Sevgul Uludag
Τηλ: 99 966518
Το Facebook έχει αυτή τη λειτουργία που ονομάζεται «Αναμνήσεις» και μας θυμίζει τι κάναμε εκείνη την ημέρα, π.χ. πέρσι, πριν από 2 χρόνια, πριν από 5 χρόνια, πριν από 8 χρόνια, πριν από 10 ή 15 χρόνια.
Στις 28 Ιουνίου 2024, το Facebook έχει αυτή την υπενθύμιση για μένα, μαζί με τις φωτογραφίες που είχα τραβήξει εκείνη την ημέρα:
«Σήμερα πήγαμε με κάποιους μάρτυρες και μαζί με τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων για να ερευνήσουμε και να δείξουμε κάποιους πιθανούς τόπους ταφής στην Καρπασία: Λειβάδια, Επτακώμη και Μπογάζι. Ευχαριστούμε πολύ τους φίλους μας που μας βοήθησαν. Και ευχαριστούμε, αγαπητή Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά, που ήρθες μαζί μας.»
Ένας τόπος ταφής στο Μπογάζι
Το άρθρο μου για αυτή την επίσκεψη αυτή είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ στις 31 Ιουλίου 2016, δηλαδή ακριβώς πριν από οκτώ χρόνια, με τίτλο «Ιστορίες από τη Βώνη, την Κώμη Κέπιρ και το Μπογάζι».
Σε κάποιες από τις φωτογραφίες διακρίνεται ένας μεγάλος ευκάλυπτος. Κατά τη διάρκεια εκείνης της ημέρας – 28 Ιουνίου 2016 – είχαμε βρει έναν μάρτυρα που είχε θάψει έναν Ελληνοκύπριο κάτω από αυτόν τον ευκάλυπτο. Και είχαμε πάει εκείνη την ημέρα μαζί για να δείξουμε στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων αυτόν τον τόπο ταφής. Επιτρέψτε μου να υπενθυμίσω στους αναγνώστες μου τι είχα γράψει για αυτόν τον τόπο ταφής στο άρθρο μου της 31ης Ιουλίου 2016:
«… Όταν σταματούμε σε ένα εστιατόριο στο χωριό για να φάμε κάτι στα γρήγορα, ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου που είναι αναγνώστης μου μας δείχνει κάποιο άτομο και λέει: «Ξέρει ένα μέρος όπου είναι θαμμένος ένας Ελληνοκύπριος…».
Γυρίζω για να χαιρετίσω το άτομο αυτό και να του ζητήσω να έρθει και να μας δείξει το μέρος αυτό…
«Όχι, όχι», λέει, «δεν θέλω να αναμειχθώ…».
«Όμως, ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου θα σε πάρει με το αυτοκίνητό του και απλά θα σταματήσουμε και θα μας δείξεις γρήγορα και θα σε φέρει πίσω…», του λέω.
Ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου χαμογελά και λέει: «Φυσικά… Όταν τελειώσετε το φαγητό σας, θα πάμε μαζί…».
Έτσι πείθεται το άτομο αυτό στο εστιατόριο και οδηγούμε στο Μπογάζι Αμμοχώστου όπου μας δείχνει έναν πιθανό τόπο ταφής κάτω από τους ευκάλυπτους.
Βγάζουμε φωτογραφίες και παίρνουμε συντεταγμένες…
Σύμφωνα με τον μάρτυρα αυτό, εδώ υπήρχε ένα σπίτι και μπροστά ένα είδος μικρής ταβέρνας ή περιπτέρου αλλά έχει κατεδαφιστεί… Μπορούμε ακόμα να δούμε πού βρισκόταν…
Εδώ ήταν ένα άτομο που ζούσε και είχε τη μικρή ταβέρνα, ένας Ελληνοκύπριος από το Μπογάζι…
Σύμφωνα με τον μάρτυρα σκοτώθηκε και θάφτηκε κάτω από τους ευκάλυπτους…
Από το μέρος που στεκόμαστε μπορούμε να δούμε την μπλε Μεσόγειο και στέκομαι κάτω από τους ευκάλυπτους για να σκεφτώ αυτόν τον άγνωστο σε μας «αγνοούμενο», για το τι μπορεί να συνέβηκε εδώ…
Ευχαριστούμε τον μάρτυρα αυτό και ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου τον παίρνει με το αυτοκίνητό του και τον αποχαιρετούμε για να πάνε στον δρόμο τους και εμείς να επιστρέψουμε στη Λευκωσία…».
Εκείνη τη μέρα μαζί μας ήταν ο Okan Oktay, που ήταν ο συντονιστής Ερευνών για το Τουρκοκυπριακό Γραφείο της ΔΕΑ και ο Ξενοφών Καλλής, που ήταν ο βοηθός του Ελληνοκύπριου μέλους της ΔΕΑ, καθώς και η αγαπημένη μας φίλη Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά. Ο Okan Oktay αφυπηρέτησε από τη ΔΕΑ και όπως όλοι γνωρίζουμε πέρσι δυστυχώς χάσαμε τον Καλλή.
Αλλά συνεχίσαμε να δείχνουμε αυτό τον πιθανό τόπο ταφής αρκετές φορές ακόμα, κάθε φορά επιμένοντας όπως σκάψει εδώ η ΔΕΑ και κάθε φορά που πηγαίναμε, παρατηρούσαμε αλλαγές στο χώμα που είχε αλλοιωθεί καθώς περνούσαν τα χρόνια. Έχουν περάσει οκτώ χρόνια από τότε που πήγαμε για πρώτη φορά εκεί με το ίδιο το άτομο που είχε θάψει εκεί τον Ελληνοκύπριο «αγνοούμενο», αλλά από ό,τι γνωρίζω δεν έχει γίνει καμία εκσκαφή στην περιοχή αυτή. Κάποιοι Ελληνοκύπριοι ερευνητές της ΔΕΑ μου είπαν διάφορες φορές ότι «δεν μπορούν να σκάψουν εκεί αφού δεν πρόκειται για αγνοούμενο αλλά για γνωστό νεκρό». Δεν είμαι πραγματικά σίγουρη για το ποιος είχε θαφτεί εκεί – νομίζω ότι η ΔΕΑ θα πρέπει να ελέγξει αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής.
Ένα τούνελ γύρω από το αεροδρόμιο Τύμπου (Ercan)
Σε ένα άλλο άρθρο από τις 28 Αυγούστου 2016, είχα μοιραστεί τις πληροφορίες που είχα δώσει στη ΔΕΑ το 2011. Σύμφωνα με όσα μου είχε πει ένας αναγνώστης μου, πρέπει να γίνει έρευνα στο αεροδρόμιο Τύμπου (Ercan) και γύρω από αυτό (που δεν χρησιμοποιείται πλέον αφού έχει μεταφερθεί σε νέο αεροδρόμιο). Ο αναγνώστης μου είχε μιλήσει για 15 Ελληνοκύπριους θαμμένους σε ένα τούνελ στο αεροδρόμιο Τύμπου (Ercan):
«Γύρω στο 2011, είχα γράψει αυτό που μου είχε πει ο αναγνώστης μου ως εξής:
«Ήταν μετά τη δεύτερη επιχείρηση το 1974. Είχαν μαζέψει κάποιους χωριανούς από γύρω έτσι ώστε να καθαριστεί το αεροδρόμιο Τύμπου. Είχαμε κάποιους λειτουργούς μαζί μας και είχαμε πάει ως εθελοντές για τον καθαρισμό του αεροδρομίου Ercan. Πιστεύω ότι το αεροδρόμιο αυτό ανήκε στους Βρετανούς κάποτε… Τότε, το 1974, το αεροδρόμιο Ercan ήταν διαφορετικό από το πώς είναι σήμερα.
Πήγαμε εκεί και αρχίσαμε να καθαρίζουμε…Στο αεροδρόμιο υπήρχαν κάποιες αντιαεροπορικές στρατιωτικές θέσεις που ανήκαν στους Ελληνοκύπριους και μπορούσαμε να δούμε τις κάννες εκείνων των όπλων…
Τότε ένα άτομο άρχισε να φωνάζει: «Βρεεεε! Ελάτε να δείτε μια σωρό με νεκρά σώματα εδώ!» και τρέξαμε προς το μέρος του. Οι Ελληνοκύπριοι είχαν ένα μακρύ καταφύγιο, ένα τούνελ, και αυτό το καταφύγιο ήταν γεμάτο νεκρά σώματα. Μέτρησα τουλάχιστον 15 νεκρά σώματα εκεί… Αν με ρωτήσεις πού είναι αυτό το τούνελ δεν είμαι σίγουρος ότι μπορώ να θυμηθώ το ακριβές σημείο αφού το αεροδρόμιο άλλαξε τόσο πολύ, αλλά ίσως μέσω σου η Επιτροπή Αγνοουμένων να μπορεί να βρει χάρτες ή φωτογραφίες από το 1974 και να εντοπίσει το τούνελ και να σκάψουν εκεί για να δουν αν μπορούν να βρουν εκείνα τα νεκρά σώματα που είδαμε εκεί… Αυτοί ήταν Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι»».
Μεταξύ Αγιάς και Μελούσιας
Στις 11 Αυγούστου 2013 είχα γράψει στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ για άλλους δύο πιθανούς τόπους ταφής μεταξύ των χωριών Αγυιά Κεπήρ και Μελούσια που είχαμε πάει με μάρτυρα και είχε δείξει σε μένα και στους λειτουργούς της ΔΕΑ εκείνο τον πιθανό τόπο ταφής.
«… Ένας από τους αναγνώστες μου από την περιοχή Αγυιάς Κεπήρ – Μελούσιας – Τρεμετουσιάς μου λέει την ιστορία δύο πιθανών μαζικών τάφων από το 1974…
«Ήταν μεταξύ 20 Ιουλίου 1974 και 14 Αυγούστου 1974 – σε αυτή τη χρονική περίοδο ορισμένοι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες από την Αθηένου έσκαβαν χαντάκια και ήρθαν μέχρι την περιοχή μεταξύ της Αγυιάς Κεπήρ και της Μελούσιας. Η Αγυιά Κεπήρ και η Μελούσια ήταν αμιγώς τουρκοκυπριακά χωριά, δεν ήταν μικτά. Στη διάρκεια της νύκτας οι χωριανοί άκουγαν τον θόρυβο ενός τρακτέρ ή εκσκαφέα και διερωτώντουσαν τι συνέβαινε…
Την επόμενη μέρα έστειλαν δύο Τουρκοκύπριους από την Αγυιά Κεπήρ (τώρα ονομάζεται Dilekkaya) για να ελέγξουν. Πήγαν με αυτοκίνητο για να ελέγξουν και είδαν ότι οι Ελληνοκύπριοι από την Αθηένου είχαν κτίσει ένα στρατιωτικό φυλάκιο – όταν οι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες άνοιξαν πυρ εναντίον τους, τους επέστρεψαν τα πυρά και μετά φοβήθηκαν για τη ζωή τους και οδήγησαν το αυτοκίνητο μέσα στα χωράφια, άφησαν το αυτοκίνητο και έτρεξαν στην Αγυιά…
Τίποτε δεν συνέβηκε και μετά τις 14 Αυγούστου 1974 όταν προχώρησε ο τουρκικός στρατός και πήρε την περιοχή υπό έλεγχο, κάποιοι Τουρκοκύπριοι διατάχθηκαν να μαζέψουν τα νεκρά σώματα από την περιοχή αυτή και να τα θάψουν στο στρατιωτικό φυλάκιο που είχαν κτίσει οι Ελληνοκύπριοι μεταξύ της Μελούσιας και της Αγυιάς…
Αργότερα, εκείνοι οι χωριανοί από τη Μελούσια που ήξεραν για αυτό τον τόπο ταφής πήγαν εκεί για να ψάξουν για χρυσά δακτυλίδια ή ρολόγια διότι δεν τους έθαψαν καλά και ορισμένα χέρια και μπράτσα εξείχαν από το χώμα…».
… Την Παρασκευή 2 Αυγούστου 2013, μαζί με τους Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων πάμε να δούμε αυτόν τον αναγνώστη και μας οδηγεί, μαζί με ένα άλλο αναγνώστη από την περιοχή, στους δύο πιθανούς τόπους ταφής στους οποίους αναφέρεται.»
Από ό,τι γνωρίζω, αυτοί οι δύο πιθανοί τόποι ταφής όπου είχαν ταφεί κάποιοι αγνοούμενοι Ελληνοκύπριοι δεν έχουν σκαφτεί. Έχουν περάσει 11 χρόνια από την ημέρα που είχαμε δείξει αυτούς τους τόπους στους λειτουργούς της ΔΕΑ και είχα ρωτήσει αρκετές φορές αλλά δεν υπήρχε σαφής απάντηση γι' αυτό. Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο για τη ΔΕΑ, αν αποφασίσει να ερευνήσει αυτές τις περιοχές που τους είχαμε δείξει πριν από 11 χρόνια.
Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: Πιθανός τόπος ταφής μεταξύ Αγυιάς και Μελούσιας.
