Γυρίζει μια ταινία ο αγαπητός μου φίλος. Γύρισε και στο παρελθόν κάποιες ταινίες. Είναι πολύ έμπειρος σε αυτό το θέμα. Στην Κύπρο δεν έχει εξαπλωθεί ακόμα η κουλτούρα του κινηματογράφου. Όμως, αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια. Ελπίζω να αναπτυχθεί περισσότερο. Ο κινηματογράφος έχει τη μεγαλύτερη επίδραση από όλες τις εικαστικές τέχνες. Όμως, είναι ακριβός. Σε αυτό το νησί υπάρχουν τόσες πολλές ταινίες που περιμένουν για να γυριστούν… Αν δεν ήταν τόσο μεγάλο το οικονομικό κόστος, θα ήθελα πολύ και εγώ να γυρίσω μια ταινία. Ο φίλος μου, μου διηγήθηκε εν συντομία την ταινία που γυρίζει τελευταίως. Είναι ένας ηλικιωμένος άνδρας, ο οποίος επέστρεψε από το εξωτερικό στην πατρίδα του για να πεθάνει στα πάτρια εδάφη, άμα πεθάνει, και να ταφεί σε αυτά τα εδάφη. Ένας Ελληνοκύπριος. Όμως, η τελευταία του επιθυμία είναι να ταφεί σε έδαφος που βρίσκεται στην κατεχόμενη περιοχή. Ρώτησα με ενδιαφέρον, επειδή είχε απασχολήσει και εμένα αυτό το θέμα επί μακρόν: «Καλά, τι γίνεται στο τέλος;». «Πεθαίνει ο άνθρωπος», είπε. «Τον θάβουν στο χωριό του στα κατεχόμενα εδάφη;». Σάστισα όταν μου είπε «ναι, τον θάβουν». Δεν το πιστεύω, είπα. Δεν γίνεται. «Καλά, πού τον θάβουν;». «Δεν μπορώ να σου πω, η οικογένειά του δεν θέλει να αποκαλυφθεί», είπε.
Για να πω την αλήθεια, δεν μου φάνηκε καθόλου πειστικό. Πώς γίνεται; Ποιος δίνει άδεια σε έναν Ελληνοκύπριο να ταφεί στα κατεχόμενα εδάφη; Θυμήθηκα τον αγαπητό Σπύρο Χατζηγρηγορίου. Ήταν ένας από τους πιο στενούς φίλους μου. Η μόνη του επιθυμία ήταν να ταφεί στο κοιμητήριο στο χωριό του, τον Γερόλακκο. Δεν άφησε πόρτα που δεν χτύπησε γι’ αυτό. Πήγε και στον Ραούφ Ντενκτάς. Και στον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Και στον Ντερβίς Έρογλου. Και στον Μουσταφά Ακιντζί. Τον είχε κάνει να ελπίζει ο Ακιντζί, που ήταν ο τελευταίος τον οποίο επισκέφτηκε. Μάλιστα, μου ζήτησε να μην το γράψω, για να μην δημιουργήσει κάποια αρνητική δικαιολογία. Δεν το έγραψα. Όταν πέρασε χρόνος και αποδείχθηκε κενή η ελπίδα του, το έγραψα.
Ήταν πολύ φιλειρηνικός άνθρωπος ο Σπύρος Χατζηγρηγορίου. Διοργάνωνε βραδιές στον μεγάλο κήπο του σπιτιού του στη Λευκωσία προτού ακόμα ανοίξουν τα οδοφράγματα, προσκαλώντας Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους φιλειρηνιστές. Νομίζω πως σε εκείνο το σπίτι έγιναν οι πρώτες προσεγγίσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Συμμετείχα και εγώ σε μια από εκείνες τις βραδιές, τη δεκαετία του 1980. Δεν αποκόπηκε ποτέ η σχέση μας με τον Σπύρο, δεν χάλασε ποτέ η φιλία μας. Μέχρι να πεθάνει.
Μια μέρα, μας ζήτησε να τον πάρουμε στο χωριό του. Στον Γερόλακκο. Τον πήραμε. Ζήτησε να πάμε στο ελληνοκυπριακό κοιμητήριο εκεί. Πήγαμε. Δεν έμοιαζε με κοιμητήριο το κοιμητήριο. Οι σπασμένες ταφόπετρες βρίσκονταν στο έδαφος ανάμεσα σε ψηλά κιτρινισμένα αγριόχορτα και δεν φαίνονταν. «Εδώ θες να ταφείς;», τον ρώτησα. «Ναι», είπε. Έστω και αν επηρεάστηκε από την κατάσταση του κοιμητηρίου, δεν εγκατέλειψε την ιδέα του. «Γίνεται εδώ, σε αυτό το γκρεμισμένο κοιμητήριο;» είπα. «Κάτω από το χώμα δεν νιώθει τίποτα ο άνθρωπος», είπε.
Έφυγε από ανάμεσά μας ένα χρόνο μετά την τελευταία φορά που πήγα στο σπίτι του. Δεν κατέστη δυνατόν να υλοποιηθεί η τελευταία του επιθυμία. Δεν κατέστη δυνατόν να ταφεί στο χωριό του. Πέθανε και εκείνος με τη νοσταλγία του χώματός του, όπως πάρα πολλοί άλλοι. Δεν μπόρεσε να δει τη λύση και την ειρήνη για την οποία προσπάθησε πολύ. Είναι και αυτό ένα σημαντικό τρέιλερ της τραγικής μας ζωής σε αυτό το νησί. Αν δεν πίστεψα την ιστορία που μου διηγήθηκε ο αγαπητός μου φίλος σε σχέση με την ταινία του, για αυτό ακριβώς δεν την πίστεψα. Η κατοχική διοίκηση στον βορρά ποτέ δεν θα επιτρέψει κάτι τέτοιο. Γιατί; Διότι θεωρεί εδαφική παραχώρηση ακόμα και να δώσει χώρο για έναν τάφο. Μήπως δεν είναι σε αυτό που οφείλεται το γεγονός ότι ο Ταγίπ Έρντογαν καυχιέται λέγοντας «δεν αποσύραμε έστω και έναν στρατιώτη, δεν δώσαμε έστω και μια σπιθαμή χώματος»;
Τότε να πάει η ψυχή σου στην κόλαση Κύπρος. Πατρίδα ανθρώπων που πεθαίνουν έχοντας ανεκπλήρωτες επιθυμίες. Αν δεν μπορώ να ταφώ καν στο δικό μου χώμα. Τι να σε κάνω…
