Χιούμορ στη ζωή μας

Κάθε φορά που γράφω κάτι, περιλαμβανομένης και αυτής της στήλης, το ξαναδιαβάζω. Ξανά και ξανά μέχρι να κόψω και την τελευταία περιττή λέξη. Και ένα «και» κέρδος είναι. Όταν αρχίζω τη δεύτερη ανάγνωση, στο νου μου έχω το αν θες να πετάξεις ψηλά, πετάς τη σαβούρα. Όταν πρωτοξεκίνησα να αγορεύω στα δικαστήρια προσπαθούσα να εντυπωσιάσω με τα πολλά. Ένιωθα ότι όσο πιο πολλά έλεγα τόσο πιο πολλά άξιζε η αγόρευση. Σύντομα κατάλαβα ότι μέσα στα πολλά ήταν δύσκολο να ξεχωρίσει ο ακροατής την ουσία. Ταυτόχρονα διαπίστωσα ότι όσο πιο πολλά φοβάσαι ότι δεν ξέρεις τόσο πιο πολλά λες. Και όσο πιο πολλά ξέρεις ότι ξέρεις τόσο λιγότερα έχεις την ανάγκη να πεις. Βγαίνει αυτόματα. Όταν το αντιλήφθηκα, σοκαρίστηκα. Και άρχισα να λέω και να γράφω όσο λιγότερα μπορούσα. Ο μεγαλύτερος Δάσκαλος που πέρασε ποτέ είπε στους μαθητές του «Ακολουθήστε με». Δε χρειάστηκε να πει κάτι παραπάνω. Τα άλλα τα είχε μέσα του.

Πριν από πολλά χρόνια ταξίδευα για τη Λευκορωσία, με ενδιάμεσο σταθμό τη Βιέννη, για να ετοιμάσω την έκθεση μου ως εισηγητής της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις εξαφανίσεις από το καθεστώς της χώρας 4-5 προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης. Στο αεροδρόμιο της αυστριακής πρωτεύουσας, ως συνήθως, περνούσα την ώρα στο βιβλιοπωλείο μέχρι την επόμενη πτήση. Έψαχνα για βιβλία. Ένα απ’ αυτά τράβηξε τη προσοχή μου. Διάβασα μόνο τον τίτλο. Δε χρειάστηκε να διαβάσω κάτι άλλο: Less is more. Το αγόρασα αμέσως. Και μέχρι να γυρίσω πίσω στην Κύπρο είχα ολοκληρώσει το διάβασμά του. Και άρχισα να προσπαθώ να λέω και να γράφω ακόμα πιο λίγα. Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν έγινε το δόγμα μου. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 υπεράσπιζα στο Κακουργιοδικείο έναν κατηγορούμενο για φόνο. Η δίκη κράτησε σχεδόν δύο μήνες. Με ρώτησε ο πρόεδρος του Κακουργιοδικείου, Θεός αναπαύσει την ψυχή του, πόσες μέρες θα κρατήσει η αγόρευσή μου. Του απάντησα «τρεις ώρες το μάξιμουμ». Και έμεινε και με κοίταζε με ένα βλέμμα που δεν κατάλαβα αν ήταν ειρωνικό ή θαυμασμού. Δεν κράτησε ούτε δύο ώρες. Δύο δικαστές καταδίκασαν τον πελάτη μου, ο τρίτος τον αθώωσε. Όμως ο πρόεδρος με φώναξε στο γραφείο του και μου είπε μετά την καταδίκη: «Ήταν η καλύτερη αγόρευση που άκουσα στη ζωή μου». Και ήταν μια αγόρευση που την επεξεργάστηκα κόβοντας και την τελευταία περιττή λέξη. Ακούω ραδιόφωνο τις ώρες που ταξιδεύω, και δεν είναι λίγες. Για να φθάσω στο γραφείο από το χωριό, θέλω μια ώρα και βάλε. Και άλλη τόση για να γυρίσω. Η Λεμεσός έγινε Νέο Δελχί, που για να διανύσεις ένα χιλιόμετρο, θέλεις μισή ώρα! Ρε παιδί μου, γιατί οι άνθρωποι μιλούν – μιλούν και δεν λένε τίποτα; Και γιατί χάθηκε από τις κουβέντες τους το χιούμορ; Κυρίως από τις κουβέντες των πολιτικών. Χάθηκαν οι πολιτικοί σαν τον Κληρίδη που δεν έλειπε από το στόμα τους το χιούμορ. Στο δρόμο, είτε οδηγάς είτε περπατάς, σπάνια βλέπεις ανθρώπους χαρούμενους. Οι πιο πολλοί είναι μουτρωμένοι. Παλιά δεν ήταν έτσι τα πράγματα.

Ο κόσμος είχε πολύ λιγότερα χρήματα και λιγότερες ανέσεις. Κι όμως ήταν χαρούμενος. Σήμερα έχουμε ξεχάσει τι σημαίνει χαρά. Και ότι το γέλιο είναι το παιδί της αλλά και ο γονιός της. Όπως η κότα με το αβγό. Όταν είσαι χαρούμενος γελάς, αλλά γελάς και για να είσαι χαρούμενος. Πίσω απ’ όλα αυτά όμως είναι το χιούμορ. Το χιούμορ είναι ζωή. Είναι η ελπίδα ότι γεννιέται κάτι καινούργιο. Κάτι ξεχωριστό. Το καλό χιούμορ είναι ποιότητα, είναι φινέτσα. Το είχαν όλοι οι σημαντικοί που πέρασαν. Ο Τσώρτσιλ, λοιπόν, αυτός ο κορυφαίος Άγγλος πολιτικός, με τη Λαίδη Άστορ μισούνταν θανάσιμα. Του λέει σε μια δεξίωση η Λαίδη Άστορ, στην παρουσία πολλών καλεσμένων: «Αν ήσασταν σύζυγός μου, θα σας έβαζα δηλητήριο στο ουίσκι». Και εκείνος, χωρίς ίχνος θυμού, απαντάει: «Αν ήμουν σύζυγός σας, θα το ‘πινα». Οι άνθρωποι που έχουν χιούμορ είναι πιο χαρούμενοι. Κρατιούνται πιο νέοι. Αρρωσταίνουν σπάνια. Όπου μπαίνουν μαγνητίζουν. Αφήνουν τον κόσμο καλύτερο απ’ ό,τι τον βρήκαν. Μου φαίνεται ότι το διαχρονικό αδιέξοδο στο Κυπριακό έχει καταλυτικές συνέπειες στην ψυχοσύνθεση του λαού μας. Έχουμε χάσει την ελπίδα ότι σε τούτο τον τόπο πως μπορεί να ‘ρθουν καλύτερες μέρες και μαζί χάσαμε και το χιούμορ μας. Κι όμως, αν βάλουμε λίγο χιούμορ στη ζωή μας, ίσως να φέρει μαζί του καλύτερες μέρες.