Της Άσουτος Πάντεϊ
Λίγες μόνο μέρες μετά την εισβολή των πρώτων ρωσικών αρμάτων μάχης στην Ουκρανία, ένα φορτηγό αεροσκάφος Ilyushin Il-76 της ρωσικής εταιρείας Volga-Dnepr πέταξε πάνω από τη Λευκορωσία και την Πολωνία προτού προσγειωθεί στη Σλοβακία. Το μυστηριώδες αεροπλάνο αιφνιδίασε τους ιχνηλάτες πτήσεων, καθώς μόλις πριν από μία ημέρα η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε κλείσει τον εναέριο χώρο της σε ρωσικές αεροπορικές εταιρείες και ιδιωτικά τζετ λόγω της ρωσικής εισβολής. Σύντομα έγινε γνωστό ότι το αεροπλάνο εξαιρέθηκε από την απαγόρευση, καθώς μετέφερε κρίσιμα πυρηνικά καύσιμα για τους τέσσερις πυρηνικούς αντιδραστήρες ρωσικής σχεδίασης της Σλοβακίας. Περίπου έναν μήνα αργότερα ρωσικό αεροσκάφος ιδίου σχεδιασμού πέταξε στην Ουγγαρία, για να παραδώσει πυρηνικά καύσιμα. Όπως και η Σλοβακία, η Ουγγαρία εξαρτάται πλήρως από τα ρωσικά πυρηνικά καύσιμα για να τροφοδοτήσει τους πυρηνικούς σταθμούς της.
Οι δύο πτήσεις ήταν ένα ακόμη σύμπτωμα της μακράς διασύνδεσης της Ευρώπης με τη ρωσική ενέργεια. Τα πυρηνικά καύσιμα που προέρχονται από τη ρωσική κρατική πυρηνική υπηρεσία Rosatom βοηθούν στην παραγωγή σχεδόν του 50% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται στη Σλοβακία και την Ουγγαρία και άνω του 30% στην Τσεχία και τη Βουλγαρία. Ενώ η ΕΕ βρίσκεται σε πορεία απογαλακτισμού από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, δυσκολεύεται να πράξει το αντίστοιχο με τα πυρηνικά καύσιμα.
Η Ρωσία παραδίδει ατομικά καύσιμα σε πυρηνικούς σταθμούς αρκετών χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, οι οποίες παρά τις σκληρές κυρώσεις κατά της Μόσχας συνεχίζουν να πληρώνουν 1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως για την προμήθεια καυσίμων από τη Rosatom. Σχεδόν το 20% του ακατέργαστου ουρανίου που εισάγεται στην ΕΕ προέρχεται από τη Ρωσία, ενώ το 23% προέρχεται από το Καζακστάν, όπου η Rosatom είναι σημαντικός παίκτης. Επιπλέον, η Ρωσία καλύπτει μεγάλο ποσοστό των αναγκών των ευρωπαϊκών πυρηνικών σταθμών. Οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης εξαρτώνται ιδιαιτέρως από τα ρωσικά καύσιμα. Υπάρχουν συνολικά 18 πυρηνικοί αντιδραστήρες ρωσικής σχεδίασης -στη Σλοβακία, τη Βουλγαρία, την Ουγγαρία, την Τσεχία και τη Φινλανδία- που λειτουργούν αποκλειστικά με ρωσικά καύσιμα και βασίζονται σε ρωσικές τεχνολογίες.
Μεταξύ των «πιστών πελατών» είναι η Ουγγαρία. Σύμφωνα με έρευνα του Royal United Services Institute (RUSI), η αξία των ρωσικών εξαγωγών πυρηνικών καυσίμων στην Ουγγαρία μεταξύ Μαρτίου και Δεκεμβρίου 2022 «ξεπέρασε κατά πολύ» εκείνες που καταγράφηκαν για τις αντίστοιχες μηνιαίες περιόδους την τελευταία τριετία. Τον Αύγουστο του 2022, η Βουδαπέστη αποφάσισε να προχωρήσει στην κατασκευή δύο ακόμη ρωσικών πυρηνικών αντιδραστήρων. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ουγγαρία έπαιξε για άλλη μια φορά καθοριστικό ρόλο στο να κρατήσει την πυρηνική ενέργεια έξω από το 11ο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας που εγκρίθηκε τον Ιούνιο.
Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ενώ το ουράνιο από τη Ρωσία θα μπορούσε σχετικά εύκολα να αντικατασταθεί από προμήθειες από αλλού, η εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων για τη ρωσική ικανότητα εμπλουτισμού καυσίμων θα μπορούσε να διαρκέσει χρόνια. «Δεν υπάρχει τέτοια ικανότητα σε άλλα μέρη του κόσμου, ώστε να διακοπούν αυτοί οι δεσμοί και δη γρήγορα», σύμφωνα με τη Σόνια Σμιντ, καθηγήτρια επιστημονικών και τεχνολογικών σπουδών στο Virginia Tech University. «Πρόκειται για μια τεχνολογία με πολλές επενδύσεις κεφαλαίου. Με τη μακροπρόθεσμη αβεβαιότητα που υπάρχει στην πυρηνική βιομηχανία, είναι δύσκολο να πουληθεί αυτή στην ιδιωτική βιομηχανία».
