Μια φορά κι έναν καιρό η ζωή στην Κύπρο

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ήταν Φεβρουάριος ή Μάρτιος του 2005. Είχαμε καθίσει με τη μητέρα μου σε ένα σημείο που της άρεσε, δίπλα στο καντζέλι, κοντά στη μανταρινιά. Σε πτυσσόμενες καρέκλες, πίνοντας καφέ, διαβάζοντας τα φλιτζάνια μας και μιλήσαμε για το παρελθόν. Μερικές φορές η αείμνηστη μητέρα μου Turkan Uludagh μιλούσε για το παρελθόν. Εκείνη τη μέρα, μου είχε πει για τις αναμνήσεις της από το «English Halt» στην Αμμόχωστο, από την οδό Ερμού στη Λευκωσία, καθώς και από το Chaghlayan. Τότε, τον Μάρτιο του 2005, είχα γράψει ένα άρθρο, χωρίς να ξέρω ότι θα την έχανα μετά από πέντε μήνες. Στις αρχές Αυγούστου του 2005 αρρώστησε και την πήραμε στο νοσοκομείο. Έμεινε μόνο τρεις εβδομάδες εκεί και τη χάσαμε πριν από 19 χρόνια, στις 23 Αυγούστου 2005. Εις μνήμη της αναδημοσιεύω απόσπασμα από εκείνο το κείμενο.

Το English Halt

Όταν παντρεύτηκαν, η μητέρα μου Turkan και ο πατέρας μου Niyazi Uludagh είχαν αρχικά νοικιάσει ένα σπίτι στην Αμμόχωστο, πίσω από το λιμάνι. «Ήταν ένα από εκείνα τα παλιά σπίτια», μου εξηγεί η μητέρα μου, «Υπήρχαν δύο δωμάτια στον πάνω όροφο και δύο δωμάτια κάτω, το ένα απέναντι στο άλλο και ανάμεσά τους ένα χολ. O Niyazi ήταν αστυνομικός στην Αμμόχωστο. Ήταν ο εισαγγελέας της Αστυνομίας, τσαούσης, κι επομένως αυτός που οδηγούσε τους εγκληματίες στο δικαστήριο: αυτούς που μεθούσαν και διατάρασσαν την ησυχία σε δημόσιους χώρους, τους κλέφτες, κτλ. Γι’ αυτό ζούσαμε στην Αμμόχωστο. O ιδιοκτήτης, όμως, του σπιτιού ήρθε μια μέρα κι έπεισε τον Niyazi να του επιτρέψει να έρθει με την οικογένεια του να μείνουν μαζί μας. Είχαν μια υπηρέτρια και υποσχέθηκαν ότι θα βοηθούσαν στο σπίτι και με το πρώτο μας παιδί, την Ilkay. Όταν άκουσα ότι θα ερχόντουσαν, θύμωσα πολύ, αλλά δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Αργότερα, όμως, δεν μπορούσαμε να ζούμε στο ίδιο σπίτι με τον ιδιοκτήτη. Αρχίσαμε λοιπόν να ψάχνουμε για άλλο σπίτι, όταν ο αρχηγός της Αστυνομίας, ο Xασάπης, πρόσφερε στον Niyazi το σπίτι στο English Halt. Το σπίτι αυτό με πέντε δωμάτια θα γινόταν νοσοκομείο, όμως μετά από μια διάρρηξη κλάπηκαν ακόμα και οι πόρτες και τα παράθυρα. Δεν πληρώναμε όμως ενοίκιο διότι ανήκε στην κυβέρνηση και μετακομίσαμε. Είχαν καρφώσει ξύλινες σανίδες στη θέση των κλεμμένων παραθύρων όταν μετακομίσαμε. Δεν υπήρχαν άλλα σπίτια τριγύρω, μόνο το τρένο που περνούσε από καιρό σε καιρό και ένα αγρόκτημα, μακριά, που ανήκε σε έναν Αρμένιο Κύπριο, «το τσιφλίκι του Garabet», όπως το λέγαμε. Εκεί δούλευαν πολλοί Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι. Ήταν ένα σπίτι στο English Halt, ένα όνομα που μου θυμίζει την ταινία του David Lynch «Mulholland Drive». Καμία σχέση με το περιεχόμενο της ταινίας φυσικά, μόνο το όνομα και ο τρόπος που το λες: «The English Halt». Πίσω στο 1944, το σπίτι στεκόταν μόνο του, 5 μίλια έξω από την Αμμόχωστο. Ανοιχτοί χώροι, χωράφια μέχρι εκεί που μπορείς να δεις και μερικές φορές το τρένο που εκτελούσε δρομολόγια μεταξύ Λευκωσίας και Αμμοχώστου σταματούσε στο English Halt.

Η μητέρα μου συνέχισε να διηγείται την ιστορία: «Έμενα μόνη στο σπίτι όλη την ημέρα και κάποτε και τις νύχτες, όταν ο Niyazi ήταν σε υπηρεσία. Δεν φοβόμουνα. Μια νύχτα όμως άκουσα έναν θόρυβο. O Niyazi είχε ένα πολύ δυνατό φανάρι που χρησιμοποιούσε όταν ήταν σε υπηρεσία. Πήρα λοιπόν το φανάρι, κοίταξα από τα παντζούρια και είδα δύο μάτια να με κοιτάζουν. Ήρθε κάποιος να σκοτώσει τον Niyazi, αλλά όταν άρχισα να φωνάζω δυνατά, φοβήθηκε κι άρχισε να τρέχει. Φορούσε μπότες, μαύρο παντελόνι και μαύρο παλτό. Χρόνια αργότερα, μάθαμε τις λεπτομέρειες: Το όνομα του ήταν Ε. και πουλούσε σουβλάκια σε ένα καρότσι στη Λευκωσία. Πολλές φορές συνελήφθη επειδή μεθούσε και φώναζε στους δρόμους. Μια μέρα ο Niyazi τον είχε οδηγήσει στο δικαστήριο και έπρεπε να πληρώσει 5 λίρες για διατάραξη της κοινής ησυχίας. Ο τύπος θύμωσε τόσο πολύ που επέστρεψε στη Λευκωσία, έβαλε υποθήκη το σπίτι του και πήρε ένα όπλο για να σκοτώσει τον Niyazi. Στη συνέχεια ήρθε στο σπίτι μας εκείνο το βράδυ, αλλά φοβηθήκαμε και οι δύο μας και έτσι έφυγε τρέχοντας. Στο «τσιφκλίκι του Garabet» ο Κωστάκης άκουσε τις φωνές μου και μπήκε μέσα στο πηγάδι για να κρυφτεί! Είδε τον τύπο που κρατούσε το πιστόλι σε μια τσάντα και φοβήθηκε μήπως τον σκότωνε αν προσπαθούσε να τον αντιμετωπίσει».

Η μητέρα μου στα δεξιά και η αδελφή μου πρώτη στα αριστερά, στα τέλη της δεκαετίας του '50, στον γάμο του αδελφού της μητέρας μου.

Μετακόμιση στη Λευκωσία

«Έτσι ξαφνικά το σπίτι στο English Halt έγινε τόπος τρόμου για μένα. Δεν ήθελα να μένω μόνη μου τη νύχτα. Έκλαιγα και αρρώσταινα σκεφτόμενη μέχρι και την αυτοκτονία. Έτσι μετακομίσαμε στη Λευκωσία το 1945, πρώτα στη γειτονιά Ταχτακαλά και μετά στο σπίτι που μου δώρισε η θεία μου στην οδό Ερμού. Χρόνια αργότερα, όταν ήμουν έγκυος σε σένα το 1958, πήγαμε στην αγορά για να αγοράσουμε καινούργια σεντόνια. Ο Niyazi μου έδειξε τον άνθρωπο που λεγόταν Ε.. Ήθελα να πάω να τον χτυπήσω, αλλά ο Niyazi είπε: ‘Άφησέ τον ήσυχο. Θα πάρει αυτό που του αξίζει. Με τον καιρό, όλοι παίρνουν αυτό που τους αξίζει’. Έτσι τον κοίταξα και είδα τα μάτια και τα μαλλιά και τον αναγνώρισα. Ένα βράδυ είχε μεθύσει και τον συνέλαβαν ξανά. Ο Niyazi τον λυπήθηκε και διέταξε το δεσμοφύλακα να φέρει δύο κουβέρτες, αφού έτρεμε ολόκληρος. Αργότερα ο Ε. είπε στον δεσμοφύλακα: «Δεν ξέρει ότι πήγα να τον σκοτώσω και μου δίνει δύο κουβέρτες για να μην νιώσω το κρύο!» Αργότερα, ο δεσμοφύλακας διηγήθηκε στον άντρα μου την ιστορία και έτσι μάθαμε ποιος ήταν».

Η ζωή στην οδό Ερμού

Και έτσι άρχισε η ζωή μας στην οδό Ερμού. Ήταν μια ζωντανή περιοχή, ένας μεικτός δρόμος – οι γείτονές μας ήταν και Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι. Υπήρχε ο Μάκης και υπήρχε ένας Ελληνοκύπριος που τον λέγαμε Demirdji. Υπήρχαν κάποιοι ξυλουργοί που έφτιαχναν καρέκλες. Υπήρχε μια τουρκοκυπριακή οικογένεια της οποίας η ανύπαντρη κόρη ερωτεύτηκε έναν Ελληνοκύπριο ξυλουργό και έμεινε έγκυος. Ο πατέρας δεν είχε ιδέα. Μια μέρα άκουσε φωνές, γεννούσε το μωρό μέσα στο σπίτι! Ρώτησε και όταν του είπαν έπεσε στο πάτωμα, αρρωσταίνοντας. «Πώς μπορεί η κόρη μου να μείνει έγκυος, δεν είναι καν παντρεμένη!», έλεγε. Το παιδί αυτό, του οποίου η μητέρα ήταν Τουρκοκύπρια και ο πατέρας Ελληνοκύπριος, έγινε αργότερα συνδικαλιστής ηγέτης, ένας ψηλός, αδύνατος, ξανθός νέος. Η άλλη γειτόνισσα ήταν μια Τουρκοκύπρια γυναίκα που συζούσε με έναν Ελληνοκύπριο».

Μια φορά κι έναν καιρό η ζωή στην οδό Ερμού.

Η μετακόμιση

Όταν άρχισε η ΕΟΚΑ και η ΤΜΤ, αποφασίσαμε να μετακομίσουμε από την οδό Ερμού. Χτίσαμε ένα σπίτι στο Chaghlayan και μετακομίσαμε το 1956. Τα περισσότερα από τα παλιά, όμορφα σπίτια στο Chaghlayan είχαν χτιστεί από Ελληνοκύπριους εργολάβους, γι' αυτό και ήταν τόσο καλά. Και τώρα είχαμε έναν όμορφο κήπο στο σπίτι μας στο Chaghlayan όπου μπορούσα να φυτέψω πολλά λουλούδια και λαχανικά. Και ξέρετε τον Χ. στον μαχαλά μας; Η γιαγιά του ήταν μια Ελληνοκύπρια που ερωτεύτηκε έναν Τουρκοκύπριο. Το όνομά της ήταν Μέλανη. Και οι δύο γιαγιάδες του ήταν Ελληνοκύπριες και ζούσαν στον μαχαλά μας! Και θυμάσαι την ΧΧΧ; Η γιαγιά της ήταν επίσης Ελληνοκύπρια. Εκείνη την εποχή, τέτοιες ιστορίες αγάπης ήταν συνηθισμένες και ξέρω πολλές».

Καθόμαστε στον κήπο με τη μητέρα μου, πίνουμε καφέ, διαβάζουμε φλιτζάνια, παίζουμε με τον σκύλο Δαλματίας. Δημιουργούμε έναν χώρο για να μιλήσουμε για το παρελθόν –πώς ήταν η Λευκωσία τα παλιά χρόνια, πώς ήταν οι σχέσεις μεταξύ των Κυπρίων πριν από την εποχή του «εθνικισμού», πώς άλλαξαν τώρα. Μιλούμε για την εποχή πριν γεννηθώ εγώ. «Είναι 87 χρονών, έχει δει πολλά και εμπιστεύομαι τη διαίσθησή της. Γι' αυτό αναζητούμε μαζί αναμνήσεις του παρελθόντος για να τις διατηρήσουμε για τα παιδιά μας που δεν έχουν ιδέα για το πώς ήταν η Λευκωσία στο παρελθόν», έγραφα σε εκείνο το κείμενο του 2005.