Έχω ασχοληθεί παλαιότερα με το θέμα των παιδιών που δεν μπορούν να λειτουργήσουν φυσιολογικά μέσα στο αναλυτικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται στα σχολεία μας. Επανέρχομαι, σήμερα, στο ίδιο θέμα μετά την εξαγγελία της Υπουργού Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας για το συμπεριληπτικό σχολείο, που ουσιαστικά ισούται με το ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο με τη διαφορά ότι ο όρος συμπεριληπτικό καλύπτει πλήρως το θέμα μας. Μέσα στη δίνη των αντιπαραθέσεων στα, της παιδείας, τεκταινόμενα με ένα σχολείο όπου φοιτούν παιδιά όλων των επιπέδων, εκπαιδευτικών και κοινωνικών, επανερχόμαστε σήμερα για να θεωρήσουμε μια αδικημένη κατηγορία παιδιών με προτάσεις με λύσεις στα προβλήματά τους. Πόσες φορές σαν εκπαιδευτικοί δεν έχουμε κολλήσει την ετικέτα σε παιδιά με φράσεις όπως «χαζός», «ανίδεος», «αναλφάβητος», «hopeless case», «βοσκός», «ανεπίδεκτος μάθησης», «βλάκας» και πάει λέγοντας; Σίγουρα αυτά τα αδύναμα παιδιά δεν μπορούν να λειτουργήσουν φυσιολογικά μέσα στο αναλυτικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται στα σχολεία μας και πράγματι αδυνατούν να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία ενός μαθήματος με τον «φυσιολογικό» τρόπο που την εννοούμε. Είναι γι’ αυτό το λόγο που, αυτά τα μη προνομιούχα παιδιά των κατωτέρων, συνήθως, κοινωνικών τάξεων, ρίχνονται στο «πυρ το εξώτερον» από ένα άδικο, γι’ αυτά, εκπαιδευτικό σύστημα, που δεν προνοεί, έστω και για τα βασικά τους δικαιώματα, για μια εκπαίδευση προσαρμοσμένη στα μέτρα τους.
Είναι τα απολωλότα πρόβατα που περιφρονούμε και αδικούμε κατάφωρα, κρυβόμενοι πίσω από το μανδύα των «ίσων ευκαιριών» και σίγουρα δεν μιλάμε για τα παιδιά που τους παρέχεται στήριξη – ακόμα και αυτά ακολουθούν το αναλυτικό πρόγραμμα με υποχρέωση να παρακαθήσουν σε εξετάσεις όπως όλα τα άλλα παιδιά – αλλά στα τόσα άλλα που απλώς θεωρούνται «αδύνατα» και παλεύουν μέσα στις τάξεις, με τους δυνατούς, για επιβίωση. Βεβαίως καταβάλλονται υπεράνθρωπες προσπάθειες για βελτίωση της κατάστασης αλλά ο δρόμος φαίνεται να είναι μακρύς και ελπίζουμε ότι με ένα νέο στρατηγικό σχεδιασμό θα υπάρξει και πραγματική πρόνοια για αυτά τα παιδιά.
Και όμως, αν, πιο ανθρώπινα, δούμε τις περιπτώσεις αυτών των «καταφρονημένων» παιδιών, θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε πολλές αρετές που τα «έξυπνα» παιδιά μπορεί να μην έχουν. Ο Γιάννος, που είναι ορφανός από πατέρα, θα μας εκπλήξει αν ποτέ ανακαλύψουμε ότι φροντίζει τα μικρότερα του αδέλφια μέχρι να σχολάσει η εργαζόμενη μάνα του το βράδυ από το εργοστάσιο. Ο Κυριάκος βοηθάει τον πατέρα του στη φάρμα και αναλαμβάνει ευθύνες που εμείς οι «σοφοί» εκπαιδευτικοί δεν θα διανοούμασταν ποτέ. Η Μαρία τα καταφέρνει με το νοικοκυριό και το μαγείρεμα για να μπορούν και οι δύο, φτωχοί, γονείς της να βγάζουν τα προς το ζειν. Ο Ανδρέας δουλεύει σερβιτόρος μετά το σχολείο και συνεισφέρει στο πενιχρό βαλάντιο της οικογένειάς του. Ο Θόδωρος θα σε βοηθήσει με όποια δουλειά του ποδαριού του ζητήσεις και ο Δημήτρης θα γίνει χίλια κομμάτια να σε βοηθήσει να μεταφέρεις τον Γιώργο στο νοσοκομείο και θα του προσφέρει και τις πρώτες βοήθειες μέχρι να φτάσεις εκεί. Με άλλα λόγια είναι «άνθρωποι και αυτά» με τον πόνο τους, την αγάπη και στοργή που γεμίζει τις καρδιές τους και να μην αμφιβάλλουμε, ότι μπορεί να γίνουν και καλύτεροι οικογενειάρχες και γονείς από πολλούς από εμάς. Γιατί τότε θεωρούμε αυτά τα παιδιά λιγότερο ίσα από τα άλλα; Η απάντηση είναι απλή και βρίσκεται στην εικόνα που έχει το κοινωνικό σύνολο, που εκφράζεται μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, ότι αυτά τα μη προνομιούχα παιδιά «δεν κάνουν για γράμματα» και έτσι απομονώνονται και θεωρούνται παιδιά «ενός κατώτερου Θεού». Είναι γεγονός ότι μπορεί αυτά τα παιδιά να μην τα βγάζουν πέρα με τις «διανοητικές λειτουργίες» του Αναλυτικού Προγράμματος αλλά είναι λάθος να πιστεύουμε ότι το μυαλό τους είναι κενό χωρίς ίχνος ευφυΐας. Ο David Holbrook, στο υπέροχο βιβλίο του «English for the rejected», επικεντρώνεται σε τρόπους βοήθειας αυτών των παιδιών στο πιο κύριο θέμα, που είναι τα αγγλικά, μέσω ευφάνταστης εργασίας που θα ικανοποιεί τις εσωτερικές ανάγκες του παιδιού. Ο Holbrook είναι πολύ κατατοπιστικός ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίζονται αυτά τα παιδιά και τονίζει ότι αυτοί που αποτυγχάνουν στα «τεστ» ευφυΐας θεωρούνται κατώτερα όντα και περιφρονούνται από όλους επειδή δεν τα καταφέρνουν σε «διανοητικές εργασίες» με αποτέλεσμα να παραμελούνται οι δυνατότητες που έχουν και μπορούν να αναπτύξουν. Και όμως, μας λέει ο Holbrook, αυτά τα παιδιά και ευφυΐα έχουν και άνθρωποι είναι. Στο Β΄ μέρος θα ασχοληθούμε με λύσεις που μπορούν να βοηθήσουν αυτά τα παιδιά νε βελτιωθούν και να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους.
*ΒΑ, ΜΑ, PhD, πρώην επιθεωρητή και πρώτος λειτουργού Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
