Tο δικαίωμα της ψήφου από την ηλικία των 17 ετών θα ενισχύσει την ακροδεξιά

Στη συνεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου αυτή τη βδομάδα, ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης αναφερόμενος προς τους υπουργούς του χαρακτήρισε ως ιστορική μέρα την 22α Ιανουαρίου 2025 για τη δημοκρατία την προώθηση του νομοσχεδίου για έγκριση του δικαιώματος ψήφου στο 17ο έτος.

Υπάρχουν όμως σοβαρές επιφυλάξεις για έναν τέτοιο νόμο, αν, βέβαια, περάσει τελικά από τη Βουλή. Πολλοί, χωρίς να μελετήσουν το θέμα σε βάθος, ενδίδουν στον πειρασμό του συλλογισμού: «Αφού η Ελλάδα μείωσε την ηλικία ψήφου στα 17 και η Γερμανία στα 16 έτη, γιατί να μην ακολουθήσει το παράδειγμά τους και η Κύπρος;» Αγνοούν όμως ότι η συντριπτική πλειονότητα των χωρών της ΕΕ δεν έχει αλλάξει τον νόμο –το δικαίωμα ψήφου αποκτάται όταν ένα άτομο συμπληρώσει τα 18.

Γιατί όμως στη Κύπρο θα ωφεληθεί η ακροδεξιά αν περάσει αυτός ο νόμος; Δεδομένου ότι (α) η συντριπτική πλειονότητα των εφήβων 14-17 ετών είναι ποδοσφαιρόφιλοι (β) η πλειονότητα της (α) πιο πάνω ανήκει στους οργανωμένους οπαδούς των ποδοσφαιρικών ομάδων, (γ) τα πλείστα σωματεία της Α΄ Κατηγορίας είναι «εθνικόφρονα», (δ) οι οργανωμένοι οπαδοί των «εθνικόφρονων» σωματείων της Α’ Κατηγορίας ελέγχονται πλήρως από το ΕΛΑΜ με την ανοχή, αν όχι και ενθάρρυνση, των ηγεσιών των σωματείων, τότε είναι ηλίου φαεινότερο ποιο κόμμα θα ψηφίζουν οι 17χρονοι. Κι αν κάποιος έχει αμφιβολία για την εγκυρότητα για το (δ), ας ρίξει μια ματιά στα στιγμιότυπα των αγώνων των «εθνικόφρονων» σωματείων από την τηλεόραση για να «απολαύσει» τη θέα των λαβάρων του Γρίβα, των SS και άλλων φασιστικών συμβόλων. Το ευχάριστο είναι ότι πολλοί από τους εφήβους που τώρα παρασύρονται από τα φασιστικά σλόγκαν θα «ανανήψουν» όταν αποφοιτήσουν και πάνε στην Ευρώπη για σπουδές.

Συνακόλουθα, αν οι 17χρονοι αποκτήσουν το δικαίωμα ψήφου θα ενισχύσουν την ακροδεξιά, με όλους τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται. Δυστυχώς, αντί να προσπαθούμε να χαλιναγωγήσουμε την ξέφρενη ανοδική πορεία της ακροδεξιάς, κάνουμε ακριβώς το αντίθετο! Ήδη το πρόβλημα του μεταναστευτικού, οι έννοιες της πατρίδας και του έθνους αφέθηκαν βορά στην ακροδεξιά. Μπορεί σύντομα το ΕΛΑΜ να υποσκελίσει τον ΔΗΣΥ, οπότε η επιμονή του πρώτου για ενιαίο κράτος θα οδηγήσει τελικά στον πλήρη εκτουρκισμό του νησιού. Αν σήμερα αχνοφαίνεται κάποιο, έστω αδύνατο, φως στον ζόφο της Κύπρου, αναπόφευκτα θα σβήσει κι αυτό με το γιγάντωμα του ΕΛΑΜ.

Υπάρχουν όμως και άλλες επιφυλάξεις για τον προτεινόμενο νόμο. Ως επί το πλείστον, οι 17χρονοι δεν είναι έτοιμοι να ψηφίσουν. Εξακολουθούν να θεωρούνται έφηβοι και όχι νέοι ενήλικες. Ας είμαστε ρεαλιστές: σε αυτή τη σύγχρονη εποχή, οι έφηβοι δεν επικεντρώνονται στις πολιτικές θέσεις και την ψηφοφορία. Είναι πολύ απορροφημένοι με το σχολείο και τα δικά τους χόμπι εκτός σχολείου. Η μόνη στιγμή που οι έφηβοι είναι ενημερωμένοι για αυτού του είδους τις πληροφορίες είναι αν θέλουν να επικεντρωθούν σε αυτό στη μελλοντική τους καριέρα. Με άλλα λόγια, η απόφαση για το πώς θα ψηφίσει κανείς απαιτεί μια κοσμοθεωρία που είναι απίθανο να έχουν οι 17χρονοι, καθώς δεν έχουν αποκτήσει ένα αρκετά πλήρες φάσμα εμπειριών ή γνώσεων.

Τα σχολεία δεν διδάσκουν αρκετά για τη σημασία της ψηφοφορίας στους μαθητές τους. Ούτε, βέβαια, υπάρχει καμιά ενημέρωση για το Κυπριακό που είναι το εθνικό μας θέμα. Πόσοι 17χρονοι γνωρίζουν ότι η Κύπρος είναι δικοινοτικό κράτος ή τι είναι «ενιαίο κράτος» ή πώς λειτουργεί ένα ομοσπονδιακό κράτος ή, ακόμα, τι συμβολίζει η σημαία με τη νεκροκεφαλή που την κυματίζει ο φίλος τους στο γήπεδο; Έτσι, όταν έρχονται οι εκλογές, οι μαθητές δεν θα γνωρίζουν πληροφορίες για το ιστορικό και τις πεποιθήσεις που έχει το κάθε κόμμα ή ο κάθε πολιτικός. Οι μαθητές επηρεάζονται από τις ποδοσφαιρικές ομάδες (όπως έχω εξηγήσει), τις πεποιθήσεις των γονέων τους ή από όποιον ψηφίζει ο φίλος τους. Μεγαλώνουν ακούγοντας συνεχώς τις ίδιες πληροφορίες και συνηθίζουν να σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο. Θα είναι ένα μονόπλευρο επιχείρημα χωρίς να γνωρίζουν καμία πληροφορία σχετικά με το άλλο κόμμα ή τον άλλον υποψήφιο.

Οφείλω όμως να τονίσω ότι υπάρχουν κάποιοι μαθητές που γνωρίζουν πολλά για την πολιτική και είναι αρκετά ώριμοι για να ψηφίσουν. Θα έχουν βασικές πληροφορίες και θα γνωρίζουν τι πρεσβεύει το συγκεκριμένο κόμμα. Αλλά πρόκειται για μια σπάνια μειονότητα μαθητών. Είναι ένα μικρό ποσοστό εφήβων που ξέρει ποιον να ψηφίσει, αλλά δεν αξίζει να αλλάξουμε το όριο ηλικίας εξαιτίας αυτού του μικρού αριθμού.

Μια άλλη παράμετρος που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η γνώμη της νευροεπιστήμης για τον εγκέφαλο των εφήβων. Οι κοινωνικοί επιστήμονες Tak Wing Chan και Matthew Clayton, στο βιβλίο τους «Should the Voting Age Be Lowered to Sixteen or Seventeen?», υποστηρίζουν ότι οι έφηβοι αυτής της ηλικίας δεν θα ήταν ικανοί ψηφοφόροι επειδή «οι έρευνες στη νευροεπιστήμη δείχνουν ότι ο εγκέφαλος, ειδικά ο προμετωπιαίος φλοιός, εξακολουθεί να υφίσταται σημαντική αναδόμηση και ανάπτυξη κατά την εφηβεία». Προσθέτουν ότι ο προμετωπιαίος φλοιός είναι αυτός που «μας επιτρέπει να ζυγίζουμε διλήμματα, να εξισορροπούμε συμβιβασμούς και, εν ολίγοις, να λαμβάνουμε λογικές αποφάσεις στην πολιτική» (σελ. 43).

Εν περιλήψει, οι 17χρονοι δείχνουν μικρότερο ενδιαφέρον για την πολιτική, έχουν λιγότερες πολιτικές γνώσεις και δεν διαθέτουν την εμπειρία που απαιτείται για να συμμετάσχουν στις εκλογές.

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας