειδικού απεσταλμένου για επίσημες διαπραγματευσεις.

Ποιο Πλαίσιο;

Από την εποχή που η τουρκική πολιτική μετακινήθηκε σε «δύο κράτη», η ε/κ ηγεσία θεωρεί ότι επιπλέει διεθνώς, απλά και μόνο επειδή τηρεί τα προσχήματα για τη συμφωνημένη βάση της Ομοσπονδίας. Ο ΟΗΕ δεν το θεωρεί όμως αρκετό για να την εμπιστευτεί! Από μόνοι τους - ο Χριστοδουλίδης και ο προκάτοχός του Νίκος Αναστασιάδης - έχουν διασαλεύσει όσα συμφωνήθηκαν. Σήμερα ο Χριστοδουλίδης μπλέκει συνεχώς σε αντιφάσεις ως προς το σημείο επανεκκίνησης και το τι δεσμεύει την κάθε πλευρά. Θα πρόκειται για μια προωθημένη διαπραγμάτευση, όπως υποδεικνύει το Πλαίσιο Γκουτέρες, ή επιστροφή σε ατέρμονες συζητήσεις; Από τη μια επιβεβαιώνει «τις συγκλίσεις σε όλα τα διαπραγματευτικά κεφάλαια και τα 6 σημεία που παρουσίασε ο Γενικός Γραμματέας στο Κραν Μοντάνα» (έκθεση Γκουτέρες 3/1/2025). Από την άλλη, απευθύνεται στον Γκουτέρες, γράφοντας ότι τα 6 σημεία του είναι «προφορικά».

Ακατανόητη είναι και η αναφορά του ΥΠΕΞ Κ. Κόμπου (20/2, Legal Matters), υποστηρίζοντας ότι το Πλαίσιο Γκουτέρες «δεν είναι συμφωνημένο». H ασάφεια εντείνεται όσο η ε/κ ηγεσία αρνείται τον στόχο Γκουτέρες για στρατηγική συμφωνία, όπως το επιβεβαίωσε ο Γκουτέρες (Βερολίνο, 15/11/2019). «Τώρα δεν είναι συνομιλητής ο Ακιντζί…», απαντά ο Κόμπος.

Όμως, ο ΟΗΕ γνωρίζει ότι ο Αναστασιάδης απέρριψε την υπογραφή στρατηγικής συμφωνίας και προηγουμένως, όταν του έκανε δημόσια έκκληση ο Ακιντζί (Μάιος 2017). Ο ΟΗΕ έχει επίσης καταγράψει μια σειρά από ασυναρτησίες της ε/κ ηγεσίας και δίκαια αμφιβάλλει για τις προθέσεις της: ισχυρή ή χαλαρή ομοσπονδία, αποκεντρωμένη διακυβέρνηση, επιστροφή στο Σύνταγμα του ‘60.

Μία θετική ψήφος

Η διεθνής πίεση στρέφεται ολοένα και περισσότερο προς τον Χριστοδουλίδη να ανοίξει τα χαρτιά του κι αυτός κάνει το αντίθετο. Σε ανύποπτο χρόνο απέρριψε τη σύγκλιση στο περιουσιακό, ενώ είναι διάχυτη η άρνησή του να τοποθετηθεί στο θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας. Κάποια στιγμή επικαλέστηκε πρόταση για πολιτειακό σύστημα με συμβολικό πρόεδρο και εκτελεστικό πρωθυπουργό - απορρίφθηκε προ 30ετίας. Ο Κόμπος ισχυρίζεται ότι ο Αναστασιάδης πρότεινε προεδρική εκλογή με ενιαίο ψηφοδέλτιο (single ticket ΗΠΑ) που επίσης απορρίφθηκε στο παρελθόν. Αντίθετα, ο Μουσταφά Ακιντζί υποστήριξε (15/2): «Υπήρξε συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης 7 Ε/Κ και 4 Τ/Κ υπουργών. Αντί του βέτο (προέδρου και αντιπροέδρου με βάση το Σύνταγμα του1960), αναπτύχθηκε η αρχή της αποτελεσματικής συμμετοχής στις αποφάσεις και συμφωνήθηκε ότι θα απαιτείται η θετική ψήφος τουλάχιστον ενός Τ/Κ υπουργού…». Κανένας δεν τόλμησε να τον διαψεύσει.

Στη Γενεύη, το ζήτημα της «μίας θετικής ψήφου» θα γίνει λυδία λίθος για την επανεκκίνηση επισήμων διαπραγματεύσεων. Η ε/κ ηγεσία από το 2017 δεν έχει μόνο αποστασιοποιηθεί, αλλά επιχείρησε πολλές φορές να «δαιμονοποιήσει» τη ρύθμιση αυτή - που σαφώς βελτιώνει ακόμα και το σύστημα αποφάσεων του ‘60.

Πάνω σε αυτό το ζήτημα, ο Χριστοδουλίδης αντιτάσσει διόλου πειστικά για τον ΟΗΕ επιχειρήματα ότι η «μία θετική ψήφος» ισχύει μόνο για ζητήματα που αφορούν την τ/κ κοινότητα. Τη θέση αυτή απορρίπτει συλλήβδην η τ/κ ηγεσία, ανάμεσά τους και οι πιο προοδευτικοί ηγέτες τους, όπως ο Ακιντζί και τώρα ο ηγέτης του Ρεπουπλικανικού Κόμματος Τουφάν Ερχουρμάν που θα αναμετρηθεί με τον Τατάρ στις εκλογές τον Οκτώβριο.

*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)