Τι είναι η παγκοσμιοποίηση και πώς μας επηρεάζει

Η παγκοσμιοποίηση είναι η λέξη που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αυξανόμενη αλληλεξάρτηση των οικονομιών, των πολιτισμών και των πληθυσμών του κόσμου, που προκαλείται από το διασυνοριακό εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, την τεχνολογία και τις ροές επενδύσεων, ανθρώπων και πληροφοριών.

Πολλοί οικονομολόγοι λένε ότι ο κόσμος έχει γίνει ένα παγκόσμιο χωριό που διαμορφώνει εικόνες, συνειδήσεις, νοοτροπίες, ιδεολογίες, κοινωνικά ρεύματα και επηρεάζει όλους οικονομικά. Ας μου επιτραπεί να δώσω μερικά παραδείγματα για να επιβεβαιώσω του λόγου το αληθές υποβάλλοντας πρώτα την εξής ερώτηση: υπάρχει καμιά σχέση μεταξύ της αξίας οικοπέδων στην Κύπρο και της νομισματικής πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας; Εκ πρώτης όψεως ουδεμία. Κι όμως, αν ερευνήσει κάποιος υπάρχει! Αν αυξηθούν τα επιτόκια στην Αγγλία τότε εφόσον δεν μεταβάλλονται άλλες παράμετροι, οι καταναλωτικές δαπάνες στην Αγγλία θα μειωθούν και επομένως λιγότεροι Άγγλοι με λιγότερα λεφτά θα έρχονται στην Κύπρο για διακοπές. Άρα η συνολική ζήτηση των Κυπρίων θα μειωθεί κι αυτό θα έχει πτωτικές συνέπειες στην τιμή των οικοπέδων. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι μέσω του διαδικτύου μπορούμε με το πάτημα ενός πληκτρολογίου να επικοινωνούμε με οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη. Ένας Κύπριος δύναται π.χ. να παίξει σκάκι, τάβλι και άλλα παιχνίδια με άγνωστους κατοίκους στο άλλο άκρο της Γης. Για παράδειγμα, την π. Τετάρτη ένας κάτοικος Κροατίας αμαύρωσε τη φήμη μου ως ταβλαδόρου συντρίβοντάς με δύο φορές με 5-3 και 5-1. Ομοίως, βιβλία, ταινίες και μουσική είναι πλέον άμεσα διαθέσιμα σε όλο τον κόσμο χάρη στην ανάπτυξη του ψηφιακού κόσμου και τη δύναμη του διαδικτύου.

Η δυνατότητα για οικονομική ανάπτυξη είναι ένα από τα σημαντικότερα οφέλη της παγκοσμιοποίησης αφού δημιουργεί ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις να επεκτείνουν τις αγορές τους, να έχουν πιο αποτελεσματική πρόσβαση σε πόρους και να αυξήσουν την παραγωγικότητα. Ως αποτέλεσμα, οι θέσεις εργασίας αυξάνονται και βελτιώνεται το βιοτικό παντού. Για παράδειγμα, η άνοδος των πολυεθνικών εταιρειών και οι ξένες επενδύσεις έχουν βοηθήσει την ταχεία οικονομική ανάπτυξη πολλών χωρών. Όσον αφορά την Κύπρο, η εκμετάλλευση του κοιτάσματος «Αφροδίτης» θα ήταν αδύνατη χωρίς τη Chevron ή άλλης πολυεθνικής εταιρείας.

Ένα άλλο πλεονέκτημα της παγκοσμιοποίησης είναι η ευκαιρία για πολιτιστική ανταλλαγή και κατανόηση. Η παγκοσμιοποίηση έχει προωθήσει την ανταλλαγή ιδεών, πεποιθήσεων και συμπεριφορών μεταξύ των πολιτισμών, διευρύνοντας την παγκόσμια ποικιλία και κατανόηση.

Ακόμα ένα σημαντικό πλεονέκτημα της παγκοσμιοποίησης είναι η διάδοση της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει ευκαιρίες για τη διασυνοριακή μεταφορά τεχνολογίας και γνώσης, τη βελτίωση της επικοινωνίας, της υγειονομικής περίθαλψης και της εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, η ανάπτυξη της κινητής τεχνολογίας έχει μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν και έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες παγκοσμίως. Ενθαρρύνονται επίσης η επιστημονική συνεργασία και η ανταλλαγή ιδεών, οδηγώντας σε προόδους σε τομείς όπως η υγεία και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Αν και η παγκοσμιοποίηση έχει εξαιρετικά οφέλη, έχει και σημαντικά μειονεκτήματα που δεν μπορούν να παραβλεφθούν. Ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματά της είναι η άνιση κατανομή του πλούτου και της εξουσίας που έχει επιφέρει. Ενώ η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει οικονομική ανάπτυξη και ανάπτυξη, τα οφέλη έχουν κατανεμηθεί άνισα. Οι πλούσιες εταιρείες και ιδιώτες έχουν κερδίσει τα περισσότερα, ενώ οι εργαζόμενοι και οι κοινότητες έχουν υποστεί απώλειες θέσεων εργασίας και μειώθηκαν οι μισθοί.

Η παγκοσμιοποίηση, επιπλέον, έχει τη δυνατότητα πολιτιστικής ομογενοποίησης και απώλειας της διαφορετικότητας. Καθώς οι παγκόσμιες αγορές γίνονται πιο ολοκληρωμένες, οι τοπικοί πολιτισμοί και παραδόσεις αντικαθίστανται συχνά από ομοιογενείς παγκόσμιες τάσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μοναδικών πολιτιστικών πρακτικών και αίσθησης ταυτότητας για τις κοινότητες παγκοσμίως. Τα πιο πολλά φιλμ που προβάλλουν οι τηλεοπτικοί μας σταθμοί είναι αμερικανικά. Ο «Καραγκιόζης» αντικαταστάθηκε από τον Mickey Mouse. Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου έχει προ πολλού κυπριοποιηθεί. Ο θεσμός του Black Friday ενδυναμώνεται ενώ αρκετά παιδιά άρχισαν να γιορτάζουν το Halloween. Εκτός τούτου, ο πολλαπλασιασμός των εταιρειών γρήγορου φαγητού όπως τα McDonald’s, Burger King και KFC είχε ως αποτέλεσμα την ομοιογένεια της μαγειρικής κουλτούρας σε πολλά έθνη, αντικαθιστώντας την τοπική κουζίνα με διεθνείς επιλογές γρήγορου φαγητού. Στην περίπτωση της Κύπρου τείνει να εγκαταλειφθεί η μεσογειακή διατροφή, που θεωρείται η ιδανική διατροφή, για χάρη του σκουπιδοφαγητoύ (junk food). Είναι γεγονός ότι η πλειονότητα των εφήβων απεχθάνεται μια μερίδα π.χ. φακές με παρθένο ελαιόλαδο ενώ λιγουρεύεται ένα χάμπουργκερ με πατάτες τηγανιτές.

Η παγκοσμιοποίηση βλάπτει το περιβάλλον και το κλίμα και έχει αυξήσει την κατανάλωση και την παραγωγή, οδηγώντας σε πιο σημαντική εξάντληση των πόρων, ρύπανση και εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Έτσι, η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου έχει αυξήσει τη ναυτιλία και τις αεροπορικές μεταφορές, συμβάλλοντας στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων θερμοκηπίου. Εκτός αυτού, η εξόρυξη φυσικών πόρων, όπως η αποψίλωση των δασών και η εξόρυξη έχουν καταστρέψει τα ενδιαιτήματα και τα οικοσυστήματα.

Εν περιλήψει, η παγκοσμιοποίηση έχει θετικές και αρνητικές πτυχές. Παρόλο που έχει οδηγήσει σε άνιση κατανομή πλούτου και εξουσίας, έχει βοηθήσει επίσης εκατομμύρια ανθρώπους να βγουν από τη φτώχεια βελτιώνοντας την πρόσβασή τους σε προϊόντα και υπηρεσίες χαμηλότερου κόστους. Ενώ η παγκοσμιοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια πολιτισμικής διαφοροποίησης και ομοιομορφίας, έχει επίσης προωθήσει περισσότερη αμοιβαία κατανόηση και σεβασμό μεταξύ ατόμων από πολλές προελεύσεις. Ομοίως, ενώ η τεχνολογία μπορεί να προκαλέσει περιβαλλοντική βλάβη και κλιματική αλλαγή, έχει επίσης δημιουργήσει ευκαιρίες για περιβαλλοντική βελτίωση και μεγαλύτερη συνεργασία. Κατά συνέπεια, είναι κρίσιμο να αναγνωρίσουμε και να προωθήσουμε τα θετικά στοιχεία της παγκοσμιοποίησης, ενώ παράλληλα να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά της.

*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας